Κάθε φορά που μια κρίση μας χτυπάει την πόρτα, τα θεμελιώδη επανέρχονται. Κατά κάποιον τρόπο μέσα στις κρίσεις οι κοινωνίες «ανακαλύπτουν το χαμένο τους πρόσωπο». Και αυτό που ως τότε παρέμενε ανυποψίαστο, πιθανόν να γίνει αντικείμενο ελέγχου και κατανόησης. Από τη λειτουργία του λεγόμενου πολιτικού συστήματος, μέχρι το σύνορο με τη φύση.
Η αστραπή της ευμάρειας μετά το 1950 στη Δύση, εδραίωσε στέρεα τον μύθο της γραμμικής εξέλιξης. Είναι γνωστή αυτή η αισιόδοξη φαντασία. Ο κόσμος νομοτελειακά θα εξελίσσεται προς ένα καλύτερο μέλλον, η ευτυχία είναι εγγυημένη. Η αντίληψη αυτή γίνεται οδηγός του δυτικού ανθρώπου, η προσωρινή πραγματικότητα βεβαιώνει την αλήθεια της.
Σε μια παραλληλία αυτής της φαντασίας πορεύθηκε και η χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες. Βελτίωση των υλικών συνθηκών της ζωής, δημοκρατικότητα στην τυπική τουλάχιστον λειτουργία της, αισιόδοξη εκδοχή του βίου, εγγυημένοι και ανεξάντλητοι πόροι, κατανάλωση του χρόνου χωρίς δεσμευτικά σχέδια, απόρριψη κάθε συζήτησης που έχει στο κέντρο της την ευθύνη, ως προϋπόθεση επιμέλειας της συλλογικής μας υπόστασης στον μακρύ χρόνο.
Οι κρίσεις έρχονται να διαταράξουν το όνειρο. Η οικονομική κρίση ανατίναξε την ψευδή σχέση με τα πράγματα, η αποτυχία των ανορθολογικών σχεδίων απόδρασης από τις συνθήκες της εποχής και τις αναγκαιότητες που τη συνοδεύουν γέννησε το δίδαγμα, που έφερε το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών. Ταυτόχρονα οι τομές που η ελληνική κοινωνία έχει ανάγκη μένουν στο περιθώριο, ως προϊόν της προσήλωσης στην ασφάλεια μιας αντίληψης, που σκεπάζει την κρίση αντί να την αναδείξει, που τη θεωρεί στιγμιαία, ενώ φανερά αυτή διαποτίζει το κοινωνικό σώμα, από τη θεσμική εκδοχή του, ως το καθημερινό επαναλαμβανόμενο βίωμα.
Οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι είδαν τις κρίσεις σαν περαστικά καιρικά φαινόμενα, έδειξαν ενδιαφέρον για τη διαχείρισή τους, χωρίς ποτέ να θέσουν το βάθος των αιτιών τους σε μια γενναία δημόσια συζήτηση, που σωτήρια θα αναμόχλευε, όπως ακριβώς κάνει η κρίση, καθετί που προηγήθηκε, καθετί που ευθύνεται για αυτό που κυοφορείται και μπορεί να ξεσπάσει ως κρίση. Και επειδή κάθε κρίση είναι επικίνδυνη αναμέτρηση με τα όρια, αγνοείται και μετατίθεται στις επόμενες σελίδες της εμπειρίας.
Και έρχονται τα γεγονότα. Και συχνά με ανεξέλεγκτη ορμή, απρόσμενα και αιφνίδια πλήττουν κοινωνία και πρόσωπα. Η κρίση δεν είναι προσωπική, έχει όμως πάντα μια προσωπική διάσταση. Οι τελευταίες καταστροφικές πυρκαγιές ξεκινάνε να μας μιλάνε, μέσα από τους συμπολίτες μας που επλήγησαν, για όλα όσα μπορεί καταλυτικά να απειληθούν.
Οι τελευταίες τραγικές ημέρες μας καλούν να δούμε συνολικά τις κρίσεις που μας κατακαίνε, χωρίς οι φλόγες τους να είναι ορατές. Για να τις σβήσουμε, οφείλουμε πια να τα δούμε όλα από την αρχή.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
