Δύο μήνες μετά τις εκλογές του 2019 ο Πρωθυπουργός ανακοινώνει το κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων της χώρας. Μια κίνηση με πολιτικό ρίσκο. Που όμως οδηγεί σε σημαντική μείωση των ρύπων σε μόλις δύο χρόνια. Παράλληλα, ξεκινάει η σωτηρία της ΔΕΗ που ήταν στα πρόθυρα κατάρρευσης. Χωρίς ΔΕΗ δεν υπάρχει ενεργειακή πολιτική. Καινούργια διοίκηση και business plan με επιστροφή στην κερδοφορία.
Η χώρα αποκτά το πρώτο της Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα. Ενθαρρύνονται οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Απλοποιείται και ξεκαθαρίζει το θεσμικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ. Θεσμοθετείται η ηλεκτροκίνηση με κίνητρα. Προωθείται η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων με το νέο πρόγραμμα «Εξοικονομώ – Αυτονομώ». Το πιλοτικό πρόγραμμα Volkswagen στην Αστυπάλαια. Ο περιβαλλοντικός νόμος. Το νέο χωροταξικό. Η ψηφιοποίηση της πολεοδομίας. Το 112. Οι δαπάνες πολιτικής προστασίας αυξήθηκαν.
Χρόνια έλλειψης επενδύσεων σε υποδομές έχουν αφήσει το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας πίσω. Η πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ, που αναμένεται να στεφθεί με επιτυχία πολύ σύντομα, προσφέρει πολύτιμους πόρους για επενδύσεις. Οπως και η πρόσβαση της ΔΕΗ στις αγορές μετά τον μετασχηματισμό της.
Το φθινόπωρο η χώρα μας θα αποκτήσει τον πρώτο της κλιματικό νόμο. Τον Σεπτέμβριο η Ελλάδα φιλοξενεί τη Σύνοδο Κορυφής των μεσογειακών κρατών της ΕΕ όπου θα συζητηθούν και οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Και τον Νοέμβριο θα συμμετέχουμε στο COP26 στη Γλασκώβη, τη μεγαλύτερη παγκόσμια συνδιάσκεψη για την κλιματική αλλαγή. Παράλληλα ξεκινάει η συζήτηση για το πακέτο Fit-for-55, το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την πράσινη μετάβαση. Η Ελλάδα υποστηρίζει σθεναρά τον στόχο για μείωση των ρύπων κατά 55% μέχρι το 2030. Η χώρα μας, παρά το μικρό της ενεργειακό αποτύπωμα, μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο με κινητοποίηση της ναυτιλίας πάνω σε συγκεκριμένες προτάσεις, σε συνεννόηση με την εφοπλιστική κοινότητα.
Στο «Ελλάδα 2.0» εντάξαμε 11 δισ., δηλαδή το 38% των πόρων, σε πράσινες δράσεις. Και άλλα 4 δισ. από το ΕΣΠΑ. Μπαταρίες ηλεκτροκίνησης σε όλη τη χώρα. Ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων. Χωροταξικά σχέδια. Βιοποικιλότητα. Διαχείριση αποβλήτων.
Από αυτά, 1,8 δισ. για την πολιτική προστασία: αναδασώσεις, αντιπυρική και αντιπλημμυρική προστασία, κέντρα διαχείρισης πολιτικής, προμήθεια και αναβάθμιση εξοπλισμού.
Δύο σχόλια για τη δημόσια συζήτηση περί κλιματικής αλλαγής:
Πρώτον, δεν είμαστε στο στάδιο της θεωρίας για τις πιθανές λύσεις, αλλά της εφαρμογής.
Ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής είναι γνωστός και συγκεκριμένος. Εχουμε φύγει από το γενικόλογο και έχουμε μεταφερθεί στη δράση. Η ηλεκτροκίνηση, η ενεργειακή αναβάθμιση, τα εναλλακτικά καύσιμα, οι περιβαλλοντικοί φόροι, το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίων και άλλα είναι μερικές από τις πολιτικές ανάσχεσης.
Η δημόσια συζήτηση μπορεί και πρέπει να γίνει στη βάση αυτής της πορείας. Αυτό το σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής θα επηρεάσει και θα αλλάξει τα πάντα. Από τον τουρισμό μέχρι τα δημοσιονομικά. Από την πολεοδομική ανάπτυξη και τον θόρυβο στις πόλεις μέχρι τις μετακινήσεις και τη βιομηχανία. Κλάδοι θα πρέπει να προσαρμοστούν. Στην πορεία αυτή δεν θα υπάρχουν πισωγυρίσματα.
Το σχέδιο Fit-for-55 της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι ενδεικτικό του μεγέθους των αλλαγών που θα πρέπει να υλοποιήσουμε. Αξίζει να διαβαστεί και να προβληθεί περισσότερο. Πρέπει να είμαστε περήφανοι που συμμετέχουμε σε τέτοια γιγαντιαία περιβαλλοντική προσπάθεια.
Η χώρα μας έχει σχέδιο και το εφαρμόζει. Η προσπάθεια αυτή θα κρατήσει πολλά χρόνια και δεν θα είναι εύκολη. Η εφαρμογή είναι πρόκληση. Οπως επίσης και η διαχείριση των κοινωνικών επιπτώσεων. Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι η πράσινη μετάβαση θα γίνει με τρόπο συμπεριληπτικό και χωρίς να οδηγήσει σε νέους κοινωνικούς αποκλεισμούς. Τα Social και Modernisation Funds της ΕΕ, δομημένα στο μοντέλο του Ταμείου Ανάκαμψης, θα προσφέρουν σημαντικούς πόρους στη χώρα μας.
Δεύτερον, ό,τι και να κάνουμε, το κλίμα θα συνεχίζει δυστυχώς να χειροτερεύει.
Η πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) – και η πρώτη εδώ και 8 χρόνια – είναι ενδεικτική: Η μέση θερμοκρασία της Γης έχει ήδη αυξηθεί κατά έναν βαθμό Κελσίου. Αν ο πλανήτης μειώσει τους ρύπους στο μηδέν μέχρι το 2050, θα περιοριστεί η αύξηση σε 1,5 μονάδα.
Ο,τι και να κάνουμε, όμως, η μέση θερμοκρασία θα αυξάνεται για ακόμη 20 χρόνια, με αποτέλεσμα ακραία καιρικά φαινόμενα που συνέβαιναν παλαιότερα κάθε 10 χρόνια να συμβαίνουν πιο συχνά. Και στην Ελλάδα. Η εξέλιξη, όμως, δεν θα είναι γραμμική.
Η πολιτική προστασία θα απαιτεί όλο και περισσότερους πόρους και οργάνωση. Οι φωτιές του Αυγούστου ανέδειξαν ότι τα σχέδια θα πρέπει να αυξάνονται και να εμπλουτίζονται συνεχώς, προσαρμοζόμενα στα διαρκώς μεταβαλλόμενα δεδομένα.
Και ένα σχέδιο κλιματικής μετάβασης, προσαρμογής δηλαδή του οικοσυστήματος, αλλά και της εθνικής παραγωγής – ειδικά του πρωτογενούς τομέα – στο κλίμα που έρχεται.
Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη οικονομική, πολιτική και κοινωνική πρόκληση για τα επόμενα χρόνια. Θα είναι πόλεμος διαρκής και πολύπλευρος. Αλλά και απρόβλεπτος.
Δεν θα το βάλουμε κάτω. Κάθε δυσκολία θα πρέπει να μας κάνει ακόμα πιο επίμονους. Για τις επόμενες γενιές. Για τον πλανήτη μας. Και για τη δική μας ζωή.
Ο κ. Αλέξης Πατέλης είναι οικονομολόγος, προϊστάμενος στο οικονομικό γραφείο του Πρωθυπουργού.
