Mετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν το Αφγανιστάν βρίσκεται ενώπιον μιας νέας κρίσης, αυτή τη φορά οικονομικής. Η φτώχεια και η πείνα εξαπλώνονται και οι Ταλιμπάν δεν έχουν χρήματα.Για πρώτη φορά μετά από μια γενιά οι ακραίοι Ισλαμιστές αναλαμβάνουν τα ηνία της χώρας. Θα πρέπει τώρα να διασφαλίσουν σταθερότητα αλλά και βασικές δομές για την κάλυψη των αναγκών των 37 εκατομ. κατοίκων. Η προηγούμενη κυβέρνηση της Καμπούλ στηριζόταν στη μαζική οικονομική βοήθεια από το εξωτερικό.
Μέχρι την επικράτηση των Ταλιμπάν ξένες χώρες, με κύριες τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες χρηματοδοτούσαν το Αφγανιστάν για την κάλυψη των βασικών κρατικών αναγκών κατά 80%. Τα κονδύλια αυτά πρόκειται να ανασταλούν. Επίσης οι Ταλιμπάν δεν αναμένεται να έχουν πρόσβαση σε χρηματικά αποθέματα ύψους εννέα δις δολάρια που ανήκουν στο Αφγανιστάν και βρίσκονται στις ΗΠΑ. Για τους ανθρώπους που θα συνεχίσουν να ζουν στο Αφγανιστάν το μεγάλο ερώτημα είναι ποιο δρόμο θα ακολουθήσει εφεξής η χώρα: θα εγκαθιδρύσουν οι Ταλιμπάν ένα βάναυσο καθεστώς που θα μετατρέψει τη χώρα διεθνώς σε κράτος-παρία ή θα ακολουθήσουν ένα μετριοπαθές ισλαμιστικό μοντέλο διακυβέρνησης;
Στη δίνη κρίσης η αφγανική οικονομία
Συσσίτιο στην Καμπούλ
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, μετά την πτώση των Ταλιμπάν, η οικονομία του Αφγανιστάν εμφάνιζε σημάδια σημαντικής ανάκαμψης. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2020 η συνολική διεθνής βοήθεια προς την χώρα ανερχόταν σε περίπου 20 δις δολάρια. Παρά την οικονομική υποστήριξη το Αφγανιστάν συνεχίζει να συγκαταλέγεται στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη -βρίσκεται στην 169η θέση σε σύνολο 189 χωρών βάσει στοιχείων του ΟΗΕ. Ιδιαίτερα έντονη είναι και η ανθρωπιστική κρίση στη χώρα εξαιτίας της παρατεταμένης ξηρασίας, της πανδημίας και των συγκρούσεων. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ ο μισός πληθυσμός ζει υπό καθεστώς φτώχειας και εξαρτάται από τη διεθνή βοήθεια -μεταξύ αυτού περίπου δέκα εκατομμύρια παιδιά. Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ εκτιμά ότι περίπου 14 εκατομ. άνθρωποι δεν λαμβάνουν επαρκώς τροφή.
Από το 1996 ως το 2001 οι Ταλιμπάν κυβέρνησαν το Αφγανιστάν εφαρμόζοντας μια εξαιρετικά αυστηρή ερμηνεία της Σαρίας, του νομικού συστήματος του Ισλάμ, με τις γυναίκες και τα νεαρά κορίτσια να μην έχουν κανέναν σχεδόν δικαίωμα. Όσες δεν τηρούσαν τον ισλαμικό νόμο απειλούνταν με δρακόντειες πεινές, μέχρι και λιθοβολισμό. Εάν συνεχίσουν και τώρα στην ίδια γραμμή, οι ξένοι χρηματοδότες θα μείνουν μακριά από το Αφγανιστάν. Αν οξυνθεί η ανθρωπιστική κρίση χιλιάδες Αφγανοί ενδέχεται να πάρουν πάλι τον δρόμο της προσφυγιάς προς την Ευρώπη.
Οι Ταλιμπάν διαθέτουν άλλα μέσα…
Η ηγεσία των Ταλιμπάν
Ωστόσο ακόμη και μια απομονωμένη διεθνώς κυβέρνηση των Ταλιμπάν, μπορεί να στηριχθεί σε άλλους πόρους. Στις περιοχές όπου είχαν ήδη τον έλεγχο εδώ και καιρό, οι Ταλιμπάν επέβαλαν υψηλούς φόρους και αναγκαστικές εισφορές, συχνά με βάναυσο τρόπο. Επίσης διαθέτουν χρηματικούς πόρους από εκβιασμούς, αλλά και το «κλειδί» για το εμπόριο όπιου. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το Αφγανιστάν παράγει το 80% της παγκόσμιας παραγωγής όπιου -που αποτελεί τη βάση της ηρωίνης. Εντούτοις σε συνέντευξη Τύπου των Ταλιμπάν στην Καμπούλ διαβεβαίωσαν ότι θα απέχουν από την καλλιέργεια ναρκωτικών ουσιών. Μια άλλη πηγή εσόδων αποτελεί η εξόρυξη και η εξαγωγή ορυκτών και πολίτιμων λίθων. Οι Ταλιμπάν επίσης δεν χρειάζεται να δαπανήσουν μελλοντικά ποσά για εξοπλισμούς, επειδή έχουν άμεση πρόσβαση στον εξοπλισμό των περίπου 300.000 μελών των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας.
Παρόλα αυτά διεθνείς φορείς κρούουν των κώδωνα του κινδύνου για βαθιά οικονομική και ανθρωπιστική κρίση υπό τους Ταλιμπάν, ενώ η διεθνής κοινότητα δείχνει αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει τα κονδύλια από το εξωτερικό ως μοχλό πίεσης. Σύμφωνα με εκπρόσωπο των ΗΠΑ, χωρίς διεθνή αναγνώριση θα είναι δύσκολη η διακυβέρνηση του Αφγανιστάν και η οικονομική ανάκαμψη. Μελλοντικά η διακοπή της αναπτυξιακής βοήθειας, αλλά και η έλλειψη συναλλάγματος θα μπορούσε να οδηγήσει σε capital control και αύξηση του πληθωρισμού. Eνδεχόμενη επιβολή κυρώσεων θα είχε επίσης σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία. Από την πλευρά των ΗΠΑ πάντως, ο πρόεδρος Μπάιντεν δήλωσε ότι για τη συνέχιση της αναπτυξιακής βοήθειας, όλα εξαρτώνται από τη στάση που θα τηρήσουν οι Ταλιμπάν.
Γιούργκεν Μπετς, dpa
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
