«Το σημαντικότερο είναι να μπει κάποιος τελευταίος, αλλά να βγει πρώτος» λέει στο «Βήμα», με τη σοφία των 30 ετών που έχει ως σήμερα διανύσει στη «διοίκηση» των πανελλαδικών εξετάσεων, ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Εξετάσεων κ. Γεώργιος Δάσιος. Είκοσι υπουργούς Παιδείας έχει δει να αλλάζουν ως σήμερα ο κ. Δάσιος και πάντα έπαιρνε από τους πρώτους τη θέση του στην καρέκλα απέναντι από τον εκάστοτε πολιτικό που αναλάμβανε τη διαχείριση της παιδείας, για να ακούσει τις φράσεις: «Λοιπόν; Πώς τα βλέπετε; Θα έχουμε ήρεμες εξετάσεις εφέτος;».
Βεβαίως οι εξετάσεις σπανίως ήταν ήρεμες, καθώς σχεδόν κάθε υπουργός τις τελευταίες δεκαετίες εξαντλούσε ταχύτατα την πολιτική εμμονή που έμπαινε στις σκέψεις του σαν ιός, αμέσως μόλις αναλάμβανε το χαρτοφυλάκιο της παιδείας: εξεταστικό σύστημα και πρυτανικές εκλογές… Αλλαγές επί αλλαγών επί σχεδόν τριάντα χρόνια, χωρίς ωστόσο το σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια της χώρας να έχει βρει ως σήμερα την ισορροπία του.
Στο τέλος μιας ακόμη εξεταστικής χρονιάς, με αλλαγές που ωστόσο θα ολοκληρωθούν το καλοκαίρι του 2022 (διπλό μηχανογραφικό, συντελεστές βαρύτητας από τα ΑΕΙ), ο κ. Δάσιος εξομολογείται στο «Βήμα» τις σκέψεις του:
Τριάντα χρόνια ο εξεταστικός χάρτης αλλάζει συνέχεια. Αναμφισβήτητα η εξεταστική διαδικασία έχει κατοχυρώσει το αδιάβλητο. Είναι όμως και δίκαιη; Ποιο σύστημα εξετάσεων κρίνετε ότι είναι ένα δίκαιο σύστημα;
«Δύσκολη ερώτηση. Δεν είναι εύκολο να οριοθετηθεί ένα απόλυτα δίκαιο σύστημα εξετάσεων γιατί οι παράγοντες που εμπλέκονται είναι πολλοί και συνήθως αστάθμητοι. Για παράδειγμα, κανένα σύστημα δεν μπορεί να ενσωματώσει την επίδραση της ψυχολογικής κατάστασης του υποψηφίου στους κανόνες διεξαγωγής της εξέτασης. Η προσπάθεια έτσι της πολιτείας, τελικά, εστιάζεται στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή του καλύτερου δυνατού συστήματος που μπορούμε να σκεφτούμε και προφανώς οποιεσδήποτε αστοχίες θα πρέπει να διορθώνονται».
Εδειξε το εξεταστικό σύστημα που εφαρμόσαμε εφέτος αδυναμίες; Χρειάζεται διορθώσεις; «Αγγιξε» το αγαθό της δικαιοσύνης ή θέλει ξανά… κούρδισμα;
«Θα απαντήσω αντιστρέφοντας τον προβληματισμό. Νομίζω ότι το εφετινό εξεταστικό σύστημα είχε πολλές βελτιώσεις σε σχέση με παλαιότερα χρόνια. Και ναι, τελικά, συγκρινόμενο με το περυσινό ήταν πιο δίκαιο. Το γεγονός ότι δεν εισήχθησαν στα πανεπιστήμια υποψήφιοι που έγραψαν μισή, μία, δύο ή έξι μονάδες με άριστα το είκοσι είναι ευεργετικό και για τη λειτουργία των ανώτατων ιδρυμάτων και για τα ίδια τα παιδιά τελικά, που νομοτελειακά θα είχαν μεγάλη δυσκολία να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις ενός πανεπιστημιακού προγράμματος σπουδών. Φυσικά, εάν χρειάζεται βελτιώσεις το σύστημα αυτό θα το δούμε στο μέλλον. Πρέπει πάντα να έχουμε στο μυαλό μας πρώτα το καλό των υποψηφίων μας, την κοινωνική ισορροπία και τη στοίχιση ενός σωστά διαβαθμισμένου εξεταστικού συστήματος».
Ωστόσο, το εξεταστικό μας σύστημα, αν και δέχεται πολιτικά «μπαλώματα» επί δεκαετίες, δεν έχει αλλάξει ριζικά στη φιλοσοφία του, παρότι προβλήματα έχουν διαπιστωθεί. Ατολμία των πολιτικών ή υπεροχή του συστήματος; Μήπως τελικά θα ήταν δικαιότερο ένα σύστημα το οποίο θα έδινε τη δυνατότητα στους υποψηφίους να προσφεύγουν μία ή δύο ή τρεις ενδεχομένως φορές μέσα στην ίδια χρονιά σε έναν εθνικό οργανισμό για να δίνουν εξετάσεις στα μαθήματα στα οποία απέτυχαν βάσει συντελεστών που θα θέτουν τα ΑΕΙ;
«Δεν θέλω να αναφερθώ στην πολιτική διάσταση των εξετάσεων, όπως το θέσατε, όμως θα πω ότι οι ευκαιρίες για πολλαπλές εξεταστικές προσπάθειες είναι σίγουρα βοηθητικές και αγχολυτικές, αλλά απαιτούν εκτεταμένους χρόνους εφαρμογής τους, που θα επηρέαζαν την εκπαιδευτική διαδικασία. Αλλες χώρες που εφαρμόζουν το σύστημα των πολλών εξεταστικών περιόδων έχουν τελείως διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα σε όλα τα επίπεδα. Αν μπορέσουμε να βελτιώσουμε συνολικά το εκπαιδευτικό μας σύστημα σε επίπεδο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τότε, ναι, θα μπορούσαμε να πάμε σε ένα σύστημα πολλαπλών εξετάσεων και ίσως αυτό να έλυνε πολλά προβλήματα».
Πάντως, υπάρχει μια αίσθηση στην κοινή γνώμη της χώρας, ότι το αν θα είναι «εύκολα» ή «δύσκολα» τα θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων οφείλεται σε πολιτικές κατευθύνσεις ανάλογα με τις επιταγές της κάθε περιόδου…
«Θα σας απαντήσω ως εξής: Εχω συμμετάσχει στο σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ακριβώς 30 χρόνια, μέσα στα οποία συνεργάστηκα με 20 υπουργούς Παιδείας. Ποτέ κανένας από αυτούς δεν παρενέβη στη δουλειά της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων, ούτε με συμβουλές ούτε με παραινέσεις ούτε με κατευθύνσεις με πολιτικό περιεχόμενο. Η έκφραση που ακούγαμε δε συχνότερα ήταν ότι «εμείς ξέρουμε τη δουλειά μας και την κάνουμε καλά». Οπότε απαντώ καθαρά σε αυτό το ερώτημα, αν και κατανοώ ότι συχνά ψάχνουμε ως λαός «συνωμοσίες» ή κρυμμένες πολιτικές κινήσεις πίσω από δύσκολες περιόδους και, στην περίπτωσή μας, δύσκολες εξεταστικές περιόδους».
Τα μέλη της Επιτροπής πολλές φορές επιλέγουν για τη διαβάθμιση υποψηφίων πολύ απαιτητικά θέματα, ειδικά σε μαθήματα όπως το δικό σας, τα Μαθηματικά. Οι θεματοδότες είναι σίγουροι ότι οι ίδιοι έχουν διδάξει επαρκώς στους μαθητές και στις μαθήτριές τους τα ερωτήματα που θέτουν;
«Οι ίδιοι ναι. Είναι άλλωστε οι καλύτεροι στην επιστήμη τους και στο κάθε μάθημα, γι’ αυτό τους επιλέγουμε. Ομως το ερώτημα είναι αν γίνεται αυτό σε όλα τα σχολεία και στο ίδιο βάθος κατανόησης. Για να επιστρέψουμε εδώ στη συζήτηση περί αναβάθμισης συνολικά του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας ως θεμέλιο και προϋπόθεση ενός δικαιότερου εξεταστικού συστήματος».
Αν ήσασταν υπουργός Παιδείας, τι αλλαγές θα κάνατε κατά προτεραιότητα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα;
«Να μου επιτρέψετε να μην απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, καθώς έχω τις προσωπικές μου ιδέες, αλλά δεν θέλω να ασπαστώ τη νεοελληνική θέση ότι «όλοι ξέρουμε τα πάντα και εμείς θα τα κάνουμε καλύτερα από κάθε υπεύθυνο». Και τελικά δεν έχει σημασία το τι θα έκανα, αφού δεν θα βρεθώ ποτέ σε αυτή τη θέση. Ποτέ δεν ασχολήθηκα με την πολιτική και δεν με ενδιαφέρει, η άσκησή της δεν ήταν ποτέ στις προτεραιότητές μου».
Εθνικό Απολυτήριο και αποδέσμευση του σχολείου από τις εξετάσεις για τα ΑΕΙ; Αυτή δεν ήταν μια σοβαρή εκπαιδευτική κατεύθυνση που από την περίοδο Παπανούτσου και μετά ποτέ δεν εφαρμόστηκε πραγματικά;
«Με ό,τι ισχύει σήμερα, οι εισαγωγικές εξετάσεις είναι αποδεσμευμένες τελείως από το Απολυτήριο του Λυκείου. Εθνικό Απολυτήριο θα πρέπει να έχουμε, αν όχι για οποιονδήποτε άλλο λόγο, αλλά για να έχουμε ένα καλύτερο Λύκειο. Χρειαζόμαστε ένα Λύκειο για όλα τα μαθήματα που διδάσκονται και όχι μόνο για τα τέσσερα που εξετάζονται στις πανελλαδικές εξετάσεις».
Αύξηση ή μείωση της εξεταστέας ύλης;
«Εχω κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι η περιορισμένη εξεταστέα ύλη οδηγεί νομοτελειακά σε πιο απαιτητικά θέματα. Το χειρότερο όμως είναι ότι τα απαιτητικά θέματα ακόμη και αυτοί οι εξεταζόμενοι που τα γράφουν δεν τα κατανοούν πλήρως. Απλά έχουν μάθει ορισμένες τεχνικές αντιμετώπισής τους κα ανταποκρίνονται επιφανειακά. Από την άλλη πλευρά, αυτό που γίνεται σε όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά κράτη είναι ότι οι υποψήφιοι έχουν πολύ μεγαλύτερο εύρος ύλης και εξετάζονται σε πιο απλά θέματα που στοχεύουν κυρίως στην κατανόηση εννοιών, οι οποίες και έτσι γίνονται κτήμα των μαθητών και μαθητριών. Η μείωση της ύλης, τουλάχιστον στα μαθήματα των θετικών επιστημών, δεν συνεπάγεται ευκολία θεμάτων. Ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Είναι δυνατόν, για παράδειγμα, στα Μαθηματικά να περιορίσουμε την ύλη μόνο στις ιδιότητες των ακέραιων αριθμών και να ζητηθούν θέματα που δεν θα λύσει κανένας; Αυτός είναι ο στόχος της εξέτασης; Να μάθουν τα παιδιά τις δυσκολίες που έχουν ακόμη και οι ακέραιοι αριθμοί; Ή να κατανοήσουν και να ενδιαφερθούν για αγαπήσουν το μάθημα;».
Στη νέα εποχή που διανύουμε πρέπει τα παιδιά να διδάσκονται στο σχολείο κώδικες και τις «γλώσσες» του Διαδικτύου;
«Τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται κατά κύριο λόγο το πώς πρέπει να σκέφτονται με τη βοήθεια των κλασικών μεθόδων και στη συνέχεια προφανώς και πρέπει να μάθουν και τις δεξιότητες της εποχής τους. Είναι αδιανόητο στη σημερινή εποχή να μη διδάσκονται εκτεταμένα στο σχολείο τους τα παιδιά την τεχνολογία της καθημερινότητάς μας».
Τι θυμάστε από 30 χρόνια πανελλαδικών εξετάσεων;
«Οι αναμνήσεις από την τριαντακονταετή συμμετοχή μου στις εξετάσεις είναι πάρα πολλές, καλές, κακές, αγωνιώδεις, τρομακτικές και συχνά έντονα συναισθηματικά φορτισμένες λόγω της ευθύνης. Προτιμώ να μην επικοινωνώ κανένα ιδιαίτερο περιστατικό από τα πολλά που έχουμε ζήσει στις άυπνες νύχτες της προσπάθειας πολλών ατόμων και νομίζω ότι ο λόγος είναι προφανής. Αλλά επειδή έχουμε γίνει αποδέκτες έντονης κριτικής κατά καιρούς, θέλω μόνο να δηλώσω ότι όποιος δεν έχει ζήσει έστω και ένα βράδυ αυτή τη διαδικασία δεν μπορεί να διανοηθεί την ένταση της ατμόσφαιρας που επικρατεί. Για περίπου 12 ώρες μέσα στη νύχτα εργαζόμαστε επάνω στα θέματα, που τα αναλύουμε από κάθε πλευρά με βάση τα δεδομένα και την εμπειρία μας. Ομως όλα αυτά είναι πεπερασμένα, ενώ το σύνολο των δυνατών αστοχιών είναι άπειρο.
Και όταν εμφανίζεται μια τελευταία αστοχία και όλοι λένε «καλά, πώς δεν το είδε αυτό η επιτροπή;», θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι αυτή η απορία εκπλήσσει περισσότερο την ίδια την επιτροπή, η οποία, από πάγια τακτική, δεν εμπλέκεται ποτέ σε συζητήσεις γιατί πρέπει να διατηρηθεί η ηρεμία των υποψηφίων».
Ενα μήνυμα προς τους εφετινούς εξετασθέντες αντί επιλόγου;
«Συγχαρητήρια σε όσους πέτυχαν, όμως τίποτα δεν τελείωσε, αντίθετα όλα μόλις αρχίζουν, το σημαντικότερο είναι να μπει κάποιος τελευταίος και να βγει πρώτος… Και αυτό ισχύει για όλα τα παιδιά, εντός ή εκτός των ΑΕΙ ή στη ζωή τους εκτός των ΑΕΙ».
