Ο Μίκης Θεοδωράκης ανήκει στους «απεσταλμένους». Είναι αυτοί που στη διαδρομή του ανθρώπου, από τα πρώτα ήδη βήματα των αρχέγονων εναποθέσεων, μιλάνε για λογαριασμό όλων, για όλους και για όλα. Εκφράζουν με το χάρισμα της τέχνης τους την ορατή και αόρατη, την ψηλαφητή και την αψηλάφητη, ομορφιά της ύπαρξης. Τους ονομάζουμε δημιουργούς, είναι εμπνευστές. Τους αποκαλούμε καλλιτέχνες, είναι δημιουργοί.
Ανάμεσά τους σε βάθρο υψηλό, οι μουσικοί δημιουργοί. Δεν γνωρίζω από μουσική, γνωρίζω τον συγκλονισμό της. Αν η ποίηση εξυψώνει, η μουσική μας μεταφέρει στο όριο του νοητού. Αν η ποίηση ανυψώνει τα πράγματα με τον λόγο, η μουσική τα μεταποιεί και τα μεταπλάθει με τους ήχους και την αρμονία της. Αν η ποίηση είναι ένα νεύμα, η μουσική είναι μια αγκαλιά. Στη μουσική η ποίηση γίνεται «ηχητική σάρκα». Απτή και ψηλαφητή.
Η μουσική εκφράζει το ανέκφραστο. Και ο δημιουργός βάζει τη σφραγίδα του στην ασύλληπτη και ακατάληπτη, περίπου σαν το θείο, φύση του ανέκφραστου. Το κατεβάζει στη γη από το ύψος του, το καθιστά ανθρώπινο, ικανό να βιωθεί και ανθρώπινα να υπάρξει. Καθώς δεσμεύει ο δημιουργός το ασύλληπτο, αυτό δονείται στον χώρο, σαν να θέλει να απελευθερωθεί από τα «δεσμά» του εμπνευστή, παίρνει κάτι από την πνοή του και διαπερνά σώματα, ψυχές, χρόνο και χώρο. Ετσι σαν ασίγαστος συγκλονισμός, άφθαρτη θα ταξιδεύει στο σύμπαν η μουσική του.
Οι «απεσταλμένοι» μουσικοί δημιουργοί είναι οι υπηρέτες της εορτής. Του εορταστικού, πανηγυρικού γεγονότος της ύπαρξης. Οσο τίποτα η εορτή μας μιλάει για την κοινότητα, τους δεσμούς, την ιστορία της, την ευκταία ενότητά της. Αν η εορτή είναι η κοινωνία όλων με όλα, η μουσική είναι η ανώτερη έκφρασή της. Και αν είναι επαναλαμβανόμενη η δέηση στους ναούς «υπέρ της των πάντων ενότητας», η μουσική την υλοποιεί και την ενσαρκώνει, μέσα από την οικουμενική της γλώσσα και την πλανητική της ηχώ.
Οι δημιουργοί νικούν τον χρόνο. Χώρος του άφθαρτου η τέχνη, αυτός χάνεται μέσα στην ευρύτητά της. Χωρίς σύνορα και συμβατικές οριοθετήσεις. Οι «απεσταλμένοι» είναι απεσταλμένοι όλων. Πέρα από κράτη και έθνη. Είναι «απόστολοι των εθνών». Η οικουμενικότητα αυτή, μιλάει για την ενότητα του αγώνα για τον πολιτισμό πάντοτε και παντού στον κόσμο. Και τώρα και χθες και αύριο. Πέρα από την καθημερινή μέριμνα των πραγμάτων, η μουσική του Θεοδωράκη θα ηχεί με την ένταση της ελευθερίας, σε ένα κλίμα άσβεστου και σφοδρού πάθους. Υπαγόμενα στο ήθος του δημιουργού, όπως σημειώνει σε σχετικό κείμενο ο Κ. Π. Μιχαηλίδης, χρόνος και χώρος κατακτούν μια άλλη διάσταση. Αυτή μόνο βιώνεται. Η μουσική υπερβαίνει τις λέξεις.
*Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
