Project Syndicate
Η κατάληψη του Αφγανιστάν από τρομοκράτες, μετά την απότομη και άτακτη στρατιωτική έξοδο του προέδρου Τζο Μπάιντεν, έφερε ένα άδοξο τέλος στον μακροχρόνιο πόλεμο της Αμερικής. Αυτή είναι μια στιγμή «ορόσημο» που θα μείνει αξέχαστη ως το επίσημο, πια, τέλος της μακροχρόνιας Pax Americana και της κυριαρχίας της Δύσης.
Σε μια εποχή που η παγκόσμια υπεροχή της Δύσης είχε ήδη αμφισβητηθεί σοβαρά από την Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να μην συνέλθουν ποτέ από την πληγή που προκάλεσε αυτή η στρατηγική και ανθρωπιστική καταστροφή στη διεθνή τους αξιοπιστία και θέση. Το μήνυμα που μεταφέρεται, πλέον, στους συμμάχους των ΗΠΑ είναι ότι, εις το εξής, θα βασίζονται στην υποστήριξη της Αμερικής με δική τους ευθύνη.
Άλλωστε, η καταστροφή στο Αφγανιστάν εκτυλίχθηκε αφού οι ΗΠΑ πρόδωσαν τον σύμμαχό τους – την αφγανική κυβέρνηση – και συμμάχησαν με τους πιο θανατηφόρους τρομοκράτες στον κόσμο, τους Ταλιμπάν. Ο τέως πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, κατέληξε, αρχικά, σε φαουστική συμφωνία, και, στη συνέχεια, η κυβέρνηση Μπάιντεν έσπευσε να αποσύρει τα στρατεύματά της, όπως όριζε η συμφωνία αυτή, παρά το γεγονός ότι οι Ταλιμπάν την παραβίαζαν ανοιχτά.
Η δραματική κατάρρευση της αφγανικής άμυνας και, στη συνέχεια, της κυβέρνησης συσχετίστηκε άμεσα με την προδοσία των ΗΠΑ. Ο Μπάιντεν παραδέχεται ότι ο Τραμπ «μείωσε τις αμερικανικές δυνάμεις στα 2.500 στρατεύματα» στο Αφγανιστάν. Έπειτα, ο Μπάιντεν, με την απόφασή του να μην διατηρήσει αυτή τη μικρή στρατιωτική παρουσία και διατάζοντας την ταχεία απόσυρσή τους, αιφνιδίασε τον αφγανικό στρατό, διευκολύνοντας, έτσι, τους Ταλιμπάν.
Οι ΗΠΑ δεν ήθελαν οι Αφγανοί να είναι ανεξάρτητοι, αντιθέτως, είχαν εκπαιδεύσει και εξοπλίσει τις αφγανικές δυνάμεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να βασίζονται στους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ για την εξασφάλιση των αναγκών τους στο πεδίο της μάχης. Οι ανάγκες αυτές μπορεί να αφορούσαν την αεροπορική υποστήριξη, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, αλλά και τη διατήρηση λειτουργικών οπλικών συστημάτων που παρέχονται από τις ΗΠΑ. Η καταστροφική απόσυρση των στρατευμάτων του Μπάιντεν, χωρίς κάποιο μεταβατικό σχέδιο για την εξασφάλιση των πολεμικών ικανοτήτων των Αφγανών, προκάλεσε ένα φαινόμενο ντόμινο, με 8.500 δυνάμεις του ΝΑΤΟ και περίπου 18.000 αμερικανικούς στρατιωτικούς εργολάβους να αποσύρονται και να αφήνουν τον αφγανικό στρατό στην τύχη του.
Όπως εξήγησε ο πρώην Γενικός Διευθυντής της CIA, Ντέιβιντ Πετρέους, από τότε που έληξαν οι πολεμικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, την 1η Ιανουαρίου του 2015, οι Αφγανοί στρατιώτες «πολεμούσαν και πέθαιναν για τη χώρα τους», μέχρι που οι ΗΠΑ τούς εγκατέλειψαν, ξαφνικά, αυτό το καλοκαίρι, θέτοντας σε σοβαρό κίνδυνο την αφγανική άμυνα. Η εκτίμηση αυτή ενισχύεται από τον αριθμό των θανάτων των στρατιωτών: δεδομένου ότι ο ρόλος των ΗΠΑ στις μάχες έληξε πριν από περισσότερα από εξίμισι χρόνια, οι αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας έχασαν δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες, ενώ οι Αμερικανοί μόλις 99, πολλοί εκ των οποίων δεν χάθηκαν σε εχθροπραξίες.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ πρόδωσαν τους συμμάχους τους ή, τουλάχιστον, η πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια. Το φθινόπωρο του 2019, οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν απότομα τους Κούρδους συμμάχους τους στη βόρεια Συρία, αφήνοντάς τους στο έλεος πιθανής τουρκικής επίθεσης.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ, στο Αφγανιστάν, έσπειραν τον άνεμο και θέρισαν θύελλες. Η ήττα και η ταπείνωσή τους ήταν παρεπόμενο της αποτυχίας της πολιτικής τους, και όχι της στρατιωτικής τους, ηγεσίας. Ο Μπάιντεν, αγνοώντας τις συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή, δεν εισάκουσε τους κορυφαίους στρατιωτικούς του στρατηγούς, τον Απρίλιο, και διέταξε όλα τα αμερικανικά στρατεύματα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Τώρα, έπειτα από δύο δεκαετίες αμερικανικού πολέμου στο Αφγανιστάν, ο εχθρός επέστρεψε θριαμβευτικά στην εξουσία.
Ενώ 58.220 Αμερικανοί (σε μεγάλο βαθμό κληρωτοί) σκοτώθηκαν στο Βιετνάμ, 2.448 Αμερικανοί στρατιώτες (όλοι εθελοντές) πέθαναν κατά τη διάρκεια των 20 ετών της παρουσίας τους στο Αφγανιστάν. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές επιπτώσεις της αμερικανικής ήττας στο Αφγανιστάν είναι πολύ πιο σημαντικές σε παγκόσμιο επίπεδο από ό,τι η αμερικανική ήττα στο Βιετνάμ.
Οι Ταλιμπάν, που μεγάλωσαν στο Πακιστάν, μπορεί να μην έχουν κάποια παγκόσμια αποστολή, αλλά η μιλιταριστική θεολογία του βίαιου Ισλαμισμού τούς καθιστά έναν σημαντικό κρίκο σε ένα διεθνές τζιχαντιστικό κίνημα, που είναι ιδιαίτερα εχθρικό σε μη Σουνίτες Μουσουλμάνους. Η ανάκτηση της εξουσίας από τους Ταλιμπάν θα ενεργοποιήσει και θα ενθαρρύνει και άλλες βίαιες ομάδες αυτού του κινήματος, συμβάλλοντας, έτσι, στην αναγέννηση της παγκόσμιας τρομοκρατίας.
Ό,τι έχει μείνει από το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) και οι πακιστανικές τρομοκρατικές ομάδες θα βρουν καταφύγιο στο Εμιράτο των Ταλιμπάν, την Αλ Κάιντα. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, «οι Ταλιμπάν και η Αλ Κάιντα έχουν κοινό στόχο» και συνεργάζονται μέσω του Πακιστανικού Δικτύου, Χακάνι, δίκτυο πακιστανικών μυστικών υπηρεσιών.
Η προσπάθεια δημιουργίας ενός δημοκρατικού, κοσμικού Αφγανιστάν θα αποτελέσει πολύ μεγαλύτερη απειλή για τον ελεύθερο κόσμο από την κατάρρευση της Συρίας, η οποία προκάλεσε ένα τεράστιο κύμα προσφύγων προς την Ευρώπη και επέτρεψε στο ISIS να ανακηρύξει χαλιφάτο και να το επεκτείνει στο Ιράκ. Η απόλυτη εξουσία των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν αργά ή γρήγορα θα απειλήσει τα αμερικανικά συμφέροντα ασφαλείας στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Αντίθετα, η ήττα των Ταλιμπάν θα ενισχύσει τα συμφέροντα της Κίνας. Η έξοδος μιας ηττημένης Αμερικής επιτρέπει τον επεκτατισμό της Κίνας, όπως και της Ταϊβάν, υπογραμμίζοντας, παράλληλα, την αμετάκλητη παρακμή της αμερικανικής ισχύος.
Η οπορτουνιστική Κίνα είναι βέβαιο ότι θα εκμεταλλευτεί το νέο αυτό άνοιγμα, για να κάνει στρατηγικές επιδρομές στο πλούσιο σε ορυκτά Αφγανιστάν και να επεκταθελι στο Πακιστάν, το Ιράν και την Κεντρική Ασία. Για να επικρατήσουν οι Ταλιμπάν, με τους οποίους διατηρεί μακροχρόνιους δεσμούς, η Κίνα έχει ήδη προσφέρει ως δέλεαρ την προοπτική να παράσχει τα δύο σημαντικότερα πράγματα που χρειάζεται η εν λόγω οργάνωση, για να κυβερνήσει το Αφγανιστάν: διπλωματική αναγνώριση και την άκρως αναγκαία βοήθεια σε υποδομές ή και οικονομική βοήθεια.
Η ανασύσταση ενός μεσαιωνικού, υπερ-συντηρητικού εμιράτου, το οποίο επιβάλλει το τζιχάντ, στο Αφγανιστάν, θα αποτελέσει ορόσημο της απάτης στην οποία προέβησαν οι ΗΠΑ. Ακόμη, οι εικόνες των ελικοπτέρων Chinook και Black Hawk, τα οποία μετέφεραν Αμερικανούς από την αμερικανική πρεσβεία στην Καμπούλ, θυμίζοντάς μας την έξαλλη έξοδο από τη Σαϊγκόν το 1975, θα χρησιμεύσει ως αποδεικτικό στοιχείο της απώλειας της αμερικανικής αξιοπιστίας και της παγκόσμιας απώλειας της Pax Americana.
O Μπράμα Τσέλανεϊ, Καθηγητής Στρατηγικών Σπουδών στο Κέντρο Πολιτικών Ερευνών με έδρα το Νέο Δελχί και συνεργάτης στην Ακαδημία Robert Bosch στο Βερολίνο, είναι συγγραφέας εννέα βιβλίων, μεταξύ των οποίων τα: Asian Juggernaut, Water: New’s Asia Battleground και Water, Peace, and War: Confronting the Global Water Crisis.
