Η πορεία των τεσσάρων χωρών της «Ομάδας του Βίζεγκραντ» υπήρξε πρακτικά παράλληλη στις τρεις δεκαετίες της ύπαρξής της – από την κήρυξη της ανεξαρτησίας τους και την ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην τότε ΕΟΚ μέχρι και σήμερα. Φαίνεται δε ότι κάπως έτσι θα συνεχίσει, καθώς υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που οδηγούν στο συμπέρασμα πως – τουλάχιστον οι τρεις – βιώνουν μια παράλληλη πολιτική κρίση, η οποία είναι πιθανό να οδηγήσει σε αλλαγή συσχετισμών στο εσωτερικό τους και, κατά συνέπεια, στην Ευρώπη.
Υπενθυμίζεται ότι η ιδρυτική πράξη της Ομάδας υπογράφηκε στο ομώνυμο χωριό, στις όχθες του Δούναβη, στις 15 Φεβρουαρίου 1991 – λίγο μετά, δηλαδή, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του αποκαλούμενου «ανατολικού μπλοκ». Αρχικά δε, βασικός στόχος της ήταν να υπάρξει μια ενιαία και συντονισμένη πορεία προς τη Δύση και τους αντίστοιχους θεσμούς των χωρών της περιοχής: της Πολωνίας, της Ουγγαρίας, της Τσεχίας και της Σλοβακίας – με τις δύο τελευταίες να αποτελούν αρχικά μια ενιαία χώρα, την Τσεχοσλοβακία.
Αυτό και συνέβη στην πράξη, με την ένταξη των τριών στο ΝΑΤΟ το 1999 και της τέταρτης (Σλοβακίας) το 2004 – έτος, μάλιστα, κατά το οποίο και οι τέσσερις έγιναν δεκτές ως πλήρη μέλη της ΕΕ. Από εκεί και πέρα ωστόσο η πορεία της «ενσωμάτωσης» δεν αποδείχθηκε εξίσου εύκολη.
Στροφή μετά τις κρίσεις
Το αντίθετο. Ειδικά όσον αφορά την ΕΕ, οι τρεις μεγάλες διαδοχικές κρίσεις – χρηματοπιστωτική, προσφυγική και πανδημία -, σε συνδυασμό με το Brexit και την κρίση ταυτότητας και προσανατολισμού της ίδιας της Ενωσης, άλλαξαν το κλίμα στις τέσσερις χώρες. Για να τις οδηγήσει, έτσι, σε μια στροφή προς τον εθνικισμό και τον ευρωσκεπτικισμό. Με άλλα λόγια, στο να βλέπουν πλέον αντιπάλους εκεί όπου τα πρώτα χρόνια θεωρούσαν πως υπάρχουν οι καλύτεροι φίλοι τους.
Η στροφή αυτή συνοδεύθηκε με την ανάδειξη στην εξουσία πολιτικών δυνάμεων λαϊκιστικής και ακροδεξιάς χροιάς που μπορούσαν να την εκφράσουν: τέτοιων όπως είναι το Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS) των αδελφών Κατσίνσκι στην Πολωνία, το Fidesz του Βίκτορ Ορμπαν στην Ουγγαρία και, βεβαίως, το ΑΝΟ του Αντρέι Μπάμπις στην Τσεχία. Σταδιακά δε, οι κυβερνήσεις τους μετατράπηκαν στα «κακά παιδιά» της ΕΕ, κηρύσσοντας «αντάρτικο» σε μια σειρά θέματα μείζονος σημασίας, με αποτέλεσμα οι Βρυξέλλες να κινήσουν νομικές διαδικασίες σε βάρος των δύο εξ αυτών, απειλώντας τες με βαρύτατες κυρώσεις. Και σαν να μην έφτανε αυτό, παράλληλα άρχισαν να υιοθετούν ολοένα πιο αντιδραστικές θέσεις σε μια σειρά θέματα: την οικογένεια και τα δικαιώματα των μειονοτήτων, την ελευθερία των ΜΜΕ και πολλά άλλα.
Με το ρήγμα να μεγαλώνει διαρκώς, πάντως, άρχισαν να πυκνώνουν και να δυναμώνουν τα σενάρια που προέβλεπαν νέο κύμα αποχωρήσεων από την ΕΕ – αρχικά της Πολωνίας και στη συνέχεια και των άλλων εταίρων της στην «Ομάδα του Βίζεγκραντ». Μόνο που αυτό, σε συνδυασμό με τη γενικότερη κρίση, έχει προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις στο εσωτερικό τους, προμηνύοντας μια μάχη «μέχρις εσχάτων» ανάμεσα στα διάφορα πολιτικά στρατόπεδα για την πορεία των χωρών αυτών τις επόμενες δεκαετίες.
Θα παραμείνουν στην Ευρώπη των «27» και αν ναι, με ποιους όρους και ρυθμίσεις; Ή θα επιλέξουν να ακολουθήσουν τη δική τους αυτόνομη πορεία, αναζητώντας νέα στηρίγματα και συμμαχίες;
ΠΟΛΩΝΙΑ: Κατσίνσκι Vs «Μένουμε Ευρώπη»
«Μένουμε Ευρώπη» ήταν το βασικό σύνθημα των δεκάδων χιλιάδων Πολωνών που συμμετείχαν στις συγκεντρώσεις της Κυριακής, στον απόηχο της ανοιχτής σύγκρουσης με την ΕΕ για την υπεροχή του ευρωπαϊκού ή του εθνικού δικαίου. Το γεγονός δε ότι της αντιπολίτευσης ηγείται ο τέως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του ΕΛΚ, Ντόναλντ Τουσκ, αποδεικνύει τη σημασία που αποδίδει η Ευρώπη στην απομάκρυνση του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι και του κόμματός του από την εξουσία, όπως και στην αποτροπή του Polexit – στο οποίο, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αντιτίθεται το 88% των Πολωνών. Η σύγκρουση έως τις εκλογές του 2023 (τυπικά) προβλέπεται σκληρή.
ΤΣΕΧΙΑ: Πληγωμένος ο Μπάμπις
Η, έστω και οριακή, ήττα του δισεκατομμυριούχου πρωθυπουργού, Αντρέι Μπάμπις, στις εκλογές της περασμένης εβδομάδας έδειξε ότι κάτι αλλάζει στην Τσεχία, καθώς παρά το 10% της Ακροδεξιάς, μοιάζει δυνατός ο σχηματισμός μιας κεντρώας και φιλο-ΕΕ κυβέρνησης. Ωστόσο, τίποτα δεν έχει κριθεί ακόμη για τον επιχειρηματία-πολιτικό που ερευνάται από τις Βρυξέλλες για «σύγκρουση καθηκόντων» και εκτίθεται στα Pandora’s Papers» για σχέση με φορολογικούς παραδείσους. Η κρίσιμη κατάσταση της υγείας του προέδρου της Δημοκρατίας και συμμάχου του, Μίλος Ζέμαν, περιπλέκει την κατάσταση και δίνει στον Μπάμπις περιθώρια περισσότερων ελιγμών.
ΟΥΓΓΑΡΙΑ: Ο Ορμπαν στο στόχαστρο
Μέχρι πρόσφατα, ο Βίκτορ Ορμπαν θεωρούνταν αδιαφιλονίκητος κυρίαρχος της πολιτικής σκηνής. Η αντιπολίτευση, ωστόσο, φαίνεται πως έχει κουραστεί από την παρουσία του και έχει βαλθεί να τον διώξει στις εκλογές που πρόκειται να διεξαχθούν το 2022. Ετσι, έξι από τα κόμματά της – στα οποία περιλαμβάνονται και οι ακροδεξιοί μέχρι πρόσφατα σύμμαχοι του πρωθυπουργού, το Jobbik – αναζητούν τον κοινό υποψήφιο που θα συσπειρώσει και θα καταφέρει να διώξει τον νυν πρωθυπουργό από τον θώκο του. Εάν το καταφέρουν, τότε είναι φανερό ότι πολλοί στις Βρυξέλλες θα βγάλουν έναν βαθύ αναστεναγμό ανακούφισης.
