Χιλιάδες άνθρωποι παλεύουν να διαφύγουν από το Αφγανιστάν από τότε που οι Ταλιμπάν πήραν ξανά την εξουσία στα χέρια τους, σχεδόν δυο δεκαετίες μετά την εκδίωξή τους από ένα διεθνή συνασπισμό υπό τις ΗΠΑ.
Η αύξηση στον αριθμό όσων προσπαθούν να φύγουν έρχεται να προστεθεί στα 2.2 εκατομμύρια πρόσφυγες που βρίσκονται ήδη σε γειτονικές χώρες και στα 3.5 εκατομμύρια ανθρώπους που έμειναν άστεγοι στα σύνορα του Αφγανιστάν ως αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων συγκρούσεων και της πολιτικής αστάθειας.
Το BBC ακτινογραφεί την κατάσταση που επικρατεί, τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει ελεημοσύνη, αντί ασύλου, αδιαφορώντας για την τύχη των Αφγανών φυγάδων.
Πόσοι Αφγανοί φεύγουν;
Αυτή τη στιγμή, παραμένει ασαφές.
Οι Ταλιμπάν ελέγχουν όλα τα βασικά σημεία χερσαίας διέλευσης με τους γείτονες του Αφγανιστάν (φαίνονται στον παρακάτω χάρτη) και οι μαχητές δήλωσαν ότι δεν θέλουν Αφγανοί να εγκαταλείψουν τη χώρα. Σύμφωνα με αναφορές, επιτρέπεται η διέλευση μόνο εμπόρων ή όσων διαθέτουν έγκυρα ταξιδιωτικά έγγραφα.
«Η συντριπτική πλειονότητα των Αφγανών δεν είναι σε θέση να εγκαταλείψει τη χώρα μέσω κανονικών διαύλων», σημείωσε εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). «Από σήμερα, όσοι κινδυνεύουν, δεν έχουν ξεκάθαρη διέξοδο».
Ωστόσο, ορισμένοι πρόσφυγες κατάφεραν να βρουν τρόπο διαφυγής από τη χώρα.
Δεκάδες χιλιάδες Αφγανοί φέρεται να πέρασαν στο Πακιστάν λίγο μετά την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν, ενώ περίπου 1.500 Αφγανοί έχουν εισέλθει στο Ουζμπεκιστάν και ζουν σε σκηνές κοντά στα σύνορα.
Στην Καμπούλ, χιλιάδες άνθρωποι κατευθύνονται προς το διεθνές αεροδρόμιο, το μοναδικό προς το παρόν σε λειτουργία στη χώρα, σε μια απελπισμένη προσπάθεια διαφυγής.
Την Παρασκευή, αξιωματούχος του ΝΑΤΟ είπε ότι περισσότεροι από 18.000 άνθρωποι είχαν απομακρυνθεί από το αεροδρόμιο από τότε που ανέλαβαν οι Ταλιμπάν, αλλά δεν είναι σαφές πόσοι από αυτούς ήταν Αφγανοί υπήκοοι.
Πόσοι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους;
Η τελευταία κίνηση Αφγανών είναι μέρος μιας ιστορικής εξόδου από μια χώρα που υποφέρει λόγω αστάθειας και συγκρούσεων εδώ και πολλά χρόνια.
Ακόμη και πριν από την ανάκτηση του ελέγχου από τους Ταλιμπάν, περισσότεροι από 550.000 άνθρωποι είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους φέτος λόγω των συγκρούσεων, σύμφωνα με την UNHCR.
Αυτό σημαίνει ότι περίπου 3.5 εκατομμύρια Αφγανοί είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι εντός της χώρας.
Εκτός από εκείνους εντός των συνόρων του Αφγανιστάν, περίπου 2.2 εκατομμύρια πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο ζητούσαν επίσης καταφύγιο σε γειτονικά κράτη μέχρι το τέλος του περασμένου έτους.
Φέτος, οι Αφγανοί βρέθηκαν επίσης αντιμέτωποι με σοβαρή ξηρασία και έλλειψη τροφίμων σε ολόκληρη τη χώρα. Έκθεση του Παγκοσμίου Προγράμματος Σίτισης του ΟΗΕ, τον Ιούνιο, ανέφερε ότι 14 εκατομμύρια άνθρωποι -πάνω από το 1/3 του πληθυσμού- υπέφεραν από πείνα.
Πού πηγαίνουν οι Αφγανοί πρόσφυγες;
Οι γειτονικές χώρες Πακιστάν και Ιράν είδαν τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων και αιτούντων άσυλο στο Αφγανιστάν πέρυσι.
Σχεδόν 1,5 εκατομμύρια κατέφυγαν στο Πακιστάν το 2020, ενώ το Ιράν φιλοξένησε 780.000, σύμφωνα με στοιχεία της UNHCR.
Η Γερμανία ήταν τρίτη, με περισσότερους από 180.000, ενώ η Τουρκία πήρε σχεδόν 130.000.
Όταν εξετάζονται μόνο αριθμοί αιτούντων άσυλο (όσοι έχουν υποβάλει αίτηση για καταφύγιο σε άλλη χώρα, αλλά των οποίων δεν έχει ακόμη εγκριθεί), Τουρκία, Γερμανία και Ελλάδα βρίσκονται στην κορυφή της λίστας, με περίπου 125.000, 33.000 και 20.000 αντίστοιχα.
Παρόλο που δεν υπάρχουν Αφγανοί αιτούντες άσυλο στο Ιράν, όσοι έχουν κάρτα πρόσφυγα -επίσημο έγγραφο που αναγνωρίζει την κατάστασή τους- είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση στα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης της χώρας.
Τι κάνουν οι χώρες για να βοηθήσουν;
Αν και ορισμένες χώρες προσέφεραν στους Αφγανούς ασφαλές καταφύγιο, άλλες τόνισαν ότι δεν θα δώσουν καταφύγιο σε όσους φεύγουν.
Ιράν
Το Ιράν έχει στήσει σκηνές έκτακτης ανάγκης για πρόσφυγες σε τρεις επαρχίες που συνορεύουν με το Αφγανιστάν. Ωστόσο, ανώτεροι αξιωματούχοι από το ιρανικό υπουργείο Εσωτερικών έχουν πει ότι οι Αφγανοί που θα περάσουν στο Ιράν «μολις βελτιωθούν οι συνθήκες, θα επαναπατριστούν». Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το Ιράν φιλοξενεί ήδη σχεδόν 3.5 εκατομμύρια Αφγανούς.
Πακιστάν
Ο πρωθυπουργός Ίμρα Χαν δήλωσε τον Ιούνιο ότι η χώρα του θα σφραγίσει τα σύνορά της με το Αφγανιστάν εάν οι Ταλιμπάν αναλάβουν τον έλεγχο. Ωστόσο, αναφορές λένε ότι αρκετές χιλιάδες Αφγανοί έχουν περάσει στο Πακιστάν και ότι τουλάχιστον ένα συνοριακό πέρασμα είναι ανοιχτό. Οι Ταλιμπάν φέρεται να περιορίζουν την πρόσβαση σε εμπόρους και εκείνους με έγκυρα ταξιδιωτικά έγγραφα.
Τατζικιστάν
Οι ακριβείς αριθμοί είναι ασαφείς, αλλά αναφορές υποδηλώνουν ότι τουλάχιστον αρκετές εκατοντάδες Αφγανοί, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτών του Αφγανικού Εθνικού Στρατού, έχουν περάσει στο Τατζικιστάν τις τελευταίες ημέρες. Τον Ιούλιο, το Τατζικιστάν δήλωσε ότι ετοιμάζεται να δεχθεί έως και 100.000 πρόσφυγες από το Αφγανιστάν.
Ουζμπεκιστάν
Περίπου 1.500 Αφγανοί λέγεται ότι πέρασαν τα σύνορα Αφγανιστάν-Ουζμπεκιστάν και έστησαν στρατόπεδο. Αναφορές δείχνουν ότι οι Ταλιμπάν επιτρέπουν μόνο σε άτομα με έγκυρη βίζα να χρησιμοποιούν επίσημα σημεία διέλευσης των συνόρων.
Ηνωμένο Βασίλειο
Το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να δεχτεί μακροπρόθεσμα 20.000 Αφγανούς πρόσφυγες. Το σχετικό πρόγραμμα επανεγκατάστασης της βρετανικής κυβέρνησης θα έχει ως στόχο να επιτρέψει σε 5.000 Αφγανούς να εγκατασταθούν στο Ηνωμένο Βασίλειο τον πρώτο χρόνο και θα επικεντρωθεί σε γυναίκες και παιδιά, καθώς επίσης θρησκευτικές και άλλες μειονότητες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τους Ταλιμπάν.
ΗΠΑ
Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει εγκρίνει 500 εκατ. δολάρια για «απροσδόκητες επείγουσες ανάγκες προσφύγων και μεταναστών σε πρόσφυγες, θύματα συγκρούσεων και άλλα άτομα που κινδυνεύουν ως αποτέλεσμα της κατάστασης στο Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων για ειδικές βίζες μεταναστών». Οι ΗΠΑ δεν έχουν ανακοινώσει ακριβή αριθμό προσφύγων που θα επιτρέψουν να εισέλθουν.
Καναδάς
Ο Καναδάς δήλωσε ότι θα επανεγκαταστήσει 20.000 Αφγανούς, εστιάζοντας σε όσους κινδυνεύουν από τους Ταλιμπάν, συμπεριλαμβανομένων κυβερνητικών υπαλλήλων και γυναικών ηγετών.
Αυστραλία
Η Αυστραλία λέει πως θα προσφέρει 3.000 θέσεις στο πρόγραμμα ανθρωπιστικών βίζα για Αφγανούς που εγκαταλείπουν τη χώρα τους. Αλλά οι θέσεις θα προέρχονται από το υπάρχον πρόγραμμα διαθέσιμων ανθρωπιστικών βίζα και δεν θα υπάρξει καμία αύξηση του συνολικού αριθμού.
Ευρωπαϊκή Ένωση
Αξιωματούχοι σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δηλώνουν πρόθυμοι να αποφύγουν μια επανάληψη της μεταναστευτικής κρίσης του 2015, οπότε υπήρξε λαϊκή αντίδραση απέναντι στο μεγάλο αριθμό προσφύγων που επιτρέπεται να εισέλθουν στο έδαφος της ΕΕ.
Γερμανία
Η Γερμανία έχει δηλώσει ότι θα δεχτεί μερικούς Αφγανούς, αλλά δεν έχει προσδιορίσει αριθμό. Η Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, η οποία αντιμετώπισε έντονη κριτική για την ανοιχτή πολιτική της απέναντι σε μετανάστες το 2015, είπε ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να διασφαλίσει ότι οι πρόσφυγες «θα έχουν ασφαλή διαμονή στις γειτονικές χώρες του Αφγανιστάν».
Γαλλία
Ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι η Ευρώπη πρέπει να «προστατευθεί από σημαντικά κύματα παράνομων μεταναστών» από το Αφγανιστάν. Είπε ότι η Γαλλία «θα προστατεύσει εκείνους που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο», αλλά πρόσθεσε: «Η Ευρώπη δεν μπορεί να αναλάβει τις συνέπειες από την τρέχουσα κατάσταση μόνη της».
Αυστρία
Η Αυστρία απέκλεισε την φιλοξενία οποιουδήποτε Αφγανού πρόσφυγα. Ο υπουργός Εσωτερικών της χώρας υποστήριξε τη συνέχιση της απέλασης των Αφγανών αιτούντων άσυλο, που δεν πληρούν τα κριτήρια, ασκώντας ταυτόχρονα πίεση για δημιουργία «κέντρων απέλασης» σε γειτονικές χώρες του Αφγανιστάν, όπου η άμεση απέλαση στο Αφγανιστάν δεν είναι δυνατή.
Ελβετία
Η Ελβετία έχει δηλώσει ότι δεν θα δεχθεί μεγάλες ομάδες προσφύγων που φτάνουν απευθείας από το Αφγανιστάν.
Τουρκία
Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα συνεργαστεί με το Πακιστάν για να βοηθήσει στη σταθεροποίηση του Αφγανιστάν και να αποτρέψει ένα νέο κύμα προσφύγων που κατευθύνεται προς την Τουρκία. Η κυβέρνηση έχει επίσης επιταχύνει την κατασκευή ενός συνοριακού τείχους με το Ιράν για να κρατήσει τους μετανάστες μακριά.
Βόρεια Μακεδονία, Αλβανία και Κοσσυφοπέδιο
Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία δήλωσαν ότι θα φιλοξενήσουν προσωρινά 450 και 300 πρόσφυγες αντίστοιχα, κατόπιν αιτήματος των ΗΠΑ. Οι πρόσφυγες αναμένεται να παραμείνουν μέχρι να τακτοποιηθούν τα έγγραφα για τις αμερικανικές βίζες. Το Κοσσυφοπέδιο σχεδιάζει επίσης να παράσχει προσωρινή στέγη σε πρόσφυγες που κατευθύνονται προς τις ΗΠΑ, αλλά δεν έχει προσδιορίσει αριθμό.
Ουγκάντα
Η Ουγκάντα συμφώνησε να δεχτεί 2.000 Αφγανούς πρόσφυγες. Το έθνος της Ανατολικής Αφρικής έχει τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων σε οποιαδήποτε χώρα της Αφρικής – και τον τρίτο μεγαλύτερο στον κόσμο.
