Νέες τεχνολογίες, ανοιχτά δεδομένα, ενημερωμένοι πολίτες. Το τρίπτυχο για την ενίσχυση της διαφάνειας στον δημόσιο βίο. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, που έκανε άλματα μέσα στην πανδημία, κλείνει μία-μία τις κερκόπορτες στην αδιαφάνεια και τη διαφθορά. Υπάρχουν όμως «κενά» στα ηλεκτρονικά συστήματα και τις πλατφόρμες; Πόσο εύκολο είναι να τα παρακάμψουμε ή να τα ξεγελάσουμε;

Τους τελευταίους μήνες το κυρίαρχο στη δημόσια σφαίρα θέμα του εμβολιασμού έχει φέρει στην επιφάνεια αντίστοιχα ερωτήματα. Από τις αρχικές αρρυθμίες που προέκυψαν κυρίως λόγω της δύσκολης «επικοινωνίας» των μητρώων του Δημοσίου ως τα πλαστά πιστοποιητικά, όλοι αναζητούν τρύπες στο σύστημα.

Παρ’ όλα αυτά, στο σύνολο περισσότερων από 6,39 εκατ. εμβολισμών με τουλάχιστον μία δόση που έχουν γίνει στη χώρα μας ως σήμερα, μόλις 23 περιπτώσεις προσπάθησαν να παρακάμψουν τη διαδικασία για να πάρουν προτεραιότητα. Το παράθυρο της απάτης σχεδόν εξαλείφθηκε μόλις εμφανίστηκε το ηλεκτρονικό σύστημα και τα ραντεβού δεν κλείνονταν χειροκίνητα. Οσο για την έκδοση πλαστών πιστοποιητικών, ο αδύναμος κρίκος φαίνεται πως δεν είναι άλλος από τον άνθρωπο που εισάγει ψευδή στοιχεία στην πλατφόρμα ή αφήνει εκτεθειμένους τους κωδικούς πρόσβασης σε μη εξουσιοδοτημένα πρόσωπα, όπως στην περίπτωση της απάτης στον Παλαμά Καρδίτσας.

Τα ηλεκτρονικά ίχνη

«Πέρα από την ταχύτερη και καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη, η τεχνολογία έχει ένα εξαιρετικά σημαντικό σκέλος, τα λεγόμενα ηλεκτρονικά ίχνη. Στον εμβολιασμό έχουμε τη δυνατότητα να ανιχνεύουμε ποιο εμβόλιο από ποια παρτίδα και σε ποιο εμβολιαστικό κέντρο δόθηκε σε συγκεκριμένο εξουσιοδοτημένο υγειονομικό και ποιος εμβολιάστηκε. Είναι μια δεμένη αλυσίδα» εξήγησε πρόσφατα, μιλώντας σε εκδήλωση του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ο γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης, κ. Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος. Ο ελεγκτικός μηχανισμός όχι μόνο μπορεί να εντοπίσει τους εμπλεκομένους, αλλά και να διαγνώσει το πρόβλημα, ώστε να θωρακίσει εγκαίρως τις υφιστάμενες δομές.

Στην περίπτωση, για παράδειγμα, των εξουσιοδοτημένων χρηστών της πλατφόρμας του εμβολιασμού, μπορεί να προβλέψει μια επιπλέον δικλίδα ασφαλείας για δεύτερο επίπεδο ταυτοποίησης μέσω της αποστολής μηνύματος επιβεβαίωσης στο κινητό. Αντίστοιχα, όπως εξηγούν πηγές κοντά στη διαδικασία, μπορούν να ανιχνευθούν μέσω απλής διασταύρωσης με τα στοιχεία που εισάγουν στο σύστημα νοσοκομεία και διαγνωστικά κέντρα, οι περιπτώσεις ιατρών που, με τη χρήση των κωδικών συνταγογράφησης, εισάγουν στο σύστημα ψευδή αποτελέσματα διαγνωστικών τεστ.

Ελεγκτές από τον καναπέ

Σημαντικότερη και από την καλύτερη θεραπεία είναι όμως η πρόληψη. Ηλεκτρονικά συστήματα όπως το Taxisnet, η Διαύγεια, το ΚΗΜΔΗΣ, το e-pothen έχουν ήδη δώσει τα διαπιστευτήριά τους. Μέσα στο επόμενο διάστημα θα δημιουργηθεί από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας ένα ακόμη σημαντικό εργαλείο, η ηλεκτρονική πλατφόρμα του Μητρώου Διαφάνειας για το lobbying. Σε αυτό θα πρέπει να εγγράφεται κάθε πρόσωπο ή φορέας που ασκεί δραστηριότητες επιρροής και έρχεται σε επαφή με κρατικούς φορείς ώστε να λάβουν κάποια απόφαση προς όφελος του ιδίου ή πελάτη του.

Πολύτιμος σύμμαχος στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της απάτης είναι συγχρόνως τα ανοιχτά δεδομένα, εκείνα δηλαδή που είναι προσβάσιμα ανωνυμοποιημένα (προστατεύοντας δηλαδή τα προσωπικά δεδομένα) μέσω του Διαδικτύου σε όλους. Η πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία μπορεί να γίνει εργαλείο στα χέρια του πολίτη. Ο Ντέιβιντ Κάμερον χρησιμοποίησε το 2009 σε μια δημόσια ομιλία του τον όρο «armchair auditor» για να καταδείξει τη δύναμη που θα έχουν οι πολίτες όταν μπορούν να παρακολουθούν ανοιχτά της κρατικές δαπάνες, τραβώντας ουσιαστικά τη δημόσια διοίκηση και την κυβέρνηση προς τη λογοδοσία.