Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία το 2011, η τουρκική κυβέρνηση εμφανίστηκε γενναιόδωρη απέναντι σε όλους όσους προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τη Συρία αναζητώντας άσυλο. Τότε η Άγκυρα θεωρούσε ότι το καθεστώς Άσαντ παραβιάζει ανθρώπινα δικαιώματα και ότι οι πρόσφυγες από τη Συρία έπρεπε να προστατευθούν. Παρά τις προειδοποιήσεις της τουρκικής αντιπολίτευσης, ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν υποστήριξε μια «πολιτική των ανοιχτών θυρών». Οι νεοαφιχθέντες από τη Συρία δεν απελαύνονταν, αλλά διέμεναν σε προσφυγικά κέντρα.
Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής δεν μπορεί να αγνοηθεί. Σύμφωνα με στοιχεία του υπ. Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϋλού τον περασμένο Αύγουστο βρίσκονταν στην Τουρκία 3,7 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία -το μισό εξ αυτών παιδιά κάτω των 18 ετών. Μακράν ο πιο προσφιλής προορισμός είναι η Κωνσταντινούπολη. Εκεί ζουν περίπου 530.000 πολίτες της Συρίας με μεταναστευστικό υπόβαθρο. Ειδικοί και μέλη της αντιπολίτευσης βλέπουν επικριτικά την τουρκική προσφυγική πολιτική. «Η Τουρκία δεν ήταν σε θέση να υπολογίσει τον ακριβή αριθμό προσφύγων. Της έχει κοστίσει ακριβά. Οι πρόσφυγες γίνονται ολοένα περισσότερο πολιτικό ζήτημα» εκτιμά ο Χουσεΐν Μπαγκτσί, ειδικός στις Διεθνείς Σχέσεις από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Εγγύς Ανατολής.
Η Τουρκία ως ενδιάμεσος σταθμός
Δεν άργησε ωστόσο να γίνει ξεκάθαρο τα προηγούμενα χρόνια, ότι χιλιάδες πρόσφυγες από τη Συρία ήθελαν να φτάσουν στην Ευρώπη.Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν μόνο το 2015 έφτασαν στη Ελλάδα 850.000 άνθρωποι. Η περίφημη προσφυγική συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας απέβλεπε στη μείωση των προσφυγικών ροών μέσω των οδών της ανατολικής Μεσογείου. Bάσει αυτής, μετανάστες που έφταναν στην Ελλάδα χωρίς δικαίωμα ασύλου επαναπροωθούνταν στην Τουρκία από τις ελληνικές αρχές. Στο πλαίσιο της ίδιας συμφωνίας η Τουρκία έλαβε 6 δις ευρώ για την υποδοχή και περίθαλψη των προσφύγων. Αλλά αυτό δεν αρκούσε για τον Τούρκο προέδρο, ο οποίος επανειλημμένα τόνιζε ότι ήδη έχουν δαπανηθεί 40 δις ευρώ μέσα σε οκτώ χρόνια για τους πρόσφυγες από τη Συρία.
Ο Μπαγκτσί ασκεί κριτική και στις Βρυξέλλες:«Η ΕΕ υποθέτει ότι το πρόβλημα θα επιλυθεί με την αποστολή χρημάτων στην Τουρκία (…) Αλλά η Τουρκία από μόνη της δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το βάρος». Την άποψη αυτή συμμερίζεται και ο Μουράτ Ερντογάν, ειδικός σε θέματα Μετανάστευσης από το γερμανο-τουρκικό Πανεπιστήμιο. Θεωρεί σημαντικότερη από την αποστολή χρημάτων, τη δημιουργία ενός «μηχανισμού υποστήριξης και συνεργασίας» για τους πρόσφυγες.
Στροφή Ερντογάν απέναντι στους πρόσφυγες
Στο μεταξύ η γενναιοδωρία του Ερντογάν προς τους πρόσφυγες φαίνεται ότι τελειώνει. Ο κύριος λόγος είναι ότι πλέον δεν υπάρχει η ίδια ανοχή σε σχέση με τα πρώτα χρόνια της προσφυγικής κρίσης, γεγονός που οφείλεται στη νομισματική και οικονομική κρίση που μαστίζει στην Τουρκία από το φθινόπωρο του 2018.
Σκληρότερη γλώσσα απέναντι στους πρόσφυγες χρησιμοποιεί όμως πλέον και το CHP, το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης. Υπέρ των απελάσεων στις χώρες καταγωγής τους, τάχθηκε πρόσφατα ο επικεφαλής του, Κεμάλ Κιλιντζάρογλου. Η πίεση προς τον Ερντογάν είναι αισθητή. «Έχουμε επίγνωση των αναταραχών στην κοινωνία» δήλωσε πρόσφατα ο Τούρκος πρόεδρος, ενώ ο υπ. Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έκανε λόγο για ανάγκη διαβουλεύσεων με τον ΟΗΕ σχετικά με τον επαναπατρισμό προσφύγων στη Συρία.
Σύμφωνα με τον Μουράτ Ερντογάν το μεταναστευτικό χρησιμοποιείται τώρα από την αντιπολίτευση ως μοχλός πίεσης: «650.000 μωρά με καταγωγή από τη Συρία γεννήθηκαν στην Τουρκία. 770.000 παιδιά φοιτούν ήδη σε τουρκικά σχολεία (…) Δεν μπορεί κανείς να περιμένει ότι αυτοί οι άνθρωποι θα επιστρέψουν οικειοθελώς στη Συρία, δεν μπορεί κανείς να τους αναγκάσει να επιστρέψουν». Αντ’ αυτού ο Τούρκος ειδικός θεωρεί ως μόνη λύση την ένταξή τους στην τουρκική κοινωνία.
Χιλάλ Κοϋλού
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
