Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
Περπατώντας η δόξα μονάχη
Και στην κόμη στεφάνι φορεί
Γεναμένο από λίγα χορτάρια
Που είχαν μείνει στην έρημη γη.
Δ. Σολωμός
Επίκαιροι οι στίχοι του Σολωμού. Η φύση έγινε κάρβουνο. Ολόμαυρες οι ράχες σε παρθένα δάση. Λαμπρά τα παλικάρια που δώσαν μάχες όχι με τον Τούρκο στρατηγό (καταστροφή Ψαρών, 1924), αλλά με τον στρατηγό φωτιά. Βουβός και ανείπωτος ο πόνος. Από τη Μάνη, την Ηλεία, την Αρκαδία, την Αττική και την ευβοϊκή χάθηκαν δάση, ζώα, περιουσίες. Τα αιωνόβια και παρθένα δάση που δίνουν πράσινο, οξυγόνο, νερό και ζωή καταστράφηκαν. Η χώρα μας πενθεί. Οι ανοχύρωτες πόλεις μας πολιορκήθηκαν από θηριώδεις δυνάμεις πυρός. Αδύναμη και απροετοίμαστη η Πολιτεία δεν προστάτευσε το περιβάλλον, τα ζώα και τις περιουσίες μας από τις «μανιασμένες» δυνάμεις της φωτιάς.
Ο Πρωθυπουργός ζήτησε συγγνώμη και σύσσωμη η αντιπολίτευση καταλογίζει ανικανότητα στην εξουσία και τον κρατικό μηχανισμό, για να διαχειριστούν μια περιβαλλοντική κρίση με ανυπολόγιστες συνέπειες οικονομικές και κοινωνικές.
Οι φωτιές και η καταστροφή στο οικοσύστημα (περί το 12% του δασικού πλούτου, πάνω από 850.000 στρέμματα) έχουν επιβάλλει μια νέα πολιτική ατζέντα με επίκεντρο την ικανότητα, διαχείρισης των κρίσεων από την κυβέρνηση.
Ορισμένες διαπιστώσεις είναι πιστεύω κοινές, αλλά αναγκαίες για το δημόσιο διάλογο. Να κατανοήσουμε ότι οι φωτιές θα μας ακολουθούν και ανάλογα με τις κλιματικές αλλαγές θα γίνονται περισσότερο ή λιγότερο φονικές. Από το 1977, η Εύβοια μας θυμίζει τις φωτιές ή τις βαρυχειμωνιές και τους αποκλεισμούς. Η Ολυμπία γη, με τους 80 νεκρούς, το 2007, οι φωτιές γύρω από την Αττική και η φονική στο Μάτι με τους 104 νεκρούς και μια σειρά από άλλες φωτιές ανά την Ελλάδα μας θυμίζουν το μέγεθος της καταστροφής του οικοσυστήματος. Πρέπει επιτέλους να κατανοήσουμε ότι θα συμβιώνουμε με τις φωτιές, όπως μάθαμε να συμβιώνουμε με τους σεισμούς.
Για τους σεισμούς βάλαμε μυαλό και πήραμε προληπτικά μέτρα για τους όρους οικοδόμησης για να έχουμε την καλύτερη δυνατή ασφάλεια με τις λιγότερες συνέπειες σε ανθρώπους και περιουσίες.
Για τις φωτιές φαίνεται δεν έχουμε βάλει ακόμη μυαλό. Τα προληπτικά μέτρα (μέσα, προσωπικό, εκπαίδευση, σχεδιασμός κ.ά.) τα θυμόμαστε μετά το κακό.
Αυτή η διάσταση της έλλειψης πρόληψης αφορά τους πάντες και όλους όσους διακυβέρνησαν τη χώρα. Πάντα υπήρχε μια δικαιολογία για να ξεχάσουμε την αναγκαιότητα πρόληψης στα φυσικά φαινόμενα. Τα οποία μετά από τον ανθρώπινο βιασμό της φύσης γίνονται απρόβλεπτα και ακόμη πιο καταστροφικά. Με αυτά τα δεδομένα προκύπτει η εθνική ανάγκη για να οικοδομήσουμε ένα κράτος πρόληψης, για τα επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα αλλά και για τα ζητήματα υγείας και ασφάλειας των πολιτών. Οι σχεδιασμοί «στο πόδι» δεν φέρνουν αποτέλεσμα. Οι σχεδιασμοί «αφ’ υψηλού» χωρίς τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και των πολιτών δεν φέρνουν αποτέλεσμα.
Είναι καιρός, να προετοιμαστούμε, κράτος και τοπικές κοινωνίες και να οπλιστούμε με όλα τα μέσα που μας δίνουν οι νέες τεχνολογίες και ο ψηφιακός κόσμος που ζούμε για να αντιμετωπίσουμε τις ασύμμετρες απειλές φυσικές ή ανθρώπινες.
Οι ειδικοί με την γνώση και την εμπειρία τους ανά τον κόσμο, οι Περιφέρειες που γνωρίζουν τις ανάγκες του τόπου τους να διαμορφώσουν ένα σχέδιο άμεσο και μακροπρόθεσμο για την σωτηρία και την προστασία του οικοσυστήματος.
Η Μεσόγειος ήδη φλέγεται. Βρισκόμαστε στο μάτι του κυκλώνα, από την Τουρκία έως την Ισπανία και την Αλγερία. Η έρημος Σαχάρα είναι στη γειτονιά μας και να μην ξεχνάμε αυτό το γεγονός. Πριν εκατομμύρια χρόνια ήταν γεμάτη από παρθένα δάση. Σήμερα μας προειδοποιούν οι ειδικοί ότι η Μεσόγειος θα βρεθεί στο επίκεντρο των κλιματολογικών αλλαγών και καταστροφών με φωτιές και πλημμύρες.
Πρώτιστο καθήκον της Πολιτείας και των τοπικών κοινωνιών (Περιφέρεια, Τ.Α.) να συνδιαμορφώσουν στρατηγική πρόληψης και τους τρόπους αντιμετώπισης των ακραίων καιρικών φαινομένων. Καθώς μάλιστα μας ενημερώνουν οι ειδικοί περνάμε σε διακεκαυμένη ζώνη απανταχού της γης και ιδιαίτερα η Μεσόγειος βρίσκεται στο επίκεντρο για καύσωνες και πλημμύρες.
Δεύτερο καθήκον της Πολιτείας, αλλά και με τη συμμετοχή των Περιφερειών να αποκατασταθούν οι ζημιές σε περιουσίες, σπίτια επιχειρήσεις, και να στηριχθούν ηθικά και οικονομικά οι πυρόπληκτοι. Οι συμπολίτες μας με οργή και ανείπωτο παράπονο αποκάλυπταν με φωνές απόγνωσης την έλλειψη προληπτικού και ικανού κράτους να προστατέψει τα δάση και τις περιουσίες τους.
Σίγουρα όποια και αν είναι τα μέτρα, ο ξεριζωμός από το σπίτι και την περιουσία, θα σημαδέψουν αγιάτρευτα το νου και την ψυχή όσων δοκιμάστηκαν από αυτή την οικολογική καταστροφή.
Τρίτο καθήκον η αποκατάσταση στο περιβάλλον, σε υποδομές και σε αντιπυρικούς και αντιπλημμυρικούς σχεδιασμούς που να αντέχουν στο χρόνο, ικανούς να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά τα καιρικά φαινόμενα.
Αντί η Πολιτεία να αναθέσει το έργο αυτό στους περιφερειακούς θεσμούς (Περιφέρεια, Τ.Α.) δημιουργεί μια Επιτροπή, λέει, για την αποκατάσταση της Βόρειας Εύβοιας. Μάλιστα, όρισε και τον επικεφαλής κ. Μπένο για να «ξεπλύνει την μπουγάδα». Πασόκος ον και ικανός για να μην φωνάζει και η Φώφη και ζητάει παραιτήσεις.
Όταν δεν εμπιστευόμαστε τους θεσμούς (Περιφέρεια, Τ.Α.) να κινητοποιηθούν και να αναλάβουν τις ευθύνες και τα καθήκοντα που τους ανήκουν για αποκατάσταση και σχεδιασμό ανάπτυξης της περιοχής, τότε αυτή η πολιτεία θα κυβερνάται με εφήμερες και συγκυριακές επιτροπές. Και όσα λέγαμε για περιφερειακό σχεδιασμό και ανάπτυξη, όσα παροπλίζονται από κεντρικές επιτροπές, καθώς και η συμμετοχή των θεσμών και των τοπικών κοινοτήτων πάνε περίπατο.
Είναι καιρός να αλλάξουμε, πριν βουλιάξουμε σε αυτές τις αντιλήψεις του παροπλισμού των τοπικών περιφερειακών θεμάτων.
Και η μεγάλη αυτή περιβαλλοντική κρίση που ακολουθεί την οικονομική και την πανδημία, εξ αντικειμένου φέρνει στην επιφάνεια έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις. Πριν ακόμη καλά – καλά σβήσουν οι φωτιές άναψαν νέες πολιτικές φωτιές. Οι δικαιολογημένες αντιπαραθέσεις και ο σεβασμός στις διαφορετικές αντιλήψεις τιμούν τον δημόσιο διάλογο και την ίδια την Δημοκρατία. Αντίθετα ο κυβερνητικός λόγος είναι καταξιωτικός με το «ναι» σε όλα. Καλώς όλα καμωμένα: σε σχεδιασμούς, παρεμβάσεις, κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού κ.ά.
Η αντιπολίτευση δικαιολογημένα θα απαντήσει με ένα «όχι» σε όλα με απαξιωτικό δημόσιο λόγο.
Δυστυχώς συμβαίνουν και τα δύο. Φοβάμαι ότι οι συνέπειες και ο πόνος για την καταστροφή του περιβάλλοντος θα περάσουν σε δεύτερη μοίρα.
Ο Πρωθυπουργός προσπάθησε να αμβλύνει κάπως την κατάσταση με ένα «συγγνώμη». Αλλά ταυτόχρονα έκλεισε τις δηλώσεις του με την αντίληψη: Μη φοβάστε διότι όπως αντιμετώπισα την κρίση στον Έβρο, στο Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο, στη συνέχεια την πανδημία, έτσι και τώρα θα διαχειριστώ την περιβαλλοντική κρίση.
Οι απόψεις αυτές προκαλούν τον αντίλογο. Και σαν απλός πολίτης θέλω να θυμίσω: Στον Έβρο αντιμετωπίσαμε «ξυπόλυτους» μετανάστες, μετά βέβαια τα έκτροπα στη Λέσβο με τα ΜΑΤ.
Στο Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο, η κρίση συνεχίζεται με νέο πλήγμα, ίσως ανεπανόρθωτο και το μοίρασμα της Κύπρου σε δύο κράτη, Για το τουρκο-λιβυκό σύμφωνο τι να πούμε; Για τα παραπάνω εισπράξαμε ψηφίσματα αλληλεγγύης από εταίρους (Ε.Ε.) και συμμάχους. Πρακτικό μέτρο ουδέν. Αυτή είναι η αλήθεια. Η πανδημία μας κυνηγάει ακόμη και σήμερα. Γιατί υπερηφανευόμαστε;
Αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά. Οι πληγές στα δάση, στα ζώα, στους ανθρώπους δεν κλείνουν με ένα συγγνώμη. Είναι μακρύς ο δρόμος της αντιπαράθεσης και της αποκατάστασης του περιβάλλοντος, των υποδομών, των περιουσιών, αλλά και της απασχόλησης των πυρόπληκτων.
Για την κατάσταση της καταστροφικής φωτιάς γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά στα ΜΜΕ. Οι εικόνες όμως ήταν συγκλονιστικές. Ο πύρινος γίγαντας δεν είχε σταματημό. Η δίψα για πληροφόρηση κάρφωσε τα βλέμματα των πολιτών στις τηλεοράσεις.
Οι ήρωες της πρώτης γραμμής, πυροσβέστες, εθελοντές, πιλότοι, αλλά και η αυτοθυσία των κατοίκων να παλέψουν με τις αδηφάγες φλόγες, ήταν μια συγκλονιστική εικόνα προσφοράς, έργου, αυτοθυσίας και αλληλεγγύης.
Η παρουσία, αν και αργά, φίλων χωρών να συμπαρασταθούν, διαμόρφωσε μια αλυσίδα αλληλεγγύης πέρα από τα εθνικά σύνορα, σχεδόν σε όλα τα μέρη του κόσμου. Η κόλαση του Δάντη μέσα από τα ΜΜΕ ταξίδεψε παντού. Ας ελπίσουμε ότι θα αφυπνίσει συνειδήσεις και θα κινητοποιήσει ηγεσίες και πολίτες.
Η αντιμετώπιση αυτής της κρίσης έχει εθνικά χαρακτηριστικά. Η Πολιτειακή ηγεσία δεν φθάνει να στέλνει μηνύματα συμπαράστασης. Η Βουλή οφείλει με επείγουσες διαδικασίες να διαμορφώσει έναν οργανωμένο δημόσιο διάλογο για να ακουσθούν όλες οι απόψεις για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Οι Περιφέρειες και οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να διεκδικήσουν ρόλο πρωταγωνιστικό για την αποκατάσταση των συνεπειών της κρίσης και τον σχεδιασμό ανάπτυξης των πυρόπληκτων περιοχών.
Δεν μας αρμόζει ο ρόλος του θεατή για τη αντιμετώπιση αυτής της καταστροφής. Οι περιφέρειες της Στ. Ελλάδας, Πελοποννήσου και Αττικής πρέπει να κάνουν τους δικούς τους απολογισμούς για τις καταστροφικές φωτιές, να ενημερώσουν τους πολίτες και να συνδιαμορφώσουν προληπτικά σχέδια σωτηρίας του οικοσυστήματος της χώρας μας. Επίσης για τον κάθε πολίτη, δεν μας αρμόζει ο ρόλος του θεατή αυτής τα καταστροφής. Το εθελοντικό κίνημα, αποτελεί αχτίδα φωτός και ελπίδας. Να θυμόμαστε τους εθελοντές και όταν σβήσουν τα φώτα της δημοσιότητας.
Θεσμοί και πολίτες, πέραν από τους λόγους και τις διαπιστώσεις, ο καθένας μας μπορεί με πράξεις να συμβάλει στη σωτηρία του πλανήτη μας. Δεν είναι ώρα για μοιρολόγια, είναι ώρα ευθύνης και αποφάσεων, καθώς και συγκεκριμένων μέτρων στήριξης ηθικής και οικονομικής όλων αυτών που δοκιμάστηκαν αντιμετωπίζοντας τον στρατηγό φωτιά.
Λουκάς Θ. Αποστολίδης
Δικηγόρος, πρ. Αντιπρόεδρος της Βουλής
