H φωτογραφία με το φέρετρο του Ντούσαν Ιβκοβιτς έξω από την εκκλησία έπαιξε πολύ στα social media και σχεδόν σε όλες τις αναρτήσεις με την ίδια λεζάντα. Η Γιουγκοσλαβία ενώθηκε πάλι επάνω από το φέρετρο του Ντούντα. Σέρβοι, Κροάτες, Μαυροβούνιοι και Σλοβένοι πρώην παίκτες κουβαλούσαν δακρυσμένοι ένα φέρετρο. Κόλλησα για αρκετή ώρα και πάντα σταματούσα όποτε έπεφτα πάνω σε αυτή τη φωτογραφία.

Αν δεν ήταν διάσημοι μπασκετμπολίστες, μπορεί και να είχαν σκοτωθεί μεταξύ τους στον πόλεμο της Βοσνίας ή σε κάποια άλλη από τις πολλές μάχες που ρήμαξαν τη Γιουγκοσλαβία.

Το μεγάλο μάθημα που πήρα από εκείνον τον πόλεμο ήταν κάτι που πάντα το είχα στο πίσω μέρος του μυαλού μου αλλά πρώτη φορά το είδα μπροστά στα μάτια μου σε τόσο κοντινή και σύγχρονη εφαρμογή. Είναι πολύ εύκολο αιώνες πολιτισμού να πάνε στα σκουπίδια. Είναι πολύ εύκολο να ακυρωθούν τα πάντα και να γίνεις κάτι που δεν φανταζόσουν ότι μπορείς να γίνεις. Οι άνθρωποι διαμορφωνόμαστε από τις συνθήκες πολύ περισσότερο από όσο θέλουμε να πιστεύουμε.

Παιδιά που μας νικούσαν σε όλα τα αθλήματα, εντελώς ξαφνικά άρχισαν όχι απλά να πολεμούν μεταξύ τους αλλά να προβαίνουν σε θηριωδίες από εκείνες για τις οποίες ντρέπεται η ανθρωπότητα. Χωρίς κρατήματα, σαν να μην υπήρξε ποτέ η προηγούμενη ζωή τους, η αγάπη τους για τον αθλητισμό, τη μουσική, τα τραγούδια, τους φίλους. Μετατράπηκαν σε κάτι άλλο μέσα σε λίγες μόνο μέρες.

Το ζήσαμε κι εμείς στον δικό μας Εμφύλιο. Ο εμποράκος απέναντι από το σπίτι σου σε μία νύχτα μετατράπηκε σε ένα αιμοβόρο ζώο όταν έγινε αρχηγός μιας οπλισμένης ομάδας.

Αρα, τι ακριβώς κάνουμε; Τι ακριβώς συμβαίνει; Μπορούν μέσα σε ένα βράδυ να εξαφανιστούν όλα τα αντίβαρα ανθρωπιάς και πολιτισμού για τα οποία κόπιασες δεκαετίες; Είναι τόσο απλό, τόσο εύκολο; Ορισμένοι ξέρω τι σκέφτονται και τι απαντούν σε αυτό αλλά επιτρέψτε μου να τα θεωρώ λόγια του αέρα μέχρι να αποδειχτούν στην πράξη. Θα πουν πως δεν λειτούργησαν όλοι έτσι μέσα στις δραματικές συγκυρίες, πως κάποιοι το είχαν έτσι κι αλλιώς το τυφλό ζώο μέσα τους και απλά τους δόθηκε η ευκαιρία, το περιβάλλον, να το βγάλουν και πως οι καλά θωρακισμένοι άνθρωποι ποτέ δεν θα προέβαιναν σε θηριωδίες ακόμη και αν δεν είχαν άλλη επιλογή.

Αλήθεια το πιστεύουμε αυτό; Εχουμε σκεφτεί πόσο γρήγορα αλλάζουμε αν μείνουμε δύο συνεχόμενες μέρες δίχως ύπνο, ή τροφή ή νερό; Σας έχει τύχει; Ας το πολλαπλασιάσουμε αυτό και ας φανταστούμε σε τι μπορούμε να μετατραπούμε όταν τα τελευταία αποθέματα αυτοκυριαρχίας εξανεμίζονται από ένα κορμί διαλυμένο, από ένα μυαλό που αδυνατεί να λειτουργήσει και όταν το ένστικτο επιβίωσης μοιάζει με τρελή μπάλα που χτυπιέται στους τοίχους ενός δωματίου προσπαθώντας να βγει έξω.

Εχουμε ως άνθρωποι την κατάρα να μπορούμε να γίνουμε απάνθρωποι, αλλά ευτυχώς έχουμε και την ευχή πως πάντα μπορούμε να αρχίζουμε από την αρχή. Ο μόνος τρόπος να προφυλαχτούμε είναι να προβλέπουμε και να μην αφήνουμε να δημιουργούνται οι συνθήκες που ξέρουμε καλά πως είναι ικανές να μας μετατρέψουν σε κάτι άλλο.