Οι επιστήμονες δεν θα μπορούσαν να είναι ποτέ πιο σίγουροι και κατηγορηματικοί. Ο κίνδυνος της οικολογικής καταστροφής βρίσκεται προ των πυλών.
Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η μνημειώδης έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, που συνέπεσε χρονικά με τις εφιαλτικές πυρκαγιές σε ΗΠΑ, Ελλάδα, Ιταλία και Τουρκία, τις φονικές πλημμύρες σε Γερμανία και Κίνα και τους παρατεταμένους, ισχυρούς καύσωνες των τελευταίων εβδομάδων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η τελευταία ανάλογη μελέτη είχε εκπονηθεί πριν από οκτώ χρόνια, συνεπώς η τωρινή έκθεση είναι το απόσταγμα μιας βαθύτερης κατανόησης των κλιματικών αλλαγών που είναι ήδη εμφανείς σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης.
Με αφετηρία τη σημερινή εικόνα του πλανήτη, διαπιστώνεται με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα αυτή που θερμαίνει ατμόσφαιρα, ωκεανούς και ξηρά.
Θλιβερά πορίσματα
Πέντε είναι τα σημεία-κλειδιά που καταγράφονται στην έρευνα η οποία συντάχθηκε από 234 επιστήμονες από 60 και πλέον χώρες από όλο τον κόσμο και περιγράφει πώς έχει η κατάσταση τώρα.
▪ Η παγκόσμια θερμοκρασία στην επιφάνεια του εδάφους ήταν 1,09 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη τη δεκαετία 2011-2020 σε σχέση δεκαετία μεταξύ 1850-1900.
▪ Τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν τα πιο καυτά που έχουν καταγραφεί από το 1850.
▪ Ο πρόσφατος ρυθμός αύξησης της στάθμης της θάλασσας έχει σχεδόν τριπλασιαστεί σε σύγκριση με το 1901-1971.
▪ Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι «πιθανότατα» (90%) η βασική αιτία της παγκόσμιας υποχώρησης των παγετώνων από τη δεκαετία του 1990 και της μείωσης του πάγου της Αρκτικής.
▪ Είναι «σχεδόν βέβαιο» ότι τα ακραία φαινόμενα υψηλών θερμοκρασιών, συμπεριλαμβανομένων των καυσώνων, έχουν γίνει πιο συχνά και πιο έντονα από τη δεκαετία του 1950, ενώ οι ψυχρές εισβολές ανά τον κόσμο έχουν γίνει λιγότερο συχνές και λιγότερο έντονες.
Τι μας περιμένει
Ισάριθμες και οι παρατηρήσεις για το τι μέλλει γενέσθαι:
▪ Η παγκόσμια θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 1,5 βαθμό πάνω από τα επίπεδα του 1850-1900 έως το 2040, όποιο κι αν είναι το σενάριο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
▪ Η Αρκτική είναι πιθανό να μην έχει πρακτικά πάγους τον Σεπτέμβριο τουλάχιστον μία φορά έως το 2050, σύμφωνα με όλα τα μοντέλα.
▪ Θα αυξηθεί η συχνότητα εμφάνισης ακραίων φαινομένων, «πρωτοφανών στις ιστορικές καταγραφές», ακόμα και στο επίπεδο παγκόσμιας θέρμανσης των 1,5 βαθμών Κελσίου.
▪ Ακραία γεγονότα που αφορούν τη στάθμη της θάλασσας και που συνέβαιναν μία φορά ανά αιώνα στο πρόσφατο παρελθόν, θα συμβαίνουν τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο σε πάνω από τις μισές τοποθεσίες μέτρησης της παλίρροιας.
▪ Πιθανότατα θα αυξηθούν οι συνθήκες που ευνοούν πυρκαγιές σε πολλές περιοχές της υφηλίου.
«Αυτή η έκθεση είναι ένας κόκκινος συναγερμός για την ανθρωπότητα. Τα καμπανάκια είναι εκκωφαντικά και τα στοιχεία αδιαμφισβήτητα: οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την καύση ορυκτών καυσίμων και την αποψίλωση των δασών πνίγουν τον πλανήτη μας και θέτουν δισεκατομμύρια ανθρώπους σε άμεσο κίνδυνο» σχολίασε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.
Παρά τις ζοφερές προβλέψεις, η έκθεση καταλήγει ότι ο άνθρωπος προλαβαίνει έστω και την ύστατη ώρα να αποτρέψει το σενάριο του ολέθρου, αν τις επόμενες δεκαετίες γίνουν όσα πρέπει. Καθοριστικό ρόλο θα έχουν πρωτίστως οι πλούσιες και ισχυρές χώρες, που ούτως ή άλλως κουβαλούν μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.
Το επόμενο κρίσιμο ραντεβού θα δοθεί στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή στη Γλασκώβη τον προσεχή Νοέμβριο και εκεί οι 197 συμμετέχουσες χώρες θα πρέπει να έρθουν με συγκεκριμένες προτάσεις στο τραπέζι.
«Δεν είναι η πρώτη γενιά παγκόσμιων ηγετών που προειδοποιούνται από τους επιστήμονες για τη σοβαρότητα της κλιματικής κρίσης, αλλά είναι οι τελευταίοι που έχουν το περιθώριο να τους αγνοήσουν» προειδοποιεί ο επικεφαλής επιστήμονας της Greenpeace Nταγκ Παρ στην εφημερίδα «Guardian».Την ώρα που η έκθεση του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή εκπέμπει μήνυμα συναγερμού λέγοντας ότι ο πλανήτης έχει φτάσει στο χειρότερο σημείο, η Κίνα χαράσσει τη δική της πολιτική κόντρα στις εκκλήσεις για αλλαγή πλεύσης εδώ και τώρα. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι σε περίπτωση που ο μεγαλύτερος ρυπαντής (αρνητική πρωτιά που κατέχει από το 2006) δεν μειώσει τις εκπομπές ρύπων, είναι αδύνατον ο κόσμος να κερδίσει τον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.
Η στρατηγική της χώρας έγινε γνωστή στην πρόσφατη Συνδιάσκεψη Κορυφής για τη Γη που συγκάλεσε ο αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν τον περασμένο Απρίλιο. Ο Σι Τζινπίνγκ απέρριψε το προτεινόμενο από τις ΗΠΑ σχέδιο για σταδιακή μείωση στο 50% εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ως το 2030.
Ο λόγος που η χώρα του δεν μπορεί να εναρμονιστεί με τα υπόλοιπα κράτη, όπως εξήγησε, είναι ότι ο πληθυσμός των 1,4 δισεκατομμυρίων και η εκρηκτική ανάπτυξη της βιομηχανίας δημιουργούν πολύ διαφορετικές ενεργειακές ανάγκες.
Κώστας Συνολάκης
«Να προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα»
«Αυτό που χρειάζεται είναι να προσαρμόσουμε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες στη νέα πραγματικότητα» είπε στο «Βήμα» ο κ. Κώστας Συνολάκης, πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Με δεδομένο ότι η κλιματική αλλαγή θα φέρει έντονα φαινόμενα όπως προβλέπουν οι επιστήμονες, τι πρέπει να γίνει σε επίπεδο πρόληψης για τις υποδομές, τα συστήματα ενέργειας, τις καλλιέργειες, τις παράκτιες περιοχές;
«Αυτό που χρειάζεται είναι να προσαρμόσουμε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες στη νέα πραγματικότητα. Στην Ελλάδα, η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή και την Κλιματική Αλλαγή έχει εισηγηθεί μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στο -55% σε σχέση με τις εκπομπές το 1990, και κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050, δηλαδή θα απορροφούμε “τεχνικά” ή με δάση όσο διοξείδιο παράγουμε.
Οσον αφορά την ενέργεια, το πρώτο βήμα έγινε στη χώρα μας με την ανακοίνωση της απολιγνιτοποίησης μέχρι το 2025. Σε ενδιάμεσο χρόνο, δηλαδή μέχρι το 2040, το πολύ, το ενδιάμεσο καύσιμο θα είναι το φυσικό αέριο, μετά θα επικρατήσουν οι ανανεώσιμες πηγές και το υδρογόνο. Οσον αφορά τις μεταφορές, για τα επιβατικά αυτοκίνητα θα είναι ηλεκτρικά, τα μέσα μαζικής μεταφοράς θα χρησιμοποιούν υδρογόνο ή βιοκαύσιμα.
Ενα μεγάλο θέμα είναι η ναυτιλία, και εδώ χρειάζονται πρωτοβουλίες από τον ελληνικό εφοπλισμό. Στις περισσότερες οικιστικές κατασκευές θα επικρατήσει το ξύλο, ή η πέτρα, εκτός αν βρεθούν τεχνολογίες που να κάνουν την παραγωγή τσιμέντου λιγότερο ρυπογόνα, ή βρεθούν τρόποι άμεσης απορρόφησης του διοξειδίου που εκλύεται κατά τη διαδικασία παραγωγής.
Η προσαρμογή στις παράκτιες περιοχές θα είναι πιο δύσκολη. Στην ανακοίνωση του ΟΗΕ αυτής της εβδομάδας διαφαίνεται αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας κατά 15-30 εκ. μέχρι το 2050, ό,τι και να κάνουμε. Σκεφτείτε μια αμμώδη παραλία με κλίση 1 στα 100 όπως οι περισσότερες παραλίες μας. Στην καλύτερη περίπτωση το ενεργό πλάτος της παραλίας θα μειωθεί κατά 15 μέτρα, όταν πολλές παραλίες μας είναι ήδη μόλις 10 μέτρα, και θα επιταχυνθεί η διάβρωση.
Αν δεν αρχίσουμε άμεσα τον εμπλουτισμό, δηλαδή τροφοδότηση των παραλιών με άμμο που παίρνουμε από τα βαθιά νερά, μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, οι περισσότερες ακτές της Ελλάδας θα προστατεύονται με κρηπιδότοιχους, όπως τώρα το Φάληρο – που ήταν κάποτε ποταμίσιο δέλτα με φυσικές παραλίες. Κανένας δεν θέλει οι παραθαλάσσιες περιοχές μας να κρύβονται πίσω από τείχη το 2050 για να προστατευτούμε από τις ακραίες καταιγίδες.
Οι καλλιέργειες και οι αναδασώσεις είναι οι μόνες άμυνές μας στην ερημοποίηση. Ενα μεγάλο ζητούμενο της αποτελεσματικής διαχείρισης κατά την κλιματική κρίση είναι η διατήρηση των εδαφών, δηλαδή του χώματος. Με τις μεγαπλημμύρες που μας επιφυλάσσονται – παράδειγμα το τι έγινε στην Γερμανία – ένα ποσοστό της καλλιεργήσιμης γης θα εξαφανιστεί. Η επανεξέταση της κτηνοτροφίας είναι εξίσου σημαντική, τα ζώα ελευθέρας βοσκής και οι αγελάδες παράγουν πολύ μεθάνιο που είναι ακόμη πιο καταστροφικό για το κλίμα από το διοξείδιο του άνθρακα.
Μαζί με όλες αυτές τις προσαρμογές που αποφασίζονται πριν από εμάς για εμάς, χρειάζεται να αναλάβουμε και τις προσωπικές μας ευθύνες και να μειώσουμε την υπερκατανάλωση, να ανακυκλώνουμε, να επαναχρησιμοποιούμε προϊόντα και να απαιτούμε τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε να παράγονται και να μεταφέρονται με πράσινη ενέργεια. Θυμάστε το σλόγκαν ότι για το προϊόν αυτό δεν χρειάστηκαν τεστ σε ζώα, κάτι ανάλογο χρειάζεται και εδώ, φέρ’ ειπείν “με το προϊόν αυτό δεν αυξήθηκαν οι εκπομπές διοξειδίου”.
Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι όπως και με την πανδημία που η εξάπλωση εξαρτάται από εμάς, έτσι και με την κλιματική αλλαγή μπορούμε σαν άτομα να συμβάλουμε πολύ περισσότερο απ’ ό,τι φανταζόμαστε στη σταθεροποίηση του κλίματος».
Στη χώρα μας έχουμε δει τα τελευταία χρόνια πολύ ακραία φαινόμενα, από τις φονικές πλημμύρες στη Μάνδρα και την τραγωδία στο Μάτι, μέχρι τις πρόσφατες καταστροφικές πυρκαγιές σε Εύβοια, Πελοπόννησο και Βορειοανατολική Αττική. Πόσο πιο συχνά μπορεί
να είναι αυτά τα φαινόμενα στο μέλλον και πόσο πιο καταστροφικά;
«Η ερώτησή σας είναι εξαιρετική αλλά μάλλον αναπάντητη – πριν από μία δεκαετία, τα υπάρχοντα κλιματικά μοντέλα υποδείκνυαν ότι ακραίοι καύσωνες διαρκείας όπως εφέτος στον Καναδά και στη Σιβηρία, αλλά και στην Ελλάδα, και ακραίες πλημμύρες όπως στη Γερμανία μπορεί να συνέβαιναν μετά το 2040. Αυτό που διαφαίνεται είναι ότι ακραία φαινόμενα με επαναλειψιμότητα κάθε 50 χρόνια, μπορεί να συμβαίνουν κάθε 25 χρόνια και κάποτε ίσως και κάθε πέντε χρόνια, με εντάσεις που ενώ μεν μπορούμε να υπολογίσουμε, δεν γνωρίζουμε αν τις υπολογίζουμε με την ακρίβεια που πιστεύαμε, γιατί τα κλιματικά δεδομένα αλλάζουν.
Αυτό που καταλαβαίνουμε καλά πλέον είναι ότι θα πρέπει να αναθεωρήσουμε αυτό που χαρακτηρίζουμε σαν ακραίο φαινόμενο – η παλιά επιστημονική έννοια του ακραίου ήταν ένα φαινόμενο που θα συναντούσε κανείς ίσως μία φορά στη ζωή του, φυσικά δεν μπορούμε πλέον να χαρακτηρίσουμε ακραίο κάτι που γίνεται κάθε δέκα χρόνια ή λιγότερο.
Αυτό που πρέπει να αναγνωρίσουμε είναι ότι υπάρχουν σημεία καμπής στο κλίμα, που αν ξεπεραστούν οι επιπτώσεις δεν είναι προβλέψιμες. Κάτι ανάλογο συνέβη στην πανδημία, από ένα σημείο και μετά η εξέλιξή της δεν ήταν προβλέψιμη, ευτυχώς που κυκλοφόρησαν τα εμβόλια. Την τελευταία φορά που υπήρχαν παρόμοιες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα όπως τώρα, δεν υπήρχαν άνθρωποι.
Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα εξαφανιστούμε σαν είδος, σαν ζώα είμαστε ιδιαίτερα ευκαιριακά και προσαρμοστικά, ζούμε από τον αρκτικό κύκλο μέχρι τον Ισημερινό. Αυτό που φοβούμαι είναι ότι η ποιότητα της ζωής όσων ανθρώπων επιβιώσουν – αν τα πιο δυσοίωνα σενάρια για την κλιματική αλλαγή για το 2100 συμβούν – θα είναι πολύ χειρότερη από τη δική μας».
Χρήστος Ζερεφός
«Να υιοθετήσουμε την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ»
«Να υιοθετήσουμε τις αποφάσεις των Παρισίων, την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ, αλλά και τις επιμέρους προτάσεις τις οποίες έχουν κάνει οι 13 μελέτες για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή» λέει στο «Βήμα» ο κ. Χρήστος Ζερεφός, εθνικός εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή στο UNFCC (United Nations Climate Change) o οποίος έχει αναλάβει την επισκόπηση των μελετών του IPCC.
{ERT}
Από τη χώρα μας από ποιες περιοχές αντλήσατε τις πληροφορίες σας για την εκπόνηση αυτής της μελέτης και τι είδους πληροφορίες; Υπάρχουν ειδικές αναφορές για την Ελλάδα στην έκθεση αυτή;{ERT}
«Από την πλευρά της χώρας μας έχουμε συνεισφέρει μέσω του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, διά του εκπροσώπου μας κ. Κυριάκου Ψύχα. Ως προς το γενικότερο υπόβαθρο που αφορά στη Μεσόγειο και ειδικότερα στη χώρα μας, οι δημοσιεύσεις ελλήνων εμπειρογνωμόνων αλλά και η συμμετοχή του καθηγητή του ΑΠΘ Πρόδρομου Ζάνη εξασφάλισαν τη μεταφορά γνώσης που αποκτήθηκε κατά την εκπόνηση της μελέτης της Επιτροπής για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής της Τραπέζης της Ελλάδος. Η μελέτη αυτή βρίσκεται υπό επικαιροποίηση εντός των προσεχών μηνών. Οι αναφορές είναι στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο γενικότερα».
{ERT}
Oι επιστήμονες προειδοποιούσαν εδώ και τουλάχιστον τρεις με τέσσερις δεκαετίες για την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις συνέπειές της. Γιατί δεν άκουγε κανείς; Γιατί οι κυβερνήσεις έχασαν τόσα χρόνια; Τι έφταιξε;{ERT}
«Το ζήτημα είναι πολιτικό και δεν είμαι εις θέσιν να σας δώσω απάντηση. Απλώς είναι ένα μείγμα δυσκολιών πολιτικών, οικονομικών και λοιπών συμφερόντων τα οποία αναχαίτισαν την ορμή που είχε λάβει η ομάδα της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), στην οποία συμμετείχα στο παρελθόν και δυστυχώς δεν μπορέσαμε να ξεπεράσουμε αυτές τις δυσκολίες σε διεθνές επίπεδο».
{ERT}Ο ρόλος της Ελλάδας από εδώ και πέρα ποιος πρέπει να είναι; Τι καλούμαστε αλλά και τι μπορούμε ως χώρα να κάνουμε για να ανατρέψουμε αυτή την πορεία προς την κλιματική καταστροφή;{ERT}
«Είναι να υιοθετήσουμε τις αποφάσεις των Παρισίων, την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ, αλλά και τις επιμέρους προτάσεις τις οποίες έχουν κάνει οι 13 μελέτες για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή οι οποίες ήδη έχουν κατατεθεί στο ΥΠΕΝ. Από πλευράς μείωσης του αποτυπώματος του άνθρακα, ήδη έχει ανακοινωθεί η σταδιακή και πλήρης απεξάρτηση από τον λιγνίτη και ελπίζω ότι τα χρονοδιαγράμματα θα τηρηθούν, τόσο εκείνα μέχρι το 2030 όσο και εκείνα μετά το 2050».
