Πρόκειται για το επόμενο, τελευταίο ίσως, επεισόδιο σε μια saga που έχει αιχμαλωτίσει τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον του παγκόσμιου κοινού. Ο λόγος για τον βίο και την πολιτεία της Ελίζαμπεθ Χολμς, η οποία ίδρυσε τη startup Theranos στα 19 της χρόνια, υποσχόμενη θαύματα στον κλάδο των ιατρικών εξετάσεων, και πολύ σύντομα κέρδισε το παρατσούκλι «θηλυκός Στιβ Τζομπς». Μια έρευνα, ωστόσο, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «The Wall Street Journal» το 2015 απέδειξε ότι οι ισχυρισμοί της δεν είχαν ακριβώς αυτό που θα λέγαμε γερές βάσεις, η εταιρεία της κατέρρευσε και εδώ και μερικές εβδομάδες δικάζεται στο Σαν Χοσέ της Καλιφόρνιας αντιμετωπίζοντας εννέα κατηγορίες για απάτη και δύο κατηγορίες για συνωμοσία με πρόθεση για διάπραξη απάτης, σε μια νομική διαδικασία που θα κρατήσει μέχρι τα Χριστούγεννα – μπορεί και περισσότερο.
Η δίκη της Χολμς είχε αρχικά οριστεί για τον Μάρτιο του 2021, αναβλήθηκε όμως εξαιτίας της πανδημίας. Στη συνέχεια, πήρε για δεύτερη φορά αναβολή, καθώς η Χολμς επρόκειτο να γεννήσει. Η 37χρονη έφερε στον κόσμο το πρώτο της παιδί, ένα αγοράκι, το περασμένο καλοκαίρι. Αν καταδικαστεί, μπορεί να βρεθεί στη φυλακή ακόμη και για 20 χρόνια. Και δεν θα μπορούσε να πει κανείς ότι είχε καταφέρει να εξαπατήσει μόνο κάποιους άπειρους επενδυτές.
Ο Λάρι Ελισον της Oracle πόνταρε σε εκείνη και τη στήριξε οικονομικά, ο Μπιλ Κλίντον την παρουσίασε σε κάποια εκδήλωση με το σχόλιο ότι το μέλλον βρίσκεται σε πολύ καλά χέρια, ενώ ο Χένρι Κίσινγκερ έγραψε το κείμενο που φιλοξενήθηκε στο περιοδικό «Time» όταν το έντυπο τη συμπεριέλαβε στην ετήσια λίστα του με τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον κόσμο το 2015: «Μοχθώντας για πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση, έχει αφοσιωθεί στο να μεταμορφώσει την υγειονομική φροντίδα σε ολόκληρο τον κόσμο. Διαχειρίζεται μια αναπτυσσόμενη παγκόσμια επιχείρηση, αρνούμενη να αποθαρρυνθεί από οποιοδήποτε εμπόδιο». Αυτό το τελευταίο προτέρημά της, το οποίο μάλλον τη χαρακτήριζε σε υπερβολικό βαθμό, θα αποδεικνυόταν αυτοκαταστροφικό.Ποια είναι όμως η γυναίκα που έγινε εξώφυλλο στο «Forbes» το 2014 ως η νεαρότερη αυτοδημιούργητη billionaire γένους θηλυκού;
To success story και η πανωλεθρία
Γεννημένη στις 3 Φεβρουαρίου του 1984 στην πρωτεύουσα Ουάσιγκτον (από μητέρα εργαζόμενη στο διοικητικό προσωπικό του Κογκρέσου και πατέρα άλλοτε υψηλόβαθμο στέλεχος της Enron), η Χολμς είχε αρχικά ως στόχο να σπουδάσει Ιατρική για να βαδίσει στα χνάρια του προπάππου της, όμως φοβόταν τις βελόνες. Μια θεωρία αποδίδει την ακόρεστη λαχτάρα της για δόξα και πλούτη στο γεγονός ότι παρότι παρέμενε ευκατάστατη, η οικογένειά της είχε ξεπέσει σε σχέση με παλαιότερα και ήθελε απεγνωσμένα να της αποδώσει ξανά τα κλέη του παρελθόντος.
Σε συνεντεύξεις της έχει ισχυριστεί ότι ίδρυσε την πρώτη εταιρεία της όσο φοιτούσε στο Λύκειο, πουλώντας λογισμικά προγραμματισμού σε κινεζικά πανεπιστήμια. Υποτίθεται επίσης πως είχε έφεση στην εκμάθηση των Μανδαρινικών. Η Χολμς έκανε αίτηση στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ και το 2002 ξεκίνησε τις σπουδές της στη Σχολή Χημικών Μηχανικών. Μια θερινή πρακτική εξάσκηση στο Ινστιτούτο Γονιδιώματος της Σιγκαπούρης, όπου δούλεψε πάνω σε συστήματα που ανιχνεύουν τον SARS, τη βοήθησε να συλλάβει το μεγαλεπήβολο πλάνο της και να κατοχυρώσει την πρώτη της πατέντα. Το 2003 παράτησε τις σπουδές της προκειμένου να αφοσιωθεί στην εταιρεία της.
Ονειρο της Χολμς ήταν να διευκολύνει μέσω της Theranos τους Αμερικανούς να κάνουν πιο φθηνά εξετάσεις αίματος (κερδίζοντας παράλληλα ένα κομμάτι από την πίτα που μοιράζονταν τα διαγνωστικά κέντρα, των οποίων ο τζίρος υπολογιζόταν τότε σε 76 δισεκατομμύρια δολάρια), χωρίς σύριγγες και τσιρότα, μόνο με ένα ανώδυνο τσιμπηματάκι στο δάχτυλο και λίγες σταγόνες αίματος. Υπήρχαν ωστόσο κάποια προβληματάκια. Η εγκυρότητα των αποτελεσμάτων ήταν κάτι παραπάνω από αμφισβητήσιμη, ενώ η συσκευή Edison, ένα καινοτόμο εργαλείο το οποίο υποτίθεται ότι μπορούσε να ανιχνεύσει εκατοντάδες ασθένειες με μία μόνο σταγόνα αίμα, αποδεικνυόταν συνεχώς αφερέγγυα: τα λάθος αποτελέσματα εγκυμοσύνης και τεστ HIV ήταν συχνά φαινόμενα, ενώ ένας άνδρας που αποδείχθηκε υγιέστατος είχε πληροφορηθεί πως έπασχε από καρκίνο του προστάτη. Το next big thing της βιομηχανίας της τεχνολογίας που είχε συγκεντρώσει κεφάλαια τα οποία άγγιζαν συνολικά το 1 δισεκατομμύριο δολάρια και με αξία που κάποια στιγμή υπολογιζόταν σε 9 δισ. κατέρρευσε τελικά σαν χάρτινος πύργος.
Εχοντας στηρίξει την επιτυχία της σε έναν αβάσιμο ισχυρισμό, η Χολμς δεν μπορούσε παρά να συνεχίσει να αφηγείται παραμύθια: το ψέμα τής έγινε δεύτερη φύση. Κάποιοι πιστεύουν πως μέχρι και τη φωνή της άλλαξε, την έκανε πιο μπάσα – αν ακούσετε αποσπάσματα από συνεντεύξεις της στο εξαιρετικό podcast «The Dropout» θα νομίζετε ότι παρωδεί τον εαυτό της. Οι συγγενείς της πάντως το διαψεύδουν και δηλώνουν πως έχει πάρει το χαρακτηριστικά βαθύ ηχόχρωμα της γιαγιάς της. Εμπνευσμένη από το μεγάλο της πρότυπο, τον Στιβ Τζομπς, αποχωρίστηκε τα χρωματιστά της πουλόβερ για χάρη των ολόμαυρων ζιβάγκο και άρχισε να κάνει μεταγραφές στελεχών από την Apple.
Ο πρώην POTUS Μπιλ Κλίντον υποδέχεται την Ελίζαμπεθ Χολμς στην ετήσια συνάντηση του Clinton Global Initiative στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο του 2015
Ονειρο της Χολμς ήταν να διευκολύνει μέσω της Theranos τους Αμερικανούς να κάνουν πιο φθηνά εξετάσεις αίματος, χωρίς σύριγγες και τσιρότα, μόνο με ένα ανώδυνο τσιμπηματάκι στο δάχτυλο και λίγες σταγόνες αίματος
Υπήρξαν συνεργάτες της που έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου, όμως εκείνη αρνούνταν πεισματικά να δεχτεί ότι η ιδέα της δεν μπορούσε να έχει αποτελεσματική εφαρμογή και ξεφορτωνόταν με συνοπτικές διαδικασίες όποιον εξέφραζε την παραμικρή αμφιβολία. Το 2009 η Theranos βρέθηκε αντιμέτωπη με σοβαρή έλλειψη ρευστού, καθώς λόγω της πρόσφατης τότε παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης οι τράπεζες δεν χορηγούσαν δάνεια. Ο σωτήρας βρέθηκε στο πρόσωπο του εκατομμυριούχου Ραμές Μπαλουάνι, γνωστού ως Sunny, ο οποίος επένδυσε χρήματα και ανέλαβε καθήκοντα γενικού διευθυντή της εταιρείας. Στην πορεία απέκτησαν μάλιστα και ερωτική σχέση. Υπάρχει περίπτωση να τη σώσει και τώρα, καθώς φημολογείται πως η υπερασπιστική γραμμή θα την παρουσιάσει ως θύμα μιας κακοποιητικής σχέσης, ως πιόνι ενός ματαιόδοξου bully που ασκούσε ασφυκτικό έλεγχο επάνω της χωρίς να της αφήνει το περιθώριο για λογικές αποφάσεις.
Η ιστορία της Χολμς έχει πολυεπίπεδες συνέπειες. Στους «New York Times» διαβάσαμε την περασμένη Κυριακή το άρθρο μιας επίδοξης επιχειρηματία που λέει το εξής: «Εχει γίνει σχεδόν κλισέ να μιλάμε για το πώς οι φιλόδοξες γυναίκες υποφέρουν από το σύνδρομο των απατεώνων, αλλά ισχύει. Για κάποιο διάστημα, ο θαυμασμός μου για όσα είχε πετύχει η Χολμς χρησίμευσε ως καύσιμο. Αυτό που συμβόλιζε ήταν αντίθετο με πολλά από αυτά που σκεπτόμουν για το φύλο, τη δουλειά και την επιτυχία, κάνοντάς με να πιστεύω ότι θα μπορούσα επίσης να διεκδικήσω περισσότερα. Τότε αποδείχθηκε ότι εκείνη ήταν πράγματι ο μεγαλύτερος απατεώνας από όλους». Η περίπτωσή της έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα, με μεγαλύτερο από όλα τον αυξημένο σκεπτικισμό με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι γυναίκες που θέλουν να ξεκινήσουν τη δική του startup στο tech industry. Ενα ήδη σεξιστικό περιβάλλον έγινε ακόμη πιο εχθρικό.
Η υπόθεση, βέβαια, μπορεί να χαρακτηριστεί το λιγότερο συναρπαστική, εξ ου και έχει ήδη γίνει θέμα αμέτρητων podcasts, του ντοκιμαντέρ «The Inventor: Out for Blood In Silicon Valley» παραγωγής HBO και του βιβλίου «Bad Blood: Secrets and Lies in a Silicon Valley Startup» του ρεπόρτερ Τζον Καρεϊρού. Μια βιογραφική ταινία βρίσκεται επίσης στα σκαριά με πρωταγωνίστρια την Τζένιφερ Λόρενς, καθώς και μία τηλεοπτική σειρά στην οποία τη Χολμς θα υποδυθεί η Αμάντα Σέιφριντ. Κάθε ημέρα της δίκης καλύπτεται φυσικά εκτενώς από τα παγκόσμια Μέσα, διότι το διακύβευμα δεν αφορά μόνο τη Χολμς αλλά ένα ολόκληρο επιχειρηματικό σύμπαν: θα συνεχίσει η Σίλικον Βάλεϊ να αποτελεί έναν κόσμο όπου όλα λειτουργούν με διαφορετικούς νόμους και κανόνες;
