Σοβαρή οπισθοδρόμηση στις θεμελιώδεις ελευθερίες, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και την απόδοση δικαιοσύνης διαπιστώνει η Κομισιόν στην αναλυτική αναφορά της για τις προϋποθέσεις ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αντίθετα, θετικά σημεία καταγράφονται στο οικονομικό μέτωπο, αλλά και στη φιλοξενία προσφύγων.
Επισημαίνεται ότι σε περίπτωση ανανέωσης μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και των κρατών-μελών της.
Αναμένει, επίσης, από την Τουρκία να υποστηρίξει ενεργά τις διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη, ολοκληρωμένη και βιώσιμη επίλυση του Κυπριακού στο πλαίσιο του ΟΗΕ, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ, ενώ υπογραμμίζει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν μονομερείς ενέργειες, που θα μπορούσαν να αυξήσουν τις εντάσεις στο νησί και να υπονομεύσουν την επιστροφή στις συνομιλίες.
Η Κομσιόν επισημαίνει, αναφορικά με τα Βαρώσια, ότι η Τουρκία πρέπει να πάρει πίσω άμεσα τις μονομερείς ενέργειες που ανακοινώθηκαν στις 20 Ιουλίου 2021 και όλα τα βήματα που έγιναν για τα Βαρώσια από τον Οκτώβριο του 2020, τα οποία αντιβαίνουν στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Σύμφωνα με την έκθεση, υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών της Τουρκίας. Οι σοβαρές ανησυχίες της ΕΕ για τη συνεχιζόμενη επιδείνωση του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ανεξαρτησίας του δικαστικού σώματος δεν αντιμετωπίστηκαν αξιόπιστα από την Τουρκία, όπως αναφέρεται στην έκθεση.
Η Τουρκία πρέπει να αντιστρέψει αυτή την αρνητική τάση ως θέμα προτεραιότητας, με την αντιμετώπιση της αποδυνάμωσης των αποτελεσματικών ελέγχων και ισορροπιών στο πολιτικό σύστημα.
Ιδιαίτερη αναφορά στις σχέσεις με Ελλάδα – Κύπρο
Μάλιστα, η έκθεση της Κομισιόν αναλύει τις σχέσεις της Άγκυρας με Αθήνα και Λευκωσία, εξιστορώντας τα γεγονότα:
Τον Νοέμβριο του 2020, το Συμβούλιο παρέτεινε τη διάρκεια του υφιστάμενου πλαισίου περιοριστικών μέτρων ως απάντηση στις μη εγκεκριμένες δραστηριότητες γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Στα συμπεράσματά του του Δεκεμβρίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε έντονα τις μονομερείς ενέργειες, τις προκλήσεις και την κλιμακούμενη ρητορική της Τουρκίας κατά της Ε.Ε., των κρατών μελών της και των Ευρωπαίων ηγετών.
Οι εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο μειώθηκαν από τις αρχές του 2021. Η Τουρκία σταμάτησε τις παράνομες δραστηριότητες έρευνας υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες ζώνες της Ελλάδας και της Κύπρου.
Ωστόσο, στις αρχές Οκτωβρίου, τουρκικά πολεμικά πλοία εμπόδισαν το πλοίο Nautical Geo να πραγματοποιήσει έρευνα στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX για τη διενέργεια σεισμικών ερευνών που θα περιελάμβαναν τμήματα της κυπριακής ΑΟΖ. Επιπλέον, η Τουρκία συνέχισε να αναλαμβάνει ενέργειες για την αλλαγή του καθεστώτος της περιφραγμένης πόλης των Βαρωσίων με απαράδεκτες μονομερείς αποφάσεις που αντιβαίνουν στα σχετικά ψηφίσματα 550 (1984) και 789 (1992) του ΣΑ του ΟΗΕ.
Η Ε.Ε. καταδίκασε έντονα τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας και τις απαράδεκτες ανακοινώσεις του Τούρκου Προέδρου και του ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας στις 20 Ιουλίου 2021 σχετικά με την περαιτέρω επαναλειτουργία της περιφραγμένης πόλης των Βαρωσίων στην Κύπρο και ζήτησε την άμεση ανάκληση αυτών των ενεργειών και την ανατροπή όλων των βημάτων που έγιναν για τα Βαρώσια από τον Οκτώβριο του 2020.
Η Ε.Ε. έχει επανειλημμένα τονίσει την ανάγκη να σέβεται η Τουρκία τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της, τα οποία περιλαμβάνουν τη σύναψη διμερών συμφωνιών και την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων, σύμφωνα με το κεκτημένο της Ε.Ε. και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Τουρκία πρέπει να δεσμευτεί απερίφραστα στις σχέσεις καλής γειτονίας, στις διεθνείς συμφωνίες και στην ειρηνική επίλυση των διαφορών σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, προσφεύγοντας, αν χρειαστεί, στο Διεθνές Δικαστήριο.
Η Τουρκία απέτυχε να διασφαλίσει την πλήρη και χωρίς διακρίσεις εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου της συμφωνίας σύνδεσης Ε.Ε.-Τουρκίας και την άρση όλων των εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένων των περιορισμών στις απευθείας συνδέσεις μεταφορών με την Κύπρο. Δεν σημειώθηκε πρόοδος στην εξομάλυνση των διμερών σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία και οι άτυπες συνομιλίες τον Απρίλιο του 2021 απέτυχαν να ανοίξουν τον δρόμο για την επανέναρξη των επίσημων διαπραγματεύσεων.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021 και του Ιουνίου 2021 υπενθύμισε το στρατηγικό ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Υπό το πρίσμα της διακοπής των παράνομων γεωτρήσεων, της επανέναρξης των διμερών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και των επικείμενων, τότε, συνομιλιών για το Κυπριακό υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, οι ηγέτες προσφέρθηκαν να καλλιεργήσουν μια πιο θετική δυναμική στις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας.
Για τον σκοπό αυτό, εξέφρασαν την ετοιμότητά τους να συνεργαστούν με την Τουρκία με σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος, υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα πληροί τους καθορισμένους όρους που έχουν τεθεί σε προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και υπό την προϋπόθεση ότι η αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο θα διατηρηθεί.
Οι ηγέτες κάλεσαν την Τουρκία να απέχει από νέες προκλήσεις ή μονομερείς ενέργειες που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Λαμβάνοντας υπόψη την κοινή ανακοίνωση, επαναβεβαίωσαν την αποφασιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε περίπτωση τέτοιας δράσης, να χρησιμοποιήσει τα μέσα και τις επιλογές που διαθέτει για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της, καθώς και για να διατηρήσει την περιφερειακή σταθερότητα.
Η Τουρκία συνέχισε να υποστηρίζει την εγκυρότητα των τουρκο-λιβυκών συμφωνιών για τη θαλάσσια οριοθέτηση και τις στρατιωτικές συμφωνίες του 2019. Η Ε.Ε. θεωρεί ότι πρόκειται για παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων τρίτων κρατών, η οποία δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν έχει νομικές συνέπειες για τα τρίτα κράτη.
