Εικόνες οικείες αλλά όχι και απόλυτα, θυμίζουν και φευγαλέα ενσταντανέ από ένα περίεργο όνειρο που ρέπει προς τον εφιάλτη. Οχι επειδή οι ίδιες είναι τρομακτικές, αλλά κυρίως διότι δημιουργούν μια αίσθηση αποπροσανατολισμού, σαν να βλέπεις μέσα από έναν παραμορφωτικό φακό μια οικεία, φιλική πραγματικότητα.Μια αίσθηση που τελικά εντείνεται από τις μικρές διαστάσεις των έργων (ακόμα και 6,5 x 6 εκ., καδραρισμένο σε διαστάσεις 40 x 55 εκ.) του Πέτρου Μώρη, καθώς έτσι όπως πλησιάζεις για να διακρίνεις το γνώριμο που βλέπεις από μακριά – γνώριμο και οικείο και επειδή θυμίζει τα γλυπτικά ζώα από το νεκροταφείο του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού που έχουν βρεθεί στο έργο του Μώρη με άλλους τρόπους – έρχεσαι κατά πρόσωπο με «κάτι» που δεν διαθέτει ένα. Με τα όντα ενός χιμαιρικού, «Λιντσεϊκού» σύμπαντος, τα οποία συνοδεύονται ηχητικά από έναν μυστηριώδη βόμβο που μοιάζει να βγαίνει από τα σωθικά του κτιρίου της οδού Πετράκη όπου βρίσκεται το Radio Athènes και φιλοξενείται η «Solar Vector», αυτή η μικρής κλίμακας έκθεση του Πέτρου Μώρη (σε επιμέλεια Ελενας Παπαδοπούλου). Θα αποδειχθεί τελικά ότι προέρχεται από επιστημονικές καταγραφές των σεισμικών διεργασιών στην επιφάνεια του ήλιου, οι οποίες μεταφράζονται σε ήχο, «μια μυστική μελωδία κρυμμένη μέσα του που παράγει μια εκτεταμένη παλλόμενη κίνηση της επιφάνειάς του», όπως σημειώνει το Solar Center του Πανεπιστημίου Στάνφορντ από όπου προέρχεται το εν λόγω ηχητικό υλικό.
«He has us at hello» λοιπόν, αν αναφερθούμε στην αισθητηριακή συγκίνηση της συγκεκριμένης δουλειάς του Μώρη, όμως το ενδιαφέρον βρίσκεται και στο αθέατο κομμάτι της, το οποίο απαιτεί περισσότερες συστάσεις και επεξηγήσεις. Γιατί ο 35χρονος εικαστικός, υποψήφιος για το βραβείο ΔΕΣΤΕ 2015, έχει δημιουργήσει αυτά τα έργα με έναν ιδιάζοντα συνδυασμό ψηφιακής διαδικασίας και χειρωνακτικής πρακτικής. Κάτι ανάλογο, αν και πολύ διαφορετικό ως προς το αισθητικό αποτέλεσμα, με τη γλυπτική εγκατάσταση που παρουσιάζει αυτόν τον καιρό στο πλαίσιο της 7ης Μπιενάλε της Αθήνας με τίτλο «Eclipse» στο πρώην εμπορικό κέντρο Fokas στην οδό Σταδίου.
«Χειροποίητοι» αλγόριθμοι
Στην περίπτωση της έκθεσης του Radio Athènes, ο Μώρης έχει τροφοδοτήσει παραγωγικούς αλγορίθμους (generative algorithms) οι οποίοι λειτουργούν πάνω σε τεχνητά νευρωνικά δίκτυα, με κατηγορίες οπτικού υλικού που έχει συγκεντρώσει από αρχαιολογικά ευρήματα στον Κεραμεικό, πολυκατοικίες της Αθήνας αλλά και γεωλογικούς σχηματισμούς της Αττικής, και τους έχει αφήσει την πρωτοβουλία να το σαρώσουν και να αποστάξουν την ουσία τους. Η εικόνα που προκύπτει δεν υπάρχει, εξ ου και είναι δύσκολο να καταλάβεις τι είδους ζώα είναι ακριβώς τα μυθικά τέρατα που βλέπεις, καθώς ο αλγόριθμος βέβαια δεν κατανοεί τις εικόνες, απλώς δημιουργεί κάτι που μοιάζει με αυτές ώστε να αντιλαμβάνεται ένας άνθρωπος περίπου πού αναφέρεται.
Ο Μώρης τυπώνει στη συνέχεια την εικόνα με μια παραδοσιακή εκτύπωση της χαρακτικής οικογένειας, την ηλιοτυπία (solar etching), «κατά την οποία μια φωτοευαίσθητη μεταλλική πλάκα εκτίθεται σε υπεριώδη ακτινοβολία και μπανιάρεται με κρύο νερό αντί για όξινα χημικά. Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την παραδοσιακή μέθοδο τυπώματος που εφαρμόζει ελαιώδη μελάνια σε βαμβακερό χαρτί, το οποίο περνάει από πρέσα βαθυτυπίας» όπως σημειώνει ο καλλιτέχνης. «Ανέτρεξα στην Ιστορία των τεχνικών χαρακτικής και κατέληξα σε μια μέθοδο που θα μπορούσε να αποδώσει ιδέες και φόρμες που προκύπτουν από αυτό το σώμα δουλειάς. Με ενδιέφερε η μετάφραση από το ψηφιακό στο υλικό μέσα από μια έντονη χειρωνακτική διαδικασία, την οποία χρειαζόμουν εκείνη τη στιγμή για να ξεκολλήσει το μυαλό και το σώμα από τη στατικότητα της καραντίνας» θα πει ο Μώρης στο BHΜΑgazino.
Η δημιουργική διαδικασία από πλευράς του δεν περιλαμβάνει μόνο τη χειρωνακτική πρακτική αλλά έχει να κάνει και με την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί αυτή η κατηγορία αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης ονόματι GAN (Generated Adversarial Networks), έτσι ώστε να μπορέσει να την κατευθύνει. «Τελικά, τα έργα αυτά κατασκευάζονται από δύο ξεχωριστές μήτρες, μία υπολογιστική και μία αναλογική, οι οποίες παράγουν πάντα διαφορετικά αποτελέσματα. Είναι μια σύνθετη διαδικασία που επαναφέρει σε έναν βαθμό την ιδέα του τυχαίου στην τέχνη, όπως έχει στο παρελθόν διερευνηθεί μέσω της υλικότητας ή του ασυνείδητου. Ουσιαστικά, η ιδέα των νευρωνικών δικτύων προέρχεται από τη λειτουργία του ανθρώπινου μυαλού, είναι μια προσομοίωση της εγκεφαλικής αρχιτεκτονικής που ακολουθεί μια προγνωστική λογική, η οποία βασίζεται με τη σειρά της στη θεωρία παιγνίων. Στην ουσία, μπορεί κανείς να πει τελικά ότι όλη αυτή η τεχνολογία είναι απλά μια εφαρμογή της στατιστικής επιστήμης».
Το αποτέλεσμα παραπέμπει σε πλείστες αναφορές της Ιστορίας της Τέχνης. Για παράδειγμα, μια εικόνα αντλημένη από απεικονίσεις του ανθρώπινου κυκλοφορικού συστήματος μοιάζει σαν τη σκοτεινή, ονειρική εκδοχή του έργου «Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα» («Nude Descending a Staircase, No. 2», 1912) του Μαρσέλ Ντισάν. Μια άλλη από λατομεία της Αττικής παραπέμπει στα επιβλητικά φωτογραφικά τοπία του Ανσελ Ανταμς. «Τίποτα δεν είναι όμως απλά τυχαίο εδώ, γιατί οι αλγόριθμοι που χρησιμοποίησα έχουν εκπαιδευτεί βάσει υπαρκτών εικόνων με τις οποίες έχει τροφοδοτηθεί το σύστημα από τους αντίστοιχους μηχανικούς και επιστήμονες. Εικόνες που πολύ πιθανόν προέρχονται πάλι από την Ιστορία της Τέχνης ή από εικόνες που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Το πολιτισμικό DNA των εικόνων που παράγονται είναι δηλαδή παρόμοιο με αυτών που έχουν χρησιμοποιηθεί και αυτή είναι μια ουσιαστική συζήτηση, κατά πόσο δηλαδή είναι ήδη προκατειλημμένοι αυτοί οι αλγόριθμοι και κατά πόσο είναι ουδέτερο και οικουμενικό αυτό το βλέμμα «κατανόησης» που βασίζεται πάνω σε αυτές τις τεχνολογίες. Ουσιαστικά δεν είναι, όπως άλλωστε συμβαίνει και με εμάς ως θεατές. Εχουμε ήδη ένα περιεχόμενο εντός μας και ερμηνεύουμε όσο βλέπουμε. Σε βάζει να σκέφτεσαι αν όλη η τέχνη συμβαίνει τελικά εντός μας και δεν έχει να κάνει απλά με αυτό που συμβαίνει στην εικόνα».
ΙΝFO
«Solar Vector»: Radio Athènes (Πετράκη 15, Αθήνα), έως τις 23 Οκτωβρίου.
