Στο πολιτικό κατεστημένο της Ουάσιγκτον ουδείς υπήρξε εντονότερα αντίθετος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν από τον Τζο Μπάιντεν. Ως αντιπρόεδρος του Μπαράκ Ομπάμα το 2009, ο Μπάιντεν ήταν αντίθετος με την αύξηση του αριθμού των αμερικανικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν παρότι δεν εισακούστηκε.
Τώρα, ως πρόεδρος, ο Μπάιντεν ολοκλήρωσε τον «ατέλειωτο πόλεμο» που άρχισε μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ Κάιντα στις ΗΠΑ στις 11 Σεπτεμβρίου 2001. Οι τελευταίοι αμερικανοί στρατιώτες αποχώρησαν από το Αφγανιστάν την περασμένη Δευτέρα. Το χάος όμως συνεχίζεται και η επάνοδος των Ταλιμπάν στην εξουσία έπειτα από 20 χρόνια δεν προοιωνίζεται θετικές εξελίξεις.
Επιχειρώντας να αποκωδικοποιήσει την επόμενη μέρα στο Αφγανιστάν, «Το Βήμα» συνομίλησε με τη Λέσλι Βιντζαμούρι, καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων (PhD, Πανεπιστήμιο Columbia), αναλύτρια στο Chatam House (Βασιλικό Βρετανικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων) και στo Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ειδική στον ρόλο των ΗΠΑ στον κόσμο.
Ποια θα πρέπει να είναι στο εξής η προσέγγιση των ΗΠΑ έναντι του Αφγανιστάν;
«Οι ΗΠΑ θα δυσκολευθούν πολύ περισσότερο να αντιμετωπίσουν την τρομοκρατία στο Αφγανιστάν. Εχουν όμως τη δυνατότητα επιλογών – ιδανικά μαζί με τους εταίρους τους στο ΝΑΤΟ – για το πώς θα αντιμετωπίσουν τους Ταλιμπάν, αν θα επιβάλουν κυρώσεις, αν θα τους αναγνωρίσουν ως κυβέρνηση. Πρόκειται για πολιτικά και διπλωματικά ερωτήματα. Αυτό που προέχει είναι να φύγουν από το Αφγανιστάν όσοι αμερικανοί και αφγανοί σύμμαχοί τους βρίσκονται ακόμη εκεί: είναι ένα σοβαρό ανθρωπιστικό πρόβλημα το οποίο προστίθεται στην ήδη υπάρχουσα ανθρωπιστική κρίση. Λόγω της εξαιρετικά ασταθούς κατάστασης, οι ΗΠΑ, παρότι αποχώρησαν, θα πρέπει να εστιάσουν στο Αφγανιστάν διότι είναι «δεμένες» με το Αφγανιστάν για αρκετό χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι η αστάθεια επηρεάζει την ευρύτερη περιοχή».
Ο πρόεδρος Μπάιντεν δέχθηκε έντονη κριτική για τους χειρισμούς του στο Αφγανιστάν – ορισμένοι Ρεπουμπλικανοί ισχυρίστηκαν ότι είναι ακατάλληλος για το αξίωμά του. Ποιος ευθύνεται για την πτώση της Καμπούλ και το συνακόλουθο χάος;
«Οποια και αν ήταν η έκβαση στο Αφγανιστάν, θα προκαλούσε διχασμό μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών, λόγω της πόλωσης που επικρατεί. Τα εύλογα και σοβαρά ερωτήματα που τίθενται είναι οι συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η αποχώρηση των Αμερικανών, εγχείρημα εξαρχής εξαιρετικά δύσκολο, το γιατί έφυγε ο αφγανός πρόεδρος Γκάνι, τι γνώριζαν επ’ αυτού οι ΗΠΑ και πότε το πληροφορήθηκαν. Γιατί οι ΗΠΑ δεν είδαν αυτό που ερχόταν; Και αν το είδαν, γιατί δεν έκαναν κάτι; Ηταν βέβαιο ότι η αποχώρηση θα ήταν δύσκολη, όμως αναμφίβολα η επιχείρηση θα μπορούσε να διεξαχθεί με πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια. Είναι τραγικό ότι σκοτώθηκαν Αμερικανοί κατά την αποχώρηση. Ταυτόχρονα όμως άνοιξε και η δημόσια συζήτηση για την υποδοχή αφγανών προσφύγων στις ΗΠΑ – οι οποίοι αντιμετωπίζονται θετικότερα σε σχέση με άλλους πρόσφυγες – στο πλαίσιο του διαλόγου για το Μεταναστευτικό».
«Ηταν βέβαιο ότι η αποχώρηση θα ήταν δύσκολη, όμως αναμφίβολα η επιχείρηση θα μπορούσε να διεξαχθεί με πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια» τονίζει η Λέσλι Βιντζαμούρι
Η πτώση της Καμπούλ κατάφερε «θανατηφόρο πλήγμα» στο κύρος και στην αξιοπιστία των ΗΠΑ;
«Δεν νομίζω. Οταν οι ΗΠΑ δεσμεύονται σε κάτι, το πράττουν, ανεξαρτήτως του εάν οι σύμμαχοί τους διαφωνούν. Η επιχείρηση στο Αφγανιστάν δεν θα έχει σοβαρό αντίκτυπο στο κύρος των ΗΠΑ σε ζητήματα όπως της Θάλασσας της Νότιας Κίνας ή της Βορείου Κορέας, διότι πρόκειται για περιοχές όπου οι ΗΠΑ έχουν ζωτικά συμφέροντα. Οσο λυπηρή και αν είναι η ανθρωπιστική κρίση στο Αφγανιστάν, ο πρόεδρος Μπάιντεν αποσαφήνισε ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν πλέον ζωτικά συμφέροντα εκεί. Δυστυχώς δεν υπήρχαν πολλές επιλογές για το Αφγανιστάν, η διεθνής πολιτική είναι ένα πολύ σκληρό παιχνίδι».
Οι ευρωπαίοι σύμμαχοι των ΗΠΑ είναι δυσαρεστημένοι με τους χειρισμούς στο Αφγανιστάν. Οι σχέσεις ΗΠΑ – Ευρώπης θα διαταραχθούν;
«Ως ένα σημείο ασφαλώς – το είδαμε στη Βρετανία -, διότι οι ΗΠΑ δεν πολιτεύονται ως ένας μεταξύ ίσων. Διαπιστώνουμε όμως ότι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ εξακολουθούν να συνεργάζονται μαζί τους για να εκκενώσουν ανθρώπους από το Αφγανιστάν και για την αντιμετώπιση τρομοκρατικής απειλής. Η Ευρώπη βλέπει την ισχύ της στη διεθνή σκηνή να μειώνεται, όμως η σχέση της με τις ΗΠΑ θα παραμείνει θεμελιώδης».
Οι Ταλιμπάν είναι οι μόνοι πλέον που ορίζουν την ημερήσια διάταξη στο Αφγανιστάν;
«Προς το παρόν ναι, όμως πρέπει να προχωρήσουν σε επιλογές, καθώς είναι διασπασμένοι μεταξύ τους, σε πιο ακραίους και σε πιο πραγματιστές. Αναμένουμε τις εξελίξεις, πώς θα κινηθούν, αν θα επιδιώξουν διεθνή αναγνώριση, πώς θα σταθούν απέναντι στις γυναίκες. Η κατάσταση είναι τόσο ασταθής που υπάρχει ο κίνδυνος εμφυλίου πολέμου στο Αφγανιστάν».
Η αποχώρηση από το Αφγανιστάν θα έχει επιπτώσεις στην παρουσία των ΗΠΑ στο Ιράκ;
«Δεν θα ήθελα να διακινδυνεύσω μια πρόβλεψη για το Ιράκ».
Η Κίνα θα επιχειρήσει να εκμεταλλευθεί τη νέα κατάσταση;
«Η Κίνα έχει ουσιαστικό συμφέρον να διατηρηθεί η σταθερότητα στο Αφγανιστάν. Αυτό που επείγει τώρα είναι ένα είδος συμφωνίας, στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ασφαλείας, μεταξύ των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας για το πώς θα χειριστούν την κατάσταση. Είναι απολύτως ζωτικής σημασίας για τις ΗΠΑ να συνεργαστούν επί του θέματος με την Κίνα και τη Ρωσία».
Σύμφωνα με τη βρετανική διπλωματία (σ.σ.: οι Βρετανοί έχασαν δύο πολέμους στο Αφγανιστάν τον 19ο αιώνα) «στο Αφγανιστάν πηγαίνεις αλλά δεν μένεις ποτέ, φεύγεις». Είναι ακριβές;
«Σε καμία χώρα δεν πρέπει να μένει κανείς, οι χώρες πρέπει να κυβερνώνται χωρίς ξένες παρεμβάσεις. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους προσπάθησαν να εφαρμόσουν στο Αφγανιστάν το δικό τους μοντέλο διακυβέρνησης με μια κεντρική κυβέρνηση που λειτουργεί. Στο Αφγανιστάν όμως, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονταν πάντα κατά περιοχές, κατά τόπους, αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί, συνεπώς το σχέδιο ήταν καταδικασμένο να αποτύχει. Ας μην ξεχνάμε ωστόσο ότι η εικοσαετής αμερικανική και η νατοϊκή παρουσία σήμανε πρόοδο για τις γυναίκες του Αφγανιστάν. Θα ήταν κρίμα να χαθούν όλα αυτά που κερδήθηκαν».
