«Ο πλανήτης βρίσκεται στα πρόθυρα καταστροφής, αλλά μια μεγάλη μερίδα του κόσμου εξακολουθεί να αδιαφορεί. Δεν ξέρω αν ο κινηματογράφος μπορεί να αλλάξει καταστάσεις, όμως ως επαγγελματίας αυτού του χώρου νιώθω την υποχρέωση να συμβάλω με ταινίες οι οποίες θεωρώ ότι μας αφορούν όλους. Το «Minamata» είναι μια τέτοια περίπτωση». Τάδε έφη Τζόνι Ντεπ στο 70ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, όπου ο αμερικανός σουπερστάρ βρέθηκε προκειμένου να στηρίξει μία από τις τελευταίες ταινίες του, τη «Minamata», που προβάλλεται, επιτέλους, στις αίθουσες της χώρας μας.
Η «Minamata» ασχολείται με την περίπτωση ενός τεράστιου οικολογικού σκανδάλου που έλαβε χώρα στην Ιαπωνία και συγκλόνισε όλον τον πλανήτη. Αυτό έγινε χάρη στη δουλειά ενός φωτορεπόρτερ, του Γιουτζίν Σμιθ. Το τραγικό αυτό γεγονός πήρε μεγάλες διαστάσεις όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 δημοσιεύθηκε ως φωτορεπορτάζ στο περιοδικό «Life». Ως γνωστόν, εκείνη την εποχή το «Life» ήταν έντυπο πανίσχυρο μπαίνοντας στα σπίτια εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο.
Το περιστατικό αφορούσε την περιοχή Μιναμάτα της Ιαπωνίας, κάτοικοι της οποίας είχαν δηλητηριαστεί τρώγοντας θαλασσινά από τα νερά της. Αν και το ότι τα νερά της συγκεκριμένης περιοχής μολύνονταν από τα απόβλητα και τον υδράργυρο του τοπικού εργοστασίου χημικών ήταν κοινό μυστικό, κανένας δεν τολμούσε να μιλήσει. Ο Γιουτζίν Σμιθ μίλησε με τον φακό του. Μπόρεσε να «συλλάβει» πολύτιμες εικόνες και να ολοκληρώσει το φωτορεπορτάζ. Η έκθεση του εργοστασίου στο «Life» κόστισε τελικά τη λειτουργία του.
«Η φωτογραφία είναι μια προσωπική λατρεία μου και ανέκαθεν ήμουν μεγάλος θαυμαστής του Γιουτζίν Σμιθ» είπε ο Τζόνι Ντεπ στο Βερολίνο για τον διάσημο φωτογράφο. «Εχω πάθος με τη δουλειά του και θεώρησα μεγάλη μου τιμή να τον υποδυθώ, αρκεί η ιστορία που θα λέγαμε να στηριζόταν σε ένα ολοκληρωμένο, στιβαρό σενάριο».
Φωτογράφος-θρύλος
Πράγματι, το όνομα Γουίλιαμ Γιουτζίν Σμιθ αποτελεί κάτι το σχεδόν ιερό στον χώρο της φωτογραφίας. Την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Σμιθ υπήρξε ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς φωτορεπόρτερ της πρώτης γραμμής από την πλευρά των συμμαχικών δυνάμεων. Εκτισε το όνομά του από το 1943 ως το 1944. Η δουλειά του ως πολεμικού ανταποκριτή φιλοξενήθηκε στο περιοδικό «Flying», ενώ για το «Life» ο Σμιθ έλαβε μέρος στην επίθεση των Αμερικανών εναντίον της Ιαπωνίας.
Ο πόλεμος του άφησε άσχημα «αναμνηστικά». Ο Σμιθ υπέστη σοβαρoύς τραυματισμούς και μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1978, σε ηλικία μόλις 60 ετών, ήταν συχνός επισκέπτης των νοσοκομείων υποβάλλοντας τον εαυτό του σε περίπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις. Σε όλη του τη ζωή είχε «κουσούρια», όμως το πάθος του για τη φωτογραφία και τη δικαιοσύνη δεν τον εμπόδισε να συνεχίσει την επαγγελματική σταδιοδρομία του. Οταν έπεσαν τίτλοι τέλους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Σμιθ εντάχθηκε στο φωτογραφικό επιτελείο του «Life». Παρέμεινε στο staff του περιοδικού μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, όταν αποχώρησε για να γίνει μέλος της σπουδαίας φωτογραφικής ένωσης Magnum. Από τότε εργαζόταν ως ελεύθερος επαγγελματίας και ως freelancer επέστρεψε για μια τελευταία φορά στο «Life» και στην αποστολή «Minamata».
Προσωπική υπόθεση
Η αγάπη του Τζόνι Ντεπ για τον Γιουτζίν Σμιθ και τη δουλειά του έφερε αποτελέσματα. Η υλοποίηση της ταινίας «Minamata» υπήρξε δουλειά της εταιρείας παραγωγής του ηθοποιού, της Infinitum Nihil. Ιδανικός σκηνοθέτης κρίθηκε ο Αντριου Λέβιτας, του οποίου η πρώτη ταινία, «Lullaby», υλοποιήθηκε μέσω της Infinitum Nihil. Εκτός από σκηνοθέτης, ο Λέβιτας είναι επίσης φωτογράφος και, όπως ο Τζόνι Ντεπ, έχει πάθος συγκεκριμένα με τη δουλειά του Γιουτζίν Σμιθ. Αυτή η σύμπτωση έπαιξε μεγάλο ρόλο στη συνεργασία τους.
Ηταν όμως ο οικολογικός χαρακτήρας της ταινίας ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους ο Ντεπ θέλησε η ταινία να δημιουργηθεί με τη δική του σφραγίδα. «Μέσω ενός γεγονότος του μακρινού παρελθόντος, η εικόνα της παίρνει μια ανατριχιαστική επικαιρότητα» είπε ο Ντεπ.
Το ενδιαφέρον επίσης είναι ότι η αποστολή «Minamata» υπήρξε ένα καινούργιο στοίχημα ζωής και για τον Σμιθ. Οταν δέχθηκε να την αναλάβει, ζούσε στις παρυφές του περασμένου μεγαλείου και κάτω από τη σκιά της ένδοξης εποχής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ενιωθε ότι τον είχαν πάρει πια τα χρόνια και λόγω δύσκολου χαρακτήρα ζούσε απομονωμένος και σχεδόν ολοκληρωτικά αποσυνδεμένος τόσο από την καριέρα του όσο και από την κοινωνία.
Ο θρυλικός φωτορεπόρτερ
Γουίλιαμ Γιουτζίν Σμιθ επί το έργον στη Μιναμάτα το 1973
Οικολογικό σκάνδαλο
Την επιστροφή του Σμιθ στην Ιαπωνία πρότεινε στον φωτορεπόρτερ μια γυναίκα από την περιοχή Μιναμάτα που εμφανίστηκε από το πουθενά στο νεοϋορκέζικο διαμέρισμά του. Του ζήτησε να γίνει η φωνή αυτής της τεράστιας οικολογικής καταστροφής για την οποία όλοι φοβόντουσαν να μιλήσουν παρότι η παράκτια Μιναμάτα κινδύνευε να σβηστεί για πάντα από τον χάρτη.
«Ο επαναστατικός χαρακτήρας του Γιουτζίν Σμιθ, η ανάγκη του να σταθεί στο πλευρό της δικαιοσύνης και να πάρει το μέρος ενός θύματος της απληστίας, ήταν ο βασικός λόγος που ανέλαβε την αποστολή» είπε ο Ντεπ για τη μάχη του Σμιθ εναντίον της εταιρείας χημικών και της συνεργασίας της με τη διεφθαρμένη εξουσία (τοπική αστυνομία αλλά και κυβέρνηση).
Και δεν ήταν καθόλου εύκολη αποστολή, διότι ο φωτορεπόρτερ με μόνο όπλο την αξιόπιστη κάμερα, την ηθική και την ειλικρίνειά του έπρεπε να κερδίσει και την εμπιστοσύνη των ανθρώπων αυτής της αγωνιστικής κοινότητας. Γιατί αυτοί θα του έδειχναν τον δρόμο για να «βρει» εκείνες τις κατάλληλες εικόνες οι οποίες θα έκαναν την ιστορία γνωστή παγκοσμίως.
«Οι ήρωες σε αυτό το περιστατικό δεν είναι ένας ή δύο» είπε ο ηθοποιός, ο οποίος μαζί με τον σκηνοθέτη έκανε μια σχολαστική και πολύμηνη επιτόπια έρευνα συνομιλώντας με συγγενείς θυμάτων της μόλυνσης και επιστημονικούς ειδήμονες. «Οι ήρωες είναι δεκάδες και οι ιστορίες τους συνδέονται άμεσα με τα τεράστια προβλήματα που ο πλανήτης μας αντιμετωπίζει σήμερα. Ηταν ιστορίες που ένιωσα ότι έπρεπε να αναδείξουμε!».
