Η Εθνική Λυρική Σκηνή τιμά με το «Άξιον Εστί» τον Μίκη Θεοδωράκη

Η Εθνική Λυρική Σκηνή τιμά τον Μίκη Θεοδωράκη με την παρουσίαση του εμβληματικού του έργου Άξιον Εστί σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, στις 29 και 31 Οκτωβρίου στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Η νέα εκτέλεση του έργου, με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε μουσική διεύθυνση Στάθη Σούλη, με σολίστ τους Γιώργο Νταλάρα και Δημήτρη Πλατανιά και με αφηγητή τον Γιώργο Γάλλο, αποτελεί την πρώτη εκδήλωση του τριετούς κύκλου Μίκης Θεοδωράκης μετά τον θάνατο του συνθέτη και πραγματοποιείται στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.

Η εκτέλεση του Άξιον Εστί από τις δυνάμεις της ΕΛΣ στο πλαίσιο του εορτασμού των διακοσίων ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης δεν μπορεί παρά να έχει έναν συμβολικό χαρακτήρα. Το Άξιον Εστί θα είναι η πρώτη εκδήλωση του κύκλου Μίκης Θεοδωράκης μετά τον θάνατο του σπουδαίου Έλληνα συνθέτη και είναι αυτονόητο ότι είναι αφιερωμένο στη μνήμη του.

Καρπός της γόνιμης και εν πολλοίς ευφορικής περιόδου των αρχών της δεκαετίας του ’60, κατά την οποία το τραύμα του Εμφυλίου υποχωρούσε σταδιακά στο παρελθόν και νέες συλλογικότητες αναζητούσαν ενθουσιωδώς την πολιτιστική τους έκφραση, το έργο του Θεοδωράκη με τον πρωτοφανή προσδιορισμό «λαϊκό ορατόριο», βασισμένο στο ποιητικό έργο ζωής του Οδυσσέα Ελύτη, αποτέλεσε όχι μόνο ένα ορόσημο στη νεοελληνική μουσική και τη σταδιοδρομία του δημιουργού αλλά ταυτόχρονα και μια επαναστατική χειρονομία ώσμωσης ανάμεσα στο αισθητικό και το πολιτικό, τη διανόηση και τον λαό, την τέχνη και τη ζωή.

Γραμμένο μετά από παραίνεση του Ελύτη την περίοδο 1960-61 και σε συνέχεια της τολμηρής στροφής του Θεοδωράκη στη λαϊκή μουσική με τη μελοποίηση του Επιτάφιου του Γιάννη Ρίτσου, το Άξιον Εστί δισκογραφήθηκε και παρουσιάστηκε δημόσια μόλις το 1964 – χρονιά του διεθνούς φαινομένου του Ζορμπά και της εκλογής του συνθέτη ως βουλευτή της ΕΔΑ στη Β΄ Πειραιώς, περιφέρεια του δολοφονημένου Γρηγόρη Λαμπράκη.

Η καθυστέρηση οφειλόταν στην αναζήτηση εκ μέρους του συνθέτη της εύθραυστης ισορροπίας που απαιτούσε η αποτολμούμενη σύνθεση του λαϊκότροπου υλικού με την ευρωπαϊκή παράδοση. Την ίδια περίοδο, εξάλλου, ο Θεοδωράκης επιδιδόταν στην προοδευτική και υπομονετική εργασία εξοικείωσης του ανειδίκευτου κοινού με τη συμφωνική αισθητική διά μέσου της δραστηριότητας της Μικρής Ορχήστρας Αθηνών, που ο ίδιος ίδρυσε το 1962.

Το αποτέλεσμα τον δικαίωσε και αναδείχθηκε απροσδόκητα στο εμπορικότερο απ’ όλα τα έργα του. Η επιτυχία όφειλε, αδιαμφισβήτητα, πολλά στο καλλιτεχνικό και συμβολικό βάρος των συντελεστών της πρώτης εκτέλεσης: του ηθοποιού Θόδωρου Δημήτριεφ στο μέρος του βαρύτονου-ψάλτη, του Γρηγόρη Μπιθικώτση-λαϊκού τραγουδιστή και του Μάνου Κατράκη-αναγνώστη.

Παράλληλα, η φόρμα του έργου, που διατηρεί τις αναλογίες και την υφολογική τριχοτόμηση του ποιήματος του Ελύτη ανατρέχοντας ταυτόχρονα στα δομικά πρότυπα τόσο των Παθών του Μπαχ όσο και της Ορθόδοξης Θείας Λειτουργίας, το κατατάσσει σε ένα αξιόλογο σώμα ευρωπαϊκών έργων των μέσων του 20ού αιώνα που συνδυάζουν τις νεοκλασικές και θρησκευτικές αναφορές με την επίκαιρη ιδεολογική διαπραγμάτευση, όπως το Ένα παιδί του καιρού μας του Τίππετ και το, εντελώς σύγχρονο, Πολεμικό Ρέκβιεμ του Μπρίττεν. Κιβωτός της «μνήμης του λαού», αλλά και έντεχνο αποτύπωμα μιας εποχής, το Άξιον Εστί παραμένει ένα έργο προκλητικό, ενεργό και ανοιχτό σε νέες, απρόσμενες ερμηνευτικές προσεγγίσεις.

Στη νέα εκτέλεση του έργου από την Εθνική Λυρική Σκηνή, τη μουσική διεύθυνση θα υπογράψει ένας από τους πιο ανερχόμενους αρχιμουσικούς της νεότερης γενιάς, ο Στάθης Σούλης. Το μέρος του λαϊκού τραγουδιστή θα ερμηνεύσει ο σπουδαίος Γιώργος Νταλάρας, η σχέση του οποίου με το έργο του Θεοδωράκη μετράει πέντε δεκαετίες, τον βαρύτονο-ψάλτη θα ερμηνεύσει ο κορυφαίος Έλληνας βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς, ενώ ο διακεκριμένος ηθοποιός Γιώργος Γάλλος θα κρατήσει τον ρόλο του αφηγητή. Συμμετέχει η Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΛΣ.

Η συνεργασία του Γιώργου Νταλάρα με τον Μίκη Θεοδωράκη

Ο Γιώργος Νταλάρας γνώρισε τον Μίκη Θεοδωράκη στο ξεκίνημα της καριέρας του, στο Παρίσι το 1972, στη διάρκεια της δικτατορίας. Πρώτος καρπός της συνεργασίας τους ήταν τα 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, που κυκλοφόρησαν το 1974. Ακολούθησαν τα Κόκκινο τριαντάφυλλο και Εκείνος ήταν μόνος και στη συνέχεια το Ραντάρ (σε στίχους Κώστα Τριπολίτη) το 1981.

Παράλληλα πήρε μέρος σε όλες τις μεγάλες μεταπολιτευτικές συναυλίες σε στάδια ανά την Ελλάδα, αλλά και αργότερα στο εξωτερικό (Κούβα 1981, ευρωπαϊκή περιοδεία με τα «μετασυμφωνικά» έργα του Θεοδωράκη 1990). Το 1988 ερμήνευσε το Άξιον Εστί, υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, στις δύο συναυλίες που δόθηκαν στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού για την ενίσχυση της πρωτοβουλίας ανέγερσης του Μουσείου της Ακρόπολης. Η δεύτερη αυτή εκτέλεση του έργου κυκλοφορεί από τη Minos.

Το 1995 ο Γιώργος Νταλάρας τίμησε τα 70 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη με δύο συναυλίες με τη Metropole Orchestra στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Η ηχογράφηση της συναυλίας κυκλοφορεί από την EMI Classics. Το καλοκαίρι του 2001 ο Γιώργος Νταλάρας ερμήνευσε έργα του Μίκη Θεοδωράκη με τη Ρωσική Ορχήστρα Οσίποφ στους Δελφούς, στην επίσημη εκδήλωση για τα 50 χρόνια της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), που καλύφθηκε διεθνώς. Το 2002 συμμετείχε στην όπερα Λυσιστράτη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου.

Το 2005 ερμήνευσε λαϊκά τραγούδια και κλασικά έργα του Μίκη Θεοδωράκη στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Στις δύο συναυλίες-αφιέρωμα για τα 80 χρόνια του συνθέτη που δόθηκαν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ερμήνευσε το Άξιον Εστί σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη και για πρώτη φορά όλο τον κύκλο τραγουδιών Ρωμιοσύνη, με αφορμή την επέτειο των 15 χρόνων από τον θάνατο του ποιητή Γιάννη Ρίτσου.

Γιώργος Νταλάρας

Έλληνας τραγουδιστής, μουσικός, συνθέτης, γεννήθηκε στον Πειραιά. Από το 1968 συνδέθηκε με σημαντικές συνεργασίες: Κουγιουμτζής, Λοΐζος, Καλδάρας, Παπαδόπουλος, Ελευθερίου ήταν οι πρώτοι δημιουργοί που του εμπιστεύτηκαν τα τραγούδια τους, αργότερα Θεοδωράκης, Χατζιδάκις κ.ά. Έχει πραγματοποιήσει διεθνείς συνεργασίες, ενδεικτικά αναφέρονται: Αλ ντι Μέολα, Πάκο ντε Λουθία, Στιγνκ, Ίαν Άντερσον, Γκόραν Μπρέγκοβιτς, Έμμα Σάπλιν, Ντούλτσε Πόντες, Έντυ Νάπολι. Από το 1981 ταξιδεύει παντού, έχοντας πραγματοποιήσει πάνω από χίλιες συναυλίες στους σπουδαιότερους συναυλιακούς χώρους, με συμφωνικές ορχήστρες παγκόσμιας φήμης και σπουδαίους μαέστρους. Το 1983 στο Ολυμπιακό Στάδιο Αθηνών 160.000 θεατές παρακολούθησαν τις δύο συναυλίες του, ενώ το 1994 ξεκίνησε η συνεργασία του με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Η παράσταση «… και με φως και με θάνατον ακαταπαύστως» σε σκηνοθεσία Κώστα Γαβρά ήταν μια ιστορική αναδρομή της ελληνικής μουσικής. Μέχρι σήμερα έχει ηχογραφήσει πάνω από 80 προσωπικούς δίσκους και συμμετείχε σε περισσότερους από 110 ως μουσικός, τραγουδιστής, παραγωγός. Οι πωλήσεις δίσκων του υπερβαίνουν τα 15.000.000, ενώ έχει λάβει πολυάριθμες σημαντικές τιμητικές διακρίσεις.

Δημήτρης Πλατανιάς

Βαρύτονος, ένας από τους πιο διακεκριμένους της εποχής μας, έλαβε πτυχίο κιθάρας (τάξη Γιώργου Μαυρέα) και δίπλωμα μονωδίας (τάξη Μαρίας Μαρκέτου) στο Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας. Συνέχισε σπουδές όπερας στην Ιταλία με τη Μασάκο Τανάκα Πρόττι (υποτροφία «Αλεξάνδρα Τριάντη», 2000). Από το 2004 μελετάει με τον Άρη Χριστοφέλλη. Έχει συνεργαστεί με πολυάριθμες ελληνικές και ξένες ορχήστρες. Πρωτοεμφανίστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή ως Άλφιο (Καβαλλερία ρουστικάνα, 2004), ενώ έκτοτε έχει ερμηνεύσει πλήθος ρόλων, μεταξύ άλλων Μαρτσέλλο (Μποέμ), Φίγκαρο (Οι γάμοι του Φίγκαρο), Άρχοντα (Ο Πρωτομάστορας), Ρενάτο (Ένας χορός μεταμφιεσμένων), Ριγολέττο, Αμονάσρο (Αΐντα), Ζερμόν (Τραβιάτα), Σκάρπια (Τόσκα), Ντι Λούνα (Ο τροβαδούρος), Τέλραμουντ (Λόενγκριν). Έχει εμφανιστεί σε σπουδαία θέατρα και φεστιβάλ παγκοσμίως όπως Θέατρο Ο Φοίνικας Βενετίας, Θέατρο Σάο Κάρλος Λισαβόνας, Κρατική Όπερα Μονάχου, Όπερα Φρανκφούρτης, Λα Μονναί Βρυξελλών, Φεστιβάλ Μπρέγκεντς και Ζάλτσμπουργκ, Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), Κρατική Όπερα Βαυαρίας, Όπερα Φλωρεντίας, Μέγαρο Τεχνών Βασίλισσα Σοφία (Βαλένθια) και Όπερα Στουτγάρδης.

Στάθης Σούλης

Από τους ανερχόμενους αρχιμουσικούς της γενιάς του, ξεκίνησε μουσική σε ηλικία τεσσάρων ετών και σπούδασε στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου (ειδίκευση: διεύθυνση ορχήστρας υπό τον Μίλτο Λογιάδη). Έχει συνεργαστεί με πολυάριθμα σύνολα και οργανισμούς: Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Αθηναίων, Ορχήστρα Ιονίου Πανεπιστημίου, Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής ΕΡΤ, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Εθνική Λυρική Σκηνή, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Επιπλέον, εμφανίστηκε ως μαέστρος συνόλων μουσικής δωματίου στο Διεθνές Συνέδριο ICMC / SMC (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση), ενώ συνεργάστηκε με τα σύνολα ARTéfacts ensemble – Ventus ensemble. Από το 2019 συνεργάζεται με την Εθνική Λυρική Σκηνή, έχοντας διευθύνει τις παραγωγές Σιμόν Μποκκανέγκρα, Δον Κιχώτης, 7 θάνατοι της Μαρίας Κάλλας, καθώς και τις παραγωγές της Eναλλακτικής Σκηνής Ωραία μου κυρία και Into the Woods.

Γιώργος Γάλλος

Απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου (1999). Στο θέατρο έχει συνεργαστεί μεταξύ άλλων με τους Ανατόλι Βασίλιεφ, Ντίμιτερ Γκότσεφ, Τομάζ Παντούρ, Λη Μπρούερ, Τσέζαρις Γκραουζίνις, Μαρία Λούρδες Ζακόμπ, Μαργκαρέτε Χόλλινγκσουορθ, Λυδία Κονιόρδου, Θοδωρή Γκόνη, Νίκο Καραθάνο, Σωτήρη Χατζάκη, Νίκο Κορνήλιο, Πέτρο Σεβαστίκογλου, Βασίλη Νικολαϊδη, Θωδ Εσπίριτου, Δημήτρη Μαυρίκιο, Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, Δημήτρη Τάρλοου, Μιχαήλ Μαρμαρινό, Γιάννη Χουβαρδά, Λευτέρη Βογιατζή, Ηρώ Χιώτη, Ιώ Βουλγαράκη, Νικίτα Μιλιβόγεβιτς, Ρίμας Τούμινας (Θέατρο Βαχτάνγκοφ), Κατερίνα Ευαγγελάτου, Άρη Μπινιάρη και Δημήτρη Καραντζά. Το 2006 συμμετείχε ως ηθοποιός και σκηνοθέτησε (μαζί με τη Σταυρούλα Σιάμου) τον Μάκβεθ του Σαίξπηρ στο Δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Στον κινηματογράφο έχει συμμετάσχει στις ταινίες Ταξίδι στα αστέρια του Χρήστου Δήμα, Καρτ ποστάλ από το τέλος του κόσμου του Κωνσταντίνου Αντωνόπουλου, Muffin του Ντάνιελ Μπόλντα, Τετάρτη 04:45 του Αλέξη Αλεξίου, Ο εχθρός μου του Γιώργου Τσεμπερόπουλου. Έχει εμφανιστεί στις τηλεοπτικές σειρές Αστέρας Ραχούλας και Άγριες μέλισσες.

Μίκης Θεοδωράκης – Οδυσσέας Ελύτης

Άξιον Εστί

29, 31 Οκτωβρίου 2021

Ώρα έναρξης: 19.30 (Κυριακή 18.30)

Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ