Συνέδριο Ιστορίας 1821-2021 – Στην Ελλάδα διεθνούς κύρους καθηγητές

Η επέτειος των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης έδωσε το έναυσμα σε πλήθος εκδηλώσεων, δράσεων, εκδόσεων κα. Πολλοί από μας, φιλίστορες ή μη, ξαναπιάσαμε παλιότερα βιβλία ή διαβάσαμε σημαντικές νέες μελέτες, επισκεφθήκαμε καλλιτεχνικές ή ιστορικές εκθέσεις, αναζητήσαμε πληροφορίες ή τεκμήρια για τις μυριάδες μικρές και μεγάλες ιστορίες που περιλαμβάνει αυτή η εμβληματική αλλά και πολυδιάστατη επαναστατική διαδικασία που δρομολόγησε την δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί αναμφίβολα ένα μοναδικό γεγονός, με τις δικές της ιδιαιτερότητες. Δεν είναι όμως αποκομμένη από τις ευρύτερες  εξελίξεις μιας πολυκύμαντης εποχής στον ευρωπαικό χώρο, ενώ ως επαναστατικό γεγονός αναπόφευκτα προσελκύει το ενδιαφέρον συγκριτικών μελετών και προσεγγίσεων. Άλλωστε, οι επαναστάσεις, οι εξεγέρσεις και τα συλλογικά κινήματα σφράγισαν τις μεγάλες αλλαγές, τους ριζικούς μετασχηματισμούς και τις ανεπίστρεπτες διαδρομές  των κοινωνιών από την πρώιμη νεότερη εποχή μέχρι τις μέρες μας.

Με αφορμή την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης, το Διεθνές Συνέδριο «Modern Revolutions and the Idea of Europe» (Επαναστάσεις στην Νεότερη Εποχή και η ιδέα της Ευρώπης) διοργανώνεται από το  Ερευνητικό Δίκτυο για την Ιστορία της Ιδέας της Ευρώπης (Research Network on the History of the Idea of Europe), σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, την Γαλλική Σχολή Αθηνών  ( École française d’Athènes), το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΠΜΣ «Δημόσια Ιστορία»), το Κέντρο Νέου Ελληνισμού (Centrum Modernes Griechenland/CeMoG) του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου (Freie Universität Berlin, το Ινστιτούτο για την Μελέτη της Ιδέας της Ευρώπης του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας ( Institute for the Study of Ideas of Europe (ISIE), University of East Anglia). Το Συνέδριο θα διεξαχθεί κατά το διάστημα 9 – 11 Σεπτεμβρίου 2021, στην Γαλλική Σχολή Αθηνών και σε χώρους του ΕΑΠ, με τήρηση των υγειονομικών μέτρων για τον κορωνοϊό αλλά και με δυνατότητα εξ αποστάσεως συμμετοχής ή παρακολούθησης.

Το Διεθνές Συνέδριο αποτελεί συλλογική πρωτοβουλία ερευνητικών φορέων, επιστημονικών ιδρυμάτων  και ακαδημαικών οργανισμών και αποσκοπεί στη μελέτη των Επαναστάσεων της νεότερης εποχής αλλά και στη σχέση τους με την Ευρώπη ή ορθότερα με τις ιδέες περί Ευρώπης, σε διεθνή προοπτική, ενώ περιλαμβάνει διακριτή ενότητα για την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης. Σ’ αυτό το πλαίσιο, μέσα από ατομικές και ομαδικές ανακοινώσεις ειδικών ερευνητών-τριών αλλά και κεντρικές ομιλίες διακεκριμένων επιστημόνων, το συνέδριο  θα εστιάσει

– Στη διερεύνηση της έννοιας της «επανάστασης»

– Στις επαναστατικές ιδέες σε εθνικά, αυτοκρατορικά και διεθνή περιβάλλοντα στα νεότερα χρόνια

– Στην «κυκλοφορία», μεταφορά και οικειοποίηση των επαναστατικών αλλά και αντεπαναστατικών ιδεών μέσα και έξω από την Ευρώπη

– Στα επαναστατικά οράματα και  στις επαναστατικές «γλώσσες», με άξονα τις ιδέες για την Ευρώπη

– Σε ιστορίες επαναστατών και επαναστατριών, εξόριστων, διανοουμένων, πολιτικών,  μαχητών και στοχαστών στα σταυροδρόμια ευρωπαικών και εξω-ευρωπαικών επαναστάσεων

– Στη συμβολή των Επαναστάσεων στην ευρωπαική και διεθνή πολιτική και γεω-πολιτική «τάξη» ή και στην ανατροπή της

– Στη σχέση των Επαναστάσεων με τις ευρωπαικές συλλογικές ταυτότητες

– Στην αντιαποικιακή και μετα-αποικιακή σκέψη και σε αντιλήψεις για την Ευρώπη από όλο τον κόσμο

Το Πρόγραμμα του Διεθνούς Συνεδρίου και σχετικές πληροφορίες είναι διαθέσιμα στον κάτωθι σύνδεσμο:

https://u.efa.gr/modernrevolutions

*****

Οι δυσκολίες που έχει συναντήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία χρόνια, από την απειλή της κατάρρευσης του ευρώ μέχρι το Brexit, καθώς και η μόνιμη αδυναμία της Ευρώπης να αρθρώσει έναν ενιαίο λόγο στη διεθνή σκηνή, μπορούν εν μέρει να αποδοθούν στο ότι η Ένωση δεν έχει αναστοχαστεί επαρκώς τη νομιμοποίηση και την αξιοπιστία που της αποδίδει τόσο ο πολιτικός και ο ακαδημαϊκός κόσμος όσο και η ευρύτερη κοινωνία των πολιτών. Η ανάγκη να υπερβούμε εννοιολογικά τον κλασικό διαχωρισμό μεταξύ του έθνους-κράτους και της υπερεθνικής ομοσπονδίας εμφανίστηκε συχνά πυκνά στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια, ενώ ο προσδιορισμός νέων μορφών του πολιτικού «ανήκειν» αποτελεί πλέον αναγκαία προϋπόθεση για οποιαδήποτε νέα θεσμική πρωτοβουλία. Πάνω απ’ όλα, όμως, η ανάγκη να ξανασκεφτούμε την Ευρώπη και να κατανοήσουμε την «ταυτότητά» της απαιτεί να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στις εικόνες, τις προσλήψεις, και τις ιδέες μέσα από τις οποίες η ίδια η Ευρώπη φαντάζεται τον εαυτό της. Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η επιστροφή στο παρελθόν της, και η περαιτέρω διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους θεωρητικοί, καλλιτέχνες και διανοούμενοι συνέλαβαν και φαντάστηκαν, στο πέρασμα των αιώνων, τόσο την Ευρώπη όσο και την οικοδόμηση μιας «ευρωπαϊκής» κληρονομιάς. Το Research Network on the History of the Idea of Europe δημιουργήθηκε για αυτόν ακριβώς τον σκοπό, προκειμένου να διευκολύνει την ανταλλαγή ευρημάτων και ιδεών μεταξύ καθηγητών, έμπειρων ερευνητών- τριών  και νέων ακαδημαϊκών από διαφορετικές χώρες και με διαφορετικό υπόβαθρο.

Έχοντας ιδρυθεί το 2008, το Δίκτυο προάγει τη μελέτη εννοιών, εικόνων και συζητήσεων για την Ευρώπη μέσα από διαφορετικούς κλάδους, περιοχές και περιόδους. Πλέον, έχει διευρυνθεί και εξελιχθεί σε μια ανεπίσημη διεθνή ομάδα περισσότερων από 80 μελετητών-τριών της ιστορίας, της πολιτικής, της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας και των εικαστικών τεχνών. Μέχρι σήμερα, έχει διοργανώσει δώδεκα ετήσια συνέδρια και επιστημονικά εργαστήρια εστιάζοντας σε συγκεκριμένες οπτικές της ευρωπαϊκής ταυτότητας σε πόλεις όπως το Λονδίνο, η Βοστόνη, η Βαρκελώνη, το Άμστερνταμ, το Παρίσι, το Άουγκσμπουργκ και η Νάπολη. Το 2019, έχοντας λάβει μια γενναιόδωρη χορηγία από τη Βρετανική Ακαδημία, το Δίκτυο ίδρυσε το Ινστιτούτο για τη Μελέτη των Ιδεών για την Ευρώπη (Institute for the Study of Ideas of Europe, ISIE) στο University of East Anglia, το οποίο αποτελεί ένα κέντρο έρευνας και ακαδημαϊκού διαλόγου, με εξέχοντες συνεργάτες στο Ηνωμένο Βασίλειο και διεθνώς. Οι τρέχουσες δραστηριότητες του Δικτύου και οι άριστες διασυνδέσεις δεν έχουν μόνο εμπλουτίσει και βελτιώσει την κατανόησή μας για την ιστορία της ιδέας της Ευρώπης και της ευρωπαϊκής «ταυτότητας», αλλά, το σημαντικότερο, έχουν οδηγήσει στην έκδοση τριών συλλογικών τόμων και δύο ειδικών αφιερωμάτων σε περιοδικά, ενώ επίκειται η κυκλοφορία τεσσάρων επιπλέον νέων συλλογικών τόμων.

*****

Οι πολιτικοί εξόριστοι από τη δεκαετία του1820 μέχρι και εκείνη του 1870 έπαιξαν κεντρικό ρόλο στα επαναστατικά κινήματα και στη διακίνηση των σχετικών ιδεών. ΟΜατσίνι, ο Γκαριμπάλντι, ο Μιτσκιέβιτς, οΜαρξ και πολλοί άλλοι λιγότερο διάσημοι, προτού εξοριστούν ή αφότου εξορίστηκαν, έθεσαν σε κίνηση και διέδωσαν την επαναστατική δράση. Ενώ για καιρό προσεγγίζαμε τα πρόσωπα αυτά στο πλαίσιο των εθνικών αφηγημάτων ή και της ηρωοποίησής τους ως μαρτύρων της εθνικής συγκρότησης, σήμερα μελετάμε επίσης τους εξορισμένους και τους διωχθέντες με τρόπο διεθνικό, σε άλλη κλίμακα, ευρωπαϊκή ή και παγκόσμια, και μέσα από ποικίλες θεματικές που εκτείνονται από την ανάλυση της προσωπικής πορείας του καθενός μέχρι ζητήματα φύλου. Οι αφηγήσεις τους αντιπαραβάλλονται με εκείνες των σημερινών προσφύγων, απηχώντας την επικαιρότητα του μεταναστευτικού. Οι φρέσκες αυτές ερευνητικές προσεγγίσεις ανοίγουν νέες προοπτικές και γόνιμους ερευνητικούς στόχους, όπως για παράδειγμα να υπενθυμίσουμε τη θέση των εξορίστων στην ιστορία των ευρωπαϊκών επαναστάσεων, δηλαδή στο πολλαπλό πλαίσιο των, μεσογειακών κυρίως, κινημάτων των δεκαετιών 1820 και 1830, και αργότερα της «άνοιξης των λαών» το 1848,με τις επιπτώσεις που είχε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ή ακόμα να δείξουμε πώς οι κοινωνικές τους σχέσεις και οι ανταλλαγές ιδεών διαμόρφωσαν κοινές εμπειρίες σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ιδίως την εμπειρία της παρανομίας και του Τύπου. Τέλος, από μια σκοπιά περισσότερο θεωρητική και προγραμματική, να επιχειρήσουμε να συλλογιστούμε γύρω από τον τρόπο με τον οποίο οι εξόριστοι στοχάστηκαν την Ευρώπη, καταστρώνοντας σχέδια ενοποίησης αρκετά διαφορετικά από την κλασική εικόνα που τους παρουσιάζει με τρόπο σχηματικό ως ιδρυτές του ευρωπαϊκού οικοδομήματος του 20ούαιώνα. Διότι τα περισσότερα από τα λησμονημένα σχέδια που προέκυψαν από τις επαναστάσεις, τις κάποιες επιτυχίες τους, τις συχνές αποτυχίες τους, αλλά προπάντων τις ελπίδες που γέννησαν δεν στηρίζονται τόσο στους ενδεχόμενους κοινούς θεσμούς όσο στη συναδέλφωση των λαών.