Η σχέση του Μίκη Θεοδωράκη με την ποίηση του Πάμπλο Νερούδα και τους αγώνες των λαών της Λατινικής Αμερικής επισφραγίστηκε με το σπουδαίο «Canto General».
Η πρώτη επαφή του μουσικοσυνθέτη με το έργο έγινε στις αρχές της δεκαετία του ’70 όταν ο ίδιος το άκουσα από δύο χιλιανούς συνθέτες.
Στην εφημερίδα «Τα Νέα» (Σαββατοκύριακο 14-15 Ιουλίου 2012), είχε πει ο Μίκης Θεοδωράκης: «Mια μέρα (το 1972) βρέθηκα στο Βαλπαραΐσο, όπου ταξίδεψα για ν’ ακούσω τη σύνθεση δύο χιλιανών συνθετών, βασισμένη στο ‘Canto General’. Στα παρασκήνια, όπου πήγα για να συγχαρώ τους συντελεστές της συναυλίας, δεν ξέρω πώς μου ήρθε να πω ’θα γράψω κι εγώ μουσική πάνω σ’ αυτό το ποίημα και θα ’ρθω να το διευθύνω εδώ».
Και αυτό ήταν το αρχικό του σχέδιο αν και η υλοποίησή του άργησε λίγο. Οι πρόβες για το έργο γίνονται στο Παρίσι τον Αύγουστο του 1972 με την παρουσία της Μαρία Φαραντούρη και του Πέτρου Πανδή ενώ σε κάποιες από αυτές είναι παρών και ο Πάμπλο Νερούδα. Ο νομπελίστας ποιητής ήταν πρέσβης της Χιλής στο Παρίσι και παρακολουθούσε ενθουσιασμένος τη δημιουργία του έργου.
Ο Πινοσέτ ανέτρεψε και τα σχέδια για το «Canto General»
Τον Σεπτέμβρη του 1973, στο πλαίσιο της μεγάλης περιοδείας του στη Λατινική Αμερική, ο Μίκης Θεοδωράκης επρόκειτο να παρουσιάσει το έργο στο στάδιο του Santiago παρουσία του Αλιέντε και του Νερούδα.
Τα σχέδια του ανατράπηκαν όμως στις 11 του Σεπτέμβρη, όταν ευρισκόμενος στη Βενεζουέλα, πληροφορήθηκε για το στρατιωτικό πραξικόπημα του Πινοσέτ, που ανέτρεψε την εκλεγμένη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Αλιέντε, ο οποίος αυτοκτονεί μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο. Λίγες μέρες μετά, στις 23 Σεπτεμβρίου, έφυγε από τη ζωή και ο Νερούδα.
Τον Σεπτέμβρη του 1974 πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι η ηχογράφηση μιας πρώτης μορφής με τέσσερα κομμάτια του «Canto General», με την Μαρία Φαραντούρη, τον Πέτρο Πανδή, τα περίφημα Κρουστά του Στρασβούργου και την Εθνική χορωδία της Γαλλίας. Από την ηχογράφηση αυτή προέκυψε ένας μονός δίσκος που κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ αρχικά στην Γαλλία και στη συνέχεια και στην Ελλάδα.
Οκτώ κομμάτια του έργου παρουσιάστηκαν σε τέσσερις μεγάλες συναυλίες στο Στάδιο Καραϊσκάκη από τις 13 έως τις 16 Αυγούστου 1975, με σολίστ την Μαρία Φαραντούρη και τον Πέτρο Πανδή, απαγγελία από τον Μάνο Κατράκη και τη συμμετοχή της Εθνικής χορωδίας της Γαλλίας και των Κρουστών του Στρασβούργου. Από τις συναυλίες αυτές προέρχεται και ο διπλός δίσκος που κυκλοφόρησε από την Μinos. Στα κατοπινά χρόνια ακολούθησαν κι άλλες δισκογραφικές εκδόσεις, με το έργο ολοκληρωμένο πια από το συνθέτη του.
Πρώτη παρουσίαση στην Κούβα παρουσία του Φιντέλ
Ο Μίκης Θεοδωράκης διατηρούσε για πολλά χρόνια φιλία με τον ηγέτη της Κούβας Φιντέλ Κάστρο.
«Αγαπημένε Φιντέλ, μας άφησες και είναι η πρώτη φορά που διαφωνώ μαζί σου». Με αυτά τα λόγια αποχαιρέτησε ο Μίκης Θεοδωράκης τον φίλο του Φιντέλ Κάστρο όταν πέθανε το 2016.
Η πρώτη παρουσίαση του Canto General στην Κούβα έγινε το 1981 όταν ο Μίκης Θεοδωράκης έδωσε μια ιστορική συναυλία μπροστά στον καθεδρικό ναό της Αβάνας.
Ο Φιντέλ Κάστρο εμφανίστηκε απογραμμάτιστα στην τελευταία συναυλία, όπου συνεχάρη και ασπάστηκε τον Μίκη Θεοδωράκη.
«Πιστεύω ότι η μουσική είναι ακόμα πιο δύσκολη από την πολιτική. Η απόδειξη είναι ότι υπάρχουν περισσότεροι πολιτικοί στον κόσμο και λιγότεροι μουσικοί. Υπάρχουν, όμως, ακόμα λιγότεροι. Επαναστάτες καλλιτέχνες, αν και οι καλλιτέχνες γενικά εύχονται την επανάσταση. Υπάρχουν πολλοί πολιτικοί που δεν είναι επαναστάτες. Έτσι, το ποσοστό των επαναστατών καλλιτεχνών είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό των πολιτικών», είχε δηλώσει μπροστά στις κάμερες ο ηγέτης της Κουβανικής επανάστασης.
Στην ιστορία θα μείνει όμως και η απρόσμενη εξέλιξη που είχε η συναυλία. Ο Θεοδωράκης είχε ζητήσει στο τέλος να χτυπήσουν οι καμπάνες. Τότε, έδωσε το σύνθημα και μόλις ήχησαν οι καμπάνες προκλήθηκε μεγάλη αναστάτωση στον κόσμο και στον ίδιο τον Φιντέλ που νόμιζε ότι γινόταν αντεπανάσταση. Ο Μίκης Θεοδωράκης κατέβηκε από την σκηνή και καθησύχασε τον Φιντέλ, γεγονός που το κατέγραψε η κάμερα.
