Ο καύσωνας που βιώσαμε το εφετινό καλοκαίρι, δυστυχώς, όπως φαίνεται, είναι μια σκηνή από τα… προσεχώς. Η Ανατολική Μεσόγειος θεωρείται από τις πιο ευάλωτες περιοχές του πλανήτη σε σχέση με την άνοδο της θερμοκρασίας και η Αθήνα η πιο ευάλωτη από τις πρωτεύουσες της ηπειρωτικής Ευρώπης. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το ότι η πρωτεύουσα από τον Ιούλιο άρχισε συνεργασία με τη διεθνή Συμμαχία Ανθεκτικότητας έναντι της Ακραίας Ζέστης (Extreme Heat Resilience Alliance – EHRA) και με απόφαση του δημάρχου Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη απέκτησε Heat chief officer, την κυρία Ελένη Μυριβήλη, δηλαδή υπεύθυνο για την αντιμετώπιση της αστικής υπερθέρμανσης (είναι μία από τις τρεις πόλεις σε όλον τον κόσμο και η πρώτη στην Ευρώπη).
«Ο καύσωνας είναι ένας ύπουλος και σιωπηλός δολοφόνος» λέει η κυρία Ελένη Μυριβήλη
Υπουλος «δολοφόνος»
Αναφορές και άρθρα για την Ελένη Μυριβήλη, η οποία έχει μακρά προϊστορία ενασχόλησης με το θέμα, καθώς και συνεντεύξεις της φιλοξενήθηκαν πρόσφατα στους «New York Times», στους «Financial Times», στον «Guardian». Αυτό είναι και το πρώτο «πακέτο» που αφορά τα καθήκοντα ενός «Heat chief officer», όπως μας εξηγεί: η ενημέρωση, δηλαδή, και η εκπαίδευση σε σχέση με το τι σημαίνει η άνοδος της θερμοκρασίας για την πόλη, τους κατοίκους της, και δη τους ευάλωτους, και τα οικοσυστήματα. «Ο καύσωνας είναι ένας ύπουλος και σιωπηλός δολοφόνος» λέει. «Οι επιπτώσεις του δεν είναι εμφανείς. Ξέρουμε πια ότι ο πραγματικός αριθμός όσων ο θάνατός τους συνδέεται άμεσα με τον καύσωνα δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Κι αυτό γιατί σπάνια, για παράδειγμα, καταγράφεται αν κάποιος θάνατος από εγκεφαλικό έχει σχέση με τη ζέστη. Αυτό που γνωρίζουμε, επίσης, είναι ότι οι καταγεγραμμένοι θάνατοι από καύσωνες είναι πολύ περισσότεροι από οποιαδήποτε άλλο καταστροφικό κλιματικό φαινόμενο, δηλαδή πλημμύρες, τυφώνες κ.λπ.».
Κάνει επίσης αναφορά σε μια πρόσφατη έρευνα στις ΗΠΑ σε σχέση με τις επιπτώσεις στα εργατικά ατυχήματα. Μελέτησαν τις θερμοκρασίες σε περιπτώσεις 11 εκατομμυρίων εργατικών ατυχημάτων.
Διαπίστωσαν ότι τις ημέρες με υψηλές θερμοκρασίες ήταν πολλαπλάσιος ο αριθμός όσων κατέληξαν στο νοσοκομείο ή έφυγαν από τη δουλειά λόγω ατυχήματος.
Ο ορισμός του καύσωνα
Μέσα στο πλαίσιο της ενημέρωσης και της εκπαίδευσης εντάσσεται και η συζήτηση που γίνεται με τους επιστήμονες του Εθνικού Αστεροσκοπείου και της Extreme Heat Resilience Alliance για ονοματοδοσία και κατηγοριοποίηση στους καύσωνες. Οπως εξηγεί η κυρία Μυριβήλη, η ονοματοδοσία βοηθά να αποκτήσει οντότητα ένας καύσωνας στη συνείδηση του κόσμου και η κατηγοριοποίηση στη συστηματοποίηση των δράσεων που πρέπει να ληφθούν. Η κατηγοριοποίηση όμως είναι πολύ σύνθετο θέμα, πρέπει να λάβει υπόψη πολλές παραμέτρους.
Ανάμεσα στις δράσεις που σχεδιά-ζονται είναι και το «πακέτο» που αφορά την προστασία του ευάλωτου πληθυσμού από τις υψηλές θερμοκρασίες
Μερικά παραδείγματα: Ο ορισμός του καύσωνα αλλάζει από χώρα σε χώρα ή ένας καύσωνας στην αρχή του καλοκαιριού είναι πιο επικίνδυνος – στη συνέχεια ο ανθρώπινος οργανισμός εξοικειώνεται με τη ζέστη.
Η επικινδυνότητα εξαρτάται επίσης και από τους ανέμους. «Μου έλεγε πρόσφατα ο Κώστας Λαγουβάρδος ότι οι βοριάδες όταν πια φτάνουν στο κέντρο της Αθήνας σε περίοδο καύσωνα είναι καυτοί, ενώ οι νοτιάδες που έρχονται από τη θάλασσα είναι πιο δροσεροί» σημειώνει.
Οσο για τη σημασία της βιοποικιλότητας, που πλήττεται από την κλιματική αλλαγή: «Στην Ελλάδα έχουμε μεγάλο πλούτο, γιατί λόγω θέσης έχουμε συνάντηση οικοσυστημάτων. Ενα σωστό και δυναμικό οικοσύστημα έχει να κάνει με την υγεία της πόλης αλλά και της χώρας» καταλήγει.
Προστασία στους ευάλωτους
Ανάμεσα στις δράσεις που σχεδιάζονται είναι και το «πακέτο» που αφορά την προστασία του ευάλωτου πληθυσμού από τις υψηλές θερμοκρασίες – ευάλωτοι θεωρούνται οι άνω των 60 ετών, οι έγκυες, τα μικρά παιδιά και οι εργαζόμενοι που είναι εκτεθειμένοι, όπως οι αγρότες, οι ντελιβεράδες, οι οικοδόμοι κ.λπ. Το πρώτο βήμα είναι η χαρτογράφησή τους. Η κυρία Μυριβήλη είναι μέλος στο Δίκτυο Ανθεκτικών Πόλεων, και αυτό τη βοηθά, μέσα από αλληλοενημέρωση και επαφή με πανεπιστήμια από όλον τον κόσμο, να διαμορφώνει προτάσεις για το τι θα μπορούσε να «δουλέψει» στην Αθήνα. Της ζητάμε να αναφέρει κάποια παραδείγματα.
«Οταν γνωρίζουμε ότι στην πολυκατοικία μένει κάποιος ηλικιωμένος μόνος, πρέπει κάποιος από το κτίριο να αναλάβει να ελέγχει αν είναι καλά. Γιατί ειδικά οι ηλικιωμένοι με τη μεγάλη ζέστη παθαίνουν ένα είδος σύγχυσης και δεν παίρνουν σωστές αποφάσεις. Πρέπει λοιπόν κάποιος να ελέγχει αν είναι καλά, αν έχουν κρύο νερό, αιρ κοντίσιον ή ανεμιστήρα κ.λπ., και να ξέρει πώς θα τους βοηθήσει. Αυτό μπορεί να γίνει από τους πολίτες με συγκεκριμένη χαρτογράφηση αλλά μπορεί να συνδεθεί και με το δίκτυο του δήμου «Βοήθεια στο σπίτι». Ενα άλλο παράδειγμα είναι η αποφυγή των μπλακ άουτ. Αναφέρει την εμπειρία του Σίδνεϊ. «Εχουν κάνει συμφωνία με τους ενεργειακούς παρόχους και όταν υπάρχουν υψηλές θερμοκρασίες κλείνουν την παροχή στον βιομηχανικό τομέα και εκτρέπουν το ρεύμα στις κατοικημένες περιοχές. Αυτό όμως δεν αφήνεται στην τύχη, υπάρχει συγκεκριμένη συμφωνία».
Πράσινοι διάδρομοι και λευκές ταράτσες
Η προετοιμασία της πόλης ώστε να γίνει πιο δροσερή αφορά το τρίτο «πακέτο» δράσεων. Είναι κάτι τέτοιο εφικτό; Η κυρία Μυριβήλη πιστεύει πως είναι. «Πρέπει να κάνουμε αναθεώρηση των φυσικών πόρων της πόλης, να τους δώσουμε προτεραιότητα, να δούμε πώς θα τους μεγεθύνουμε και πώς θα τους υποστηρίξουμε. Ενα παράδειγμα είναι οι “πράσινοι διάδρομοι” που ενώνουν τα περιαστικά δάση – υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια σχέδιο του ΕΜΠ στο επίπεδο της προμελέτης. Αυτού του είδους οι τομές στην πόλη από πυκνοφυτεμένους διαδρόμους πρασίνου με μελετημένες φυτεύσεις με προοπτική 20ετίας και με στοιχεία νερού δημιουργούν κίνηση του αέρα και αλλάζουν τις θερμοκρασίες». Ενα άλλο στοιχείο αφορά τα οικοδομικά υλικά, πώς χτίζουμε και τι χτίζουμε. Μια παρέμβαση, ας πούμε, θα μπορούσε, σύμφωνα με την κυρία Μυριβήλη, να είναι ένας κανονισμός που θα όριζε ότι όλες οι ταράτσες πρέπει να βαφτούν λευκές ώστε να αντανακλούν τη θερμότητα. «Είναι πολύ απλό και φθηνό. Θα μπορούσε, μάλιστα, σε κάποιες γειτονιές με βάση κοινωνικοοικονομικά στοιχεία να επιδοτείται».
