Η μεταναστευτική κρίση που ξέσπασε το 2015-2016 δίχασε την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) όσο καμία άλλη. Το ζήτημα ακουμπά ακριβώς επάνω στον υπαρξιακό πυρήνα της Ενωσης: στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στον σεβασμό του κράτους δικαίου, στην προάσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ελευθερίας. Αυτό όμως δεν στάθηκε αρκετό ώστε η ΕΕ να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων που διαμορφώνουν αυτές οι αξίες. Και όπως φαίνεται, αυτό δεν θα αλλάξει ούτε στο προσεχές μέλλον.
Οφείλουμε να καταλήξουμε σε μία δυσάρεστη και επώδυνη παραδοχή. Ο Βίκτορ Ορμπαν είναι ο μεγάλος νικητής στη μάχη του Μεταναστευτικού. Οι συγκρούσεις σε σειρά Ευρωπαϊκών Συμβουλίων υπήρξαν μαραθώνιες και πολιτικά επώδυνες, αλλά ο βλοσυρός πολιτικός από την Ουγγαρία (και οι ομοϊδεάτες του) έχει ουσιαστικά επιβάλει την ατζέντα του. Η ΕΕ αποτελεί αυτή τη στιγμή μία «φοβισμένη» οντότητα σε ό,τι αφορά το Μεταναστευτικό/Προσφυγικό. Αυτό δε που πριν από όλα επιδιώκει είναι να προστατευθεί, όχι να προστατεύσει.
Πριν από μερικές ημέρες, μία μεγάλη έρευνα επί της πρακτικής των επαναπροωθήσεων είδε το φως της δημοσιότητας σε σειρά γνωστών ευρωπαϊκών μέσων ενημέρωσης. Ουσιαστικά, οι ερευνητές τεκμηριώνουν ότι η Κροατία αλλά και η Ελλάδα έχουν, πρακτικά, υιοθετήσει τις επαναπροωθήσεις για να ανακόψουν τα μεταναστευτικά και προσφυγικά κύματα. Υπάρχουν σοβαρά στοιχεία στις έρευνες αυτές, αν και πάντα υφίσταται μία «γκρίζα ζώνη» σε ανάλογες περιπτώσεις. Αυτές αλλά και προηγούμενες σχετικές καταγγελίες έχουν οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ζητήσει τη σύσταση μηχανισμού επιτήρησης των σχετικών πρακτικών.
Η ελληνική κυβέρνηση αρνείται πεισματικά αυτές τις καταγγελίες. Επιμένει ότι είναι ανυπόστατες. Την ίδια στιγμή, χώρες που ούτε είχαν φανταστεί ότι θα έπεφταν θύματα μιας εργαλειοποίησης του Μεταναστευτικού, όπως η Λιθουανία, κάνουν λόγο για κάποιου είδους νομιμοποίηση του μέτρου των επαναπροωθήσεων. Ορισμένες φορές είναι εύκολη η κριτική μέχρι να κληθούμε οι ίδιοι να αντιμετωπίσουμε ένα παρόμοιο πρόβλημα. Οι καιροί αλλάζουν.
Πέραν της επικράτησης της λογικής Ορμπαν – στεγανοποίηση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ πριν από κάθε άλλη κίνηση και παράλληλα μείωση των δευτερογενών ροών εντός αυτής – καλό θα ήταν να κοιταχτούμε όλοι μεταξύ μας και να αντιληφθούμε την υποκρισία που έχει κυριαρχήσει εντός της Ενωσης στο ζήτημα του Μεταναστευτικού. Η σκληρή πολιτική στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ βολεύει αφάνταστα και όσους βρίσκονται μακριά από αυτά: μπορούν να επιδίδονται σε δακρύβρεχτες αναλύσεις περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό την ασφάλεια ότι κάποιος άλλος βρίσκεται καθημερινά αντιμέτωπος με το πρόβλημα.
Η τελευταία εκδοχή ενός νέου Συμφώνου περί Μετανάστευσης και Ασύλου που προωθεί η Κομισιόν περιέχει ελάχιστες ουσιαστικές αλλαγές σε σχέση με το παρελθόν και οι χώρες πρώτης υποδοχής εξακολουθούν να φορτώνονται το πρόβλημα. Και τώρα που ακόμη και η Τουρκία δεν μοιάζει διατεθειμένη, λόγω εσωτερικών πολιτικών και κοινωνικών πιέσεων, «να βάλει πλάτη» παρά τα δισεκατομμύρια ευρώ που χορηγήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια για τη στέγαση και φροντίδα μεταναστών και προσφύγων, αλλά και ο κλειστός βαλκανικός διάδρομος εμφανίζει ρωγμές, οι δυσκολίες θα αυξηθούν. Το Μεταναστευτικό (θα έπρεπε να) είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διαχείρισή του όμως το έχει ήδη μετατρέψει σε ζήτημα ασφαλείας. Ας το έχουν αυτό υπόψη όσοι κουνούν το δάχτυλο.
