Επειτα από μία περίοδο σχετικής ηρεμίας, οι «αψιμαχίες» στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν ανεβάσει, αν και ελεγχόμενα, τη θερμοκρασία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το γνωστό παιχνίδι με την έκδοση NAVTEX, με τις οποίες η Αγκυρα αμφισβητεί πτυχές της ελληνικής δικαιοδοσίας, έχει επανέλθει στο προσκήνιο. Αυτή τη φορά η έμφαση εντοπίζεται στην ανατολική πλευρά της Κρήτης με αφορμή την πραγματοποίηση ερευνών (συνεχίζονται τουλάχιστον μέχρι και σήμερα 26 Σεπτεμβρίου) από το γαλλικό ερευνητικό σκάφος (με σημαία Μάλτας) «Nautical Geo» που έχει μισθωθεί από την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Κυπριακή Δημοκρατία για να χαρτογραφήσει την πιθανή πορεία του αγωγού φυσικού αερίου East Med – εφόσον αυτός τελικά κατασκευαστεί με βάση την αρχική διαδρομή του. Είναι ξεκάθαρο ότι η Αγκυρα θα επιμείνει να αμφισβητεί αυτό το σενάριο, στηριζόμενη στο έκνομο τουρκολιβυκό Μνημόνιο, αλλά (και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο) και στις συντεταγμένες που έχει καταθέσει στα Ηνωμένα Εθνη για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Παρενοχλήσεις και αιγιαλίτιδα ζώνη

Η επικίνδυνη περιπλοκή σχετίζεται με το γεγονός ότι μέσω των ηχητικών παρενοχλήσεων (hailing) στις οποίες προέβησαν τουρκικά πολεμικά σκάφη προς το ερευνητικό σκάφος η Αγκυρα επιδιώκει να εξουδετερώσει – σε πρακτικό επίπεδο – το δικαίωμα της Αθήνας να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της ως και τα 12 ναυτικά μίλια, αλλά και να αμφισβητήσει την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ του Αυγούστου 2020. Στρατιωτικές πηγές επέμεναν, μιλώντας στο «Βήμα», ότι οι πληροφορίες περί κίνησης τουρκικής φρεγάτας εντός των 6 ναυτικών μιλίων δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα, αλλά αυτό δεν μεταβάλλει τη «μεγάλη εικόνα». Υπενθυμίζεται ότι το καλοκαίρι του 2020, εν μέσω της έντονης ελληνοτουρκικής κρίσης, η Τουρκική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) είχε καταθέσει αίτημα για χορήγηση αδειών έρευνας για υδρογονάνθρακες σε περιοχές ακριβώς έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα των 6 ν.μ. – σε ένα γεωγραφικό τόξο από τη Ρόδο ως την Κρήτη.

Διαβήματα και ενημέρωση της ΕΕ

Η ελληνική πλευρά προχώρησε σε διαβήματα τόσο για το ζήτημα αυτό όσο και για παράνομη αλιεία από τούρκους ψαράδες εντός ελληνικών χωρικών υδάτων. Παράλληλα, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας παρουσίασε την τουρκική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια συζήτησης με τους ομολόγους του από την ΕΕ στη Νέα Υόρκη, δίνοντας έμφαση στην παρενόχληση του μισθωμένου ερευνητικού σκάφους περίπου 10 ναυτικά μίλια ανατολικά της Κρήτης και μάλιστα εντός της οριοθετημένης περιοχής μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Η ελληνική πλευρά έχει αποφασίσει να μη στρατιωτικοποιήσει την κατάσταση, παρά το γεγονός ότι η τουρκική φρεγάτα («Γκεμλίκ») που βρισκόταν εγγύς του ερευνητικού σκάφους το είχε πλησιάσει αρκετά. Σκάφη του Λιμενικού Σώματος βρίσκονταν στην περιοχή, ενώ υπήρχε και διακριτική παρουσία του Πολεμικού Ναυτικού.

Νέος γύρος διερευνητικών

Με βάση πάντως την υπάρχουσα πληροφόρηση, «Το Βήμα» είναι σε θέση να γνωρίζει ότι οι δύο πλευρές έχουν συμφωνήσει στην πραγματοποίηση του επόμενου γύρου των διερευνητικών επαφών – αυτή τη φορά σε τουρκικό έδαφος. Αυτός αναμένεται να πραγματοποιηθεί εντός του πρώτου 10ημέρου του Οκτωβρίου και η Ελλάδα θα μετέχει με νέα ομάδα, στην οποία πέραν του πρέσβη ε.τ. Παύλου Αποστολίδη αναμένεται να συμμετάσχει, βάσει του σχεδιασμού, και ο νέος πολιτικός διευθυντής του υπουργείου Εξωτερικών Χάρης Λαλάκος (αντικαθιστώντας τον Αλέξανδρο Κουγιού). Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αναμένονται σοβαρές εξελίξεις. Οι θέσεις των δύο πλευρών απέχουν πολύ και αυτός είναι και ο λόγος που, παρά την άκρατη παραφιλολογία που αναπτύχθηκε, μία συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη δεν ήταν μία από τις προτεραιότητες της Αθήνας.

Πύκνωση επαφών Τουρκίας με ΗΠΑ

Η συζήτηση εκκίνησε από μία δήλωση του τούρκου ηγέτη που μάλλον εντασσόταν στην απόπειρα επαναπροσέγγισης που καταβάλλει με τη Δύση και κυρίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο ίδιο μήκος κύματος έκανε και δηλώσεις εναντίον της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία. Οπως προκύπτει από τις εξελίξεις αλλά και από αφηγήσεις πηγών με γνώση του παρασκηνίου, η πύκνωση των αμερικανοτουρκικών επαφών λαμβάνει συστηματικά χαρακτηριστικά που δεν μπορούν να αγνοούνται – παρά τις κορώνες του κ. Ερντογάν περί των F-35. Ο τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ συναντήθηκε με το νούμερο 2 και το νούμερο 3 του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τις Γουέντι Σέρμαν και Βικτόρια Νούλαντ αντιστοίχως, ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου είδε για αρκετή ώρα τον αμερικανό ομόλογό του Αντονι Μπλίνκεν, ενώ ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν είχε συνομιλίες με τον Ιμπραχίμ Καλίν, εξ απορρήτων του κ. Ερντογάν.

Η κρίσιμη ανανέωση της αμυντικής συμφωνίας

Οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν φαίνεται ότι έχουν τροφοδοτήσει μία νέα δυναμική στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις, ενώ στο μείγμα εισέρχεται επίσης η Λιβύη, αλλά και γενικότερα η Μέση Ανατολή. Τούτο δεν σημαίνει ότι τα «σύννεφα» έχουν διαλυθεί. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εξελισσόμενες συνομιλίες Αθηνών – Ουάσιγκτον για την ανανέωση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) προσλαμβάνει κρίσιμα πολιτικά χαρακτηριστικά. Η υπόθεση της ανά πενταετίας ανανέωσης και της προσθήκης ακόμη ορισμένων τοποθεσιών (όπως, κατά κύριο λόγο, της βάσης της Σκύρου που λόγω της καίριας γεωγραφικής θέσεως στο κέντρο του Αιγαίου θα μπορούσε να προσφέρει οφέλη στις ΗΠΑ για πτήσεις UAVs και τη θέλει και η ελληνική πλευρά) βρίσκονται στο τραπέζι εν όψει της προγραμματιζόμενης επίσκεψης του κ. Δένδια στην Ουάσιγκτον στα μέσα Οκτωβρίου, αν και οι διαπραγματεύσεις δεν είναι ανέφελες.