Είναι η βαθύτερη, η μεγαλύτερη από πλευράς όγκου γλυκού νερού και η παλαιότερη λίμνη στον κόσμο, με «ηλικία» άνω των 25 εκατομμυρίων ετών.

Γνωστή και ως «Γκαλαπάγκος της Ρωσίας», αποτελεί ένα από τα πλουσιότερα λιμναία οικοσυστήματα στον κόσμο.

«Φιλοξενεί» πάνω από 1.000 είδη φυτών και 1.500 είδη ζώων, εκ των οποίων το 80% ενδημικά. Πιο ξακουστή είναι η Φώκια της Βαϊκάλης: η μοναδική του είδους της που ζει στο γλυκό νερό.

Η UNESCO τη συμπεριέλαβε από το 1996 στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Όμως, η λίμνη της Βαϊκάλης, αποκαλούμενη και «Μαργαριτάρι της Σιβηρίας» κρύβει πλέον στο βυθό της ένα σκοτεινό μυστικό: ένα ολοένα και επεκτεινόμενο στρώματα ρύπανσης από μικροπλαστικά.

Ο εφιάλτης της ρύπανσης

Πρόκειται για μια ορατή απειλή, αν και με αόρατες εκφάνσεις.

Τη συνιστούν πολυμερή υλικά, πλαστικά θραύσματα μήκους μικρότερου των πέντε χιλιοστών, έως και μικροσκοπικές ίνες συνθετικών ρούχων (fleece).

Σε τελευταία μελέτη, εντοπίστηκαν σε μεγάλη ποσότητα στη νοτιοανατολική ακτή της λίμνης και στη Μικρή Θάλασσα απέναντι από τη νησί Ολχόν: το μεγαλύτερο από τα συνολικά 27 που περικλείει η Βαϊκάλη.

Οι δύο αυτές τοποθεσίες δεν επιλέχθηκαν τυχαία για δειγματοληψία.

Δεν είναι από τις πιο πυκνοκατοικημένες στις ακτές της. Είναι ωστόσο από τις πιο τουριστικές, με μεγάλο ανθρώπινο αποτύπωμα.

Κατά των Δρ. Μαξίμ Τιμόφιεφ, διευθυντή του Ερευνητικού Ινστιτούτου Βιολογίας στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Ιρκούτσκ,
τα μικροσωματίδια πλαστικών καταλήγουν με διάφορους τρόπους στα νερά της Βαϊκάλης.

Κυρίως από τους ποταμούς που καταλήγουν στη λίμνη, όπως τον Σελένγκα από τη Μογγολία. Από πρόχειρες χωματερές. Από ανεπαρκείς μονάδες επεξεργασίας λυμάτων, όπου αυτές υπάρχουν.

Η κυριαρχία των συνθετικών ινών στη ρύπανση της λίμνης Βαϊκάλης είναι ένας δείκτης του αναποτελεσματικού ή ακόμη και ανύπαρκτου συστήματος επεξεργασίας λυμάτων από οικισμούς της περιοχής, παρατηρεί ο Ρώσος επιστήμονας.

«Ύψιστη προτεραιότητα, συνεπώς», λέει στην εφημερίδα Kommersant, «είναι η επείγουσα εγκατάσταση σύγχρονων εγκαταστάσεων επεξεργασίας, τόσο στις κατοικημένες περιοχές στις όχθες της λίμνης, όσο και στους παραποτάμους της».

Μία λίμνη παγιδευμένη στα… δίχτυα

Μια άλλη μορφή ρύπανσης πλέον αποτελούν και τα φτηνά, κινεζικής κατασκευής εγκαταλελειμμένα δίχτυα αλιείας από πολυμερή πλαστικά.

Εύκολα προσκολλώνται στον βραχώδη βυθό, όπου και παραμένουν, αποτελώντας πηγή επιβλαβών ουσιών, αποικίες φυκιών και τόπο όπου πεθαίνουν τα ψάρια.

Τοπικοί οικολόγοι και επιστήμονες από ομοσπονδιακά ερευνητικά ινστιτούτα της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών προσπαθούν να λύσουν αυτό το πρόβλημα.

Πρόσφατα ίδρυσαν μια περιφερειακή δημόσια οργάνωση στο Ιρκούτσκ, ονόματι «Βάθος Ευθύνης».

Με αυτά και με άλλα, τα ιζήματα στον πυθμένα της Βαϊκάλης περιέχουν ήδη πολλά μικροσωματίδια πλαστικού.

Τα μεγαλύτερα από αυτά, μήκους από 1,01 έως 4,75 χιλιοστά, υπολογίζεται ότι φτάνουν σε αναλογία στη Βαϊκάλη το 56,2% των εν γένει συγκεντρωμένων σωματιδίων: σχεδόν όσα εντοπίζονται από κοινού στον Ατλαντικό, στον Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό (57,5%).

Πλέον, σχηματίζουν ένα στρώμα που σε πάχος φτάνει το ένα εκατοστό, επιτείνοντας ακόμη περισσότερο τις ορατές και σε αυτή την περιοχή συνέπειες της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας, λόγω κλιματικής αλλαγής.

Συνολικά, η λίμνη Βαϊκάλη είναι γεμάτη με πολυαιθυλένιο, πολυπροπυλένιο και πολυστυρόλιο: προϊόντα αποσύνθεσης διαφόρων πλαστικών υλών.

Με τον σημερινό ρυθμό ρύπανσης, πολλοί εκφράζουν τώρα φόβους ότι είναι σχεδόν αδύνατο αφαιρεθούν όλα τα μικροπλαστικά, που «δηλητηριάζουν» τα νερά της Βαϊκάλης.