Κάθε βράδυ, o 47χρονος Μούσα Καμάρα δουλεύει στο αρτοποιείο του μέχρι το χάραμα, στο Μπόκι Ντιαουέ, φουρνίζοντας ψωμιά.
Με το ξημέρωμα, ωστόσο, αντί να πάει σπίτι για ύπνο, σπεύδει να τσαπίσει και να σπείρει σπόρους στους ιδιόμορφους, κοινόχρηστους κυκλικούς κήπους, που «ξεπηδούν» ο ένας μετά τον άλλο στα περίχωρα αυτής της πόλης της Σενεγάλης, στα σύνορα με τη Μαυριτανία.
Στην τοπική διάλεκτο, ονομάζονται «Tolou Keur». Είναι κυκλικοί, ώστε οι ρίζες των δέντρων και των φυτών -που καλλιεργούνται σε ομόκεντρους κύκλους- να μεγαλώνουν προς το κέντρο και να κατακρατούν περισσότερο νερό σε αυτά τα άνυδρα εδάφη.
Επιλέγονται, δε, είδη ανθεκτικά σε ζεστά και ξηρά κλίματα, με υψηλή διατροφική και θεραπευτική αξία: από μάνγκο και παπάγια, έως μόρινγκα (το θεωρούμενο νέο super food) και φασκόμηλο.
Η καλλιέργεια των «Tolou Keur» άρχισε εν μέσω πανδημίας.
Η πρωτοποριακή ιδέα ανήκει σε έναν Σενεγαλέζο γεωργικό μηχανικού, τον Άλι Ντιάγιε, που έχει έδρα τη Βραζιλία, αλλά εγκλωβίστηκε στην πατρίδα του, με το που έκλεισαν τα σύνορα λόγω υγειονομικής κρίσης.
Μέχρι στιγμής, οι κυκλικοί κήποι ξεπερνούν σε αριθμό τους 20. Στόχος είναι να γίνουν εκατοντάδες.
Ζητούμενο των αρχών είναι η άμβλυνση της επισιτιστικής επισφάλειας -που επιδεινώθηκε λόγω πανδημίας- ο περιορισμός της ερημοποίησης στην περιοχή και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Οι «Tolou Keur» αποτελούν, άλλωστε, την τελευταία εκδοχή ενός εξ εξελίξει φιλόδοξου περιβαλλοντικού προγράμματος, γνωστού ως «Μεγάλο Πράσινο Τείχος»: το μοναδικό ίσως σύγχρονο τείχος, που αποτελεί σύμβολο ελπίδας και ενότητας, και όχι διχασμού.
Εξ ου και βρίσκει σύμφωνους τους πάντες…
Το αφρικανικό «Πράσινο Τείχος»
Μήκους 8.000 χλμ. και πλάτους 16 χλμ. στα σχέδια, το «Μεγάλο Πράσινο Τείχος» θα εκτείνεται -όταν ολοκληρωθεί, βάσει του αρχικού σχεδιασμού, το 2030- από τις ανατολικές αφρικανικές ακτές στην Ερυθρά Θάλασσα, στο Τζιμπουτί, έως τις δυτικές στον Ατλαντικό Ωκεανό, στη Σενεγάλη.
Κατά μήκος, δηλαδή της περιοχής Σαχέλ: μίας από τις πλέον κομβικές οδούς του παγκόσμιου εμπορίου, όπου η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος επιδεινώνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς, υποδαυλίζοντας συγκρούσεις και για τους φυσικούς πόρους.
Η πρωτοβουλία του έργου ανήκει στην Αφρικανική Ένωση και υποστηρίζεται ενεργά από τον ΟΗΕ, την Ε.Ε. και την Παγκόσμια Τράπεζα.
Τέθηκε σε εφαρμογή το 2007, με στόχο τη φύτευση πάνω από 30 εκατομμυρίων δέντρων σε αυτή την οριζόντια ζώνη, έως το τέλος αυτής της δεκαετίας, με πολλαπλούς στόχους και δυνητικά οφέλη.
Θα επιβραδύνει την ερημοποίηση νότια της Σαχάρας, με τη συγκράτηση των υδάτινων πόρων και, κατ’ επέκταση, με την ενίσχυση και κατ’ ευχήν εξάπλωση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και βοσκοτόπων.
Θα βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης, ενισχύοντας τις τοπικές οικονομίες, δημιουργώντας χιλιάδες θέσεις εργασίας και καταπολεμώντας το φάσμα της πείνας: μια από τις βασικές αιτίες που εξωθούν μαζικά μέρος του τοπικού πληθυσμού στη μετανάστευση.
Με την ολοκλήρωσή του, δε, το «Μεγάλο Πράσινο Τείχος» θα αποτελεί το μεγαλύτερο οικοσύστημα στον πλανήτη κι έναν πολύτιμο «πνεύμονα» πρασίνου: μία ανάσα ελπίδας στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.
Σύγχρονο «θαύμα»… μετ’ εμποδίων
Σύμφωνα με εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών, το κόστος υλοποίησης του φιλόδοξου σχεδίου μπορεί να φτάσει έως και τα 43 δισεκατομμύρια δολάρια.
Μαζί με διεθνείς οργανισμούς και κυβερνήσεις, την οικονομική του ενίσχυση ανακοίνωσε πρόσφατα και η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, στο πλαίσιο των προσπαθειών να αντισταθμίσει τις εκπομπές διοξειδίου άνθρακα που σχετίζονται με τις αθλητικές της διοργανώσεις.
Παρ’ όλα αυτά, η δημιουργία αυτού του πράσινου τείχους -που πολλοί χαρακτηρίζουν σύγχρονο θαύμα- συνεχίζεται μετ’ εμποδίων, εξαιτίας της ελλιπούς χρηματοδότησης, σε συνδυασμό με τις πολλαπλές (κλιματικές και μη) αντιξοότητες της περιοχής.
Στα 14 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την ανάληψη της πρωτοβουλίας, έχει επιτευχθεί μόλις το 15% του αρχικού στόχου.
Ο χρόνος μετρά εν τω μεταξύ αντίστροφα έως το 2030: χρονιά-ορόσημο για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ.
Για όσους γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και θέλουν να παραμείνουν στην περιοχή, όπως ο Σενεγαλέζος αρτοποιός, ο ολοκλήρωση του «Μεγάλου Πράσινου Τείχους» αποτελεί προσωπικό πια στοίχημα και χρέος για τις επόμενες γενιές.
«Την ημέρα που οι άνθρωποι θα συνειδητοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες του», λέει ο Μούσα Καμάρα στο πρακτορείο Reuters, «θα σταματήσουν να ακολουθούν επικίνδυνες μεταναστευτικές οδούς, με κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους στη θάλασσα».
Ένα από τα μεγάλα ζητούμενα (και) στην υποσαχάρια Αφρική, βέβαια, παραμένει -πέρα από τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών- η κλιμακούμενη γεωπολιτική αντιπαλότητα και ο εκδημοκρατισμός…
