Μία πρώτη ένδειξη των διαθέσεών του για αλλαγές στην κυβέρνηση, με αφορμή την κρίση εξαιτίας των πυρκαγιών των προηγούμενων ημερών, έδωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ενισχύοντας σε πρώτη φάση εσπευσμένως τις δομές του επιτελικού κράτους.
Η αναβάθμιση του γενικού γραμματέα του υπουργείου Οικονομικών Χρήστου Τριαντόπουλου σε υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργώ με αρμοδιότητα σε θέματα κρατικής αρωγής και αποκατάστασης από φυσικές καταστροφές, προκάλεσε ένα ντόμινο αναδιατάξεων στο Μέγαρο Μαξίμου και όπως επισημαίνουν στενοί συνεργάτες του Πρωθυπουργού θα ακολουθήσει ένα δεύτερο κύμα αλλαγών, με αφορμή τις αλλαγές που θα γίνουν στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας.
Χρήστος Τριαντόπουλος
«Αναγκαστική» αναβάθμιση
Η τοποθέτηση του Χρήστου Τριαντοπούλου σε θέση υφυπουργού οδήγησε στην «αναγκαστική» αναβάθμιση του Ακη Σκέρτσου σε υπουργό Επικρατείας, για λόγους εσωτερικής ιεραρχίας στο Μέγαρο Μαξίμου, με τις ίδιες αρμοδιότητες.
Ακης Σκέρτσος
Η συσσώρευση δε πολλών υφυπουργών προκάλεσε τη μετακίνηση του Θοδωρή Λιβάνιου στη θέση του υφυπουργού Ψηφιακής Πολιτικής, σε αντικατάσταση του Γιώργου Στύλιου, ο οποίος ανέλαβε υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης.
Θοδωρής Λιβάνιος
Στην τελική ευθεία της κυβερνητικής θητείας
Από το ίδιο υπουργείο μετακινήθηκε στο Μέγαρο Μαξίμου και στη θέση του κυβερνητικού εκπροσώπου ο Γιάννης Οικονόμου, ενώ η Αριστοτελία Πελώνη επέστρεψε στον ρόλο της αναπληρώτριας. Η τελευταία επιλογή περιγράφεται ως ένδειξη της πρόθεσης του Πρωθυπουργού να έχει ένα στέλεχος με σαφή κομματικά χαρακτηριστικά στη συγκεκριμένη θέση, «στην τελική ευθεία της κυβερνητικής θητείας», όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε.
Κατά τα όσα μεταφέρουν συνομιλητές και συνεργάτες του, ο Πρωθυπουργός αναμένεται εντός των επόμενων εβδομάδων να ανακοινώσει τις αποφάσεις του για τις ευρύτερες αλλαγές, τις οποίες άλλωστε ήδη έχει προαναγγείλει, μιλώντας από την πρώτη στιγμή για αστοχίες, αυτοκριτική και απόδοση ευθυνών, με αφορμή τις καταστροφικές πυρκαγιές.
Γιάννης Οικονόμου
Κάνοντας δε ένα περαιτέρω βήμα στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε την Πέμπτη, ο ίδιος ανέφερε: «Κάποια μαθήματα τα έχουμε πάρει, οι ευθύνες στον βαθμό που μπορούν να προσωποποιηθούν θα αποδοθούν στην κατάλληλη στιγμή και όχι την ώρα της μάχης», ενώ προσέθεσε ότι «ευθύνες πρέπει να αποδίδονται όχι εν βρασμώ ψυχής, αλλά με καθαρό μυαλό. Αναγνωρίζουμε τα λάθη, και λάθη δεν κάνει όποιος δεν κάνει τίποτε. Κάναμε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό, σε πολλές περιπτώσεις αυτό δεν ήταν αρκετό».
Ελάχιστοι γνωρίζουν αυτή τη στιγμή το περιεχόμενο και το εύρος των αλλαγών τις οποίες φέρεται να έχει αποφασίσει ο Πρωθυπουργός, πάντως κάποιες κυβερνητικές πηγές επαναλαμβάνουν ότι οι ανακοινώσεις δεν θα γίνουν εν θερμώ, αλλά σημειώνουν ότι ούτε και πρόκειται να καθυστερήσουν. Βασική προϋπόθεση είναι ωστόσο η κατάσβεση των πυρκαγιών σε ολόκληρη τη χώρα.
Απέκλεισε πάλι πρόωρες εκλογές
Σύμφωνα με τις επισημάνσεις τακτικών συνομιλητών του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο χαρακτήρας των αλλαγών τις οποίες έχει σχεδιάσει είναι πολύ διαφορετικός από ό,τι συνηθίζεται έως σήμερα, εν είδει πολιτικής αντίδρασης έπειτα από κάποιο τραυματικό γεγονός. Υπό αυτή την έννοια, κατανοεί κάποιος ότι δεν θα πρόκειται απλώς και μόνο για απομακρύνσεις πολιτικών και επιχειρησιακών στελεχών, αλλά για μια γενική επανεκκίνηση της κυβέρνησης, η οποία με τη συμπλήρωση δύο ετών από τη νίκη στις εκλογές, βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη έως τώρα δοκιμασία και πίεση, λόγω και των αστοχιών οι οποίες διαπιστώθηκαν με αφορμή τις πυρκαγιές.
Υπό αυτό το πρίσμα, κορυφαίο στέλεχος του Μεγάρου Μαξίμου επιβεβαίωνε προ ημερών την εκτίμηση ότι τώρα και έπειτα από τα όσα έχουν συμβεί και αξιολογηθεί, «είναι ο κατάλληλος χρόνος για την επανεκκίνηση της κυβέρνησης και για έναν ανασχηματισμό, ο οποίος θα είναι κατ’ ουσίαν και εκλογικός». Το σχετικό ερώτημα πάντως έμεινε αναπάντητο από τον Πρωθυπουργό κατά τη συνέντευξη Τύπου. Ως προς το αν η συσσώρευση κρίσεων και μία ενδεχόμενη αρνητική εξέλιξη στην οικονομία και τις προσδοκίες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων να ανακάμψουν στη διάρκεια της θητείας της σημερινής κυβέρνησης, θα μπορούσαν να καταστήσουν την πρόωρη κάλπη στρατηγική επιλογή, ο Πρωθυπουργός επανέλαβε και πάλι ότι θα εξαντλήσει την τετραετία, απαντώντας σε ερώτηση του «Βήματος» ότι η πρόωρη προσφυγή στις κάλπες συνιστά «μη επιλογή».
Κάλυψη σε Χρυσοχοΐδη, Χαρδαλιά
Προφανής στόχος του Κυριάκου Μητσοτάκη σε αυτή τη φάση είναι αφενός η διόρθωση των διαπιστωμένων προβλημάτων, αλλά και η αντικατάσταση προσώπων σε πολιτικό και επιχειρησιακό επίπεδο, με γνώμονα την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας. «Αυτή η άσκηση αυτογνωσίας γίνεται με διάθεση να υπηρετήσουμε τον τελικό στόχο, που δεν είναι μόνο να αποδώσουμε προσωπική ευθύνη σε όποιον έκανε λάθος, αλλά να μην ξαναγίνει το λάθος στο μέλλον» τόνισε ο ίδιος την Πέμπτη.
Η διαδικασία που προηγήθηκε της λήψης αυτών των αποφάσεων ήταν ωστόσο τραυματική για το επιτελείο του Μεγάρου Μαξίμου. Κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης κρίσης λόγω των πυρκαγιών, καταδείχθηκαν συμπεριφορές και αντιλήψεις, μετρήθηκαν αντοχές και φανερώθηκαν δυνατότητες ή αδυναμίες στον συντονισμό, τη λήψη και την εκτέλεση αποφάσεων, δεδομένων πάντοτε των εξαιρετικά δυσμενών συνθηκών και του πλήθους των μετώπων.
Στο επίκεντρο βρέθηκαν μοιραία σε πρώτη φάση οι καθ’ ύλην αρμόδιοι: Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και ο υφυπουργός, αρμόδιος για την Πολιτική Προστασία, Νίκος Χαρδαλιάς. Δεδομένης της σφοδρότητας των φαινομένων και του πλήθους των εστιών της κρίσης, τα όρια και των δύο δοκιμάστηκαν.
Κριτική ασκήθηκε στο παρασκήνιο και από κυβερνητικά στελέχη, για την απουσία του κ. Χρυσοχοΐδη από τη δημοσιότητα και την ίδια στιγμή για την υπερέκθεση του κ. Χαρδαλιά. Παρά ταύτα, οι επιχειρησιακές απαιτήσεις, αφενός, και η κεντρική απόφαση να φέρει ο υφυπουργός το βάρος της ενημέρωσης, αφετέρου, επέβαλαν αυτή τη συνθήκη. Ο ίδιος πάντως ο κ. Μητσοτάκης κάλυψε και τους δύο στη δημόσια τοποθέτησή του της Πέμπτης, λέγοντας μεταξύ άλλων ότι «προτιμώ έναν υπουργό παρόντα στο πεδίο, παρά έναν που θα είναι εξαφανισμένος».
Η κριτική για το επιτελικό κράτος;
Απαντώντας στην κριτική για το επιτελικό κράτος ο Πρωθυπουργός σημείωσε ότι δουλειά του «δεν είναι να σβήνει φωτιές με τη μάνικα» και συμπλήρωσε: «Εχει πετύχει πάρα πολλά, από τη διεκδίκηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, μέχρι την επιχείρηση «Ελευθερία», συντονίζει και καθοδηγεί, είναι μία απαραίτητη δομή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γίνονται λάθη, αλλά δεν μπορούμε να ακυρώσουμε αυτό που έχει γίνει τους τελευταίους 25 μήνες».
Το δραματικό βράδυ της 5ης Αυγούστου
Συνεργάτες του Πρωθυπουργού περιγράφουν το βράδυ της 5ης Αυγούστου, και ενώ η αναζωπύρωση στη Βαρυμπόμπη είχε ήδη δημιουργήσει ένα νέο, μεγάλο και μαινόμενο μέτωπο, ως το δυσκολότερο των ημερών. Η ατμόσφαιρα στη συνεδρίαση του συντονιστικού είχε δραματικά χαρακτηριστικά, ενώ ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν εξαιρετικά βαρύθυμος και ενοχλημένος από την έκβαση της προσπάθειας πυρόσβεσης.
Ως ένδειξη της νευρικότητας της κυβέρνησης ερμηνεύτηκε και η σπουδή του υφυπουργού παρά τω Πρωθυπουργώ Ακη Σκέρτσου να παρουσιάσει την επόμενη ημέρα αριθμούς των διαθέσιμων πτητικών μέσων, απαντώντας ουσιαστικά στις ακραίες τοποθετήσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Λίγες ημέρες αργότερα ο Νίκος Χαρδαλιάς καλούνταν να δώσει εξηγήσεις επί των στοιχείων αυτών και την επιχειρησιακή ετοιμότητα των πτητικών μέσων.
Σε ό,τι αφορά τις παρεμβάσεις για την αναδιάρθρωση της Πολιτικής Προστασίας ο κ. Μητσοτάκης μίλησε για το ήδη εγκεκριμένο σχέδιο «Αιγίς», ενώ αναφέρθηκε στη συνέντευξη Τύπου σε αναδασώσεις νέου τύπου και μείγματος και στην ίδρυση μιας νέας Ειδικής Μονάδας Δασοπυρόσβεσης (ΕΜΟΔΕ), η οποία θα στελεχωθεί σε πρώτη φάση από 500 πυροσβέστες με σχετική εμπειρία.
«Χυδαία σπέκουλα»
Ο Πρωθυπουργός ως προς την κριτική η οποία ασκήθηκε στη στρατηγική επιλογή των εκκενώσεων, μίλησε για «χυδαία σπέκουλα» και για «πολύ τραυματικές εμπειρίες από το παρελθόν», υπονοώντας προφανώς το Μάτι, ωστόσο προσκάλεσε για μία ακόμη φορά την αντιπολίτευση να συμβάλει με προτάσεις και προανήγγειλε σχετική συζήτηση στη Βουλή με στόχο την επίτευξη συναινέσεων.
Οι ευθύνες για Τατόι και Βαρυμπόμπη
Μεγάλες αστοχίες πάντως διαπιστώθηκαν, σύμφωνα με πληροφορίες, κατά τις αλλεπάλληλες συνεδριάσεις του συντονιστικού οργάνου, στην έδρα της Πολιτικής Προστασίας. Εκεί καταγράφηκαν σημαντικές αδυναμίες από τους αρμοδίους της Πυροσβεστικής και της Αστυνομίας, ως προς την ενημέρωση και εν τέλει ως προς την επιχειρησιακή επάρκεια. Υπό αυτήν την έννοια, κυβερνητικές πηγές εξηγούν ότι οι αναμενόμενες αποφάσεις του Πρωθυπουργού θα υπερβαίνουν τα όρια μιας ενδεχόμενης απομάκρυνσης του αρμόδιου υπουργού ή άλλων πολιτικών στελεχών και θα έχουν τα χαρακτηριστικά μιας ριζικής αναδιάρθρωσης.
Από τις αναφορές του ιδίου του κ. Μητσοτάκη πάντως, έγινε σαφές ότι ευθύνες έχουν διαπιστωθεί ειδικώς στην περίπτωση του κτήματος Τατοΐου και της αναζωπύρωσης στη Βαρυμπόμπη. «Το Τατόι είναι πολύ κοντά στην καρδιά μου, το είχαμε θέσει ως προτεραιότητα, δεν το καταφέραμε και λυπάμαι γι’ αυτό, είμαι πολύ στενοχωρημένος» σημείωσε την Πέμπτη και προσέθεσε: «Οι υλοτόμοι καθάρισαν την περιοχή δύο μήνες πριν από την πυρκαγιά, υπάρχουν δύο πολύ μεγάλες αντιπυρικές ζώνες, όμως η φωτιά πέρασε από πάνω, όπως πέρασε και πάνω από την Εθνική».
Ως μεγάλο πρόβλημα χαρακτήρισε δε την αναζωπύρωση της φωτιάς στη Βαρυμπόμπη, η οποία, όπως είπε, «στέρησε μέσα από την Εύβοια, και αυτή είναι η πραγματικότητα». Το θέμα των εμπρησμών πάντως δεν αποκλείστηκε, καθώς ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε: «Αν υπήρξε σχέδιο θα το διερευνήσει η Δικαιοσύνη. Είναι βέβαιο ότι πολλές πυρκαγιές ήταν αποτέλεσμα εμπρησμών, δεν ξέρουμε όμως αν ήταν οργανωμένο σχέδιο, δεν θα καταλήξω σε συμπεράσματα χωρίς στοιχεία».
Η πικρή εμπειρία του 2007 και το νέο πλαίσιο για τις ιδιωτικές δωρεές
Με δεδομένη την πικρή εμπειρία από το ταμείο αποκατάστασης των πυρόπληκτων περιοχών του 2007, η κυβέρνηση έχει επιλέξει έναν διαφορετικό τρόπο αξιοποίησης της συμβολής του ιδιωτικού τομέα στην ανοικοδόμηση, μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές. Ο Πρωθυπουργός σημείωσε ότι «θα ανατεθούν έργα, δεν θα μαζεύουμε χρήματα» και το σχετικό σχέδιο έχει ήδη εκπονηθεί. Η νομοθέτηση με ΠΝΠ προχωρεί εντός των ημερών και σε αυτήν περιγράφεται μεταξύ των άλλων ο νέος θεσμός του «αναδόχου αναδάσωσης». Στόχος είναι ιδιώτες, ιδρύματα, επιχειρήσεις, ΜΚΟ, να μπορούν να αναλάβουν να υλοποιήσουν την εκτέλεση συγκεκριμένων έργων για την αποκατάσταση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος στις πυρόπληκτες περιοχές, με δικές τους δαπάνες, χωρίς απευθείας εισφορά χρημάτων στο κράτος. Θα υπάρχει ωστόσο η εποπτεία και θα πρέπει να πληρούνται οι προδιαγραφές, οι οποίες θα τεθούν από την πολιτεία.
Νομοθετείται επιπλέον η δυνατότητα συνδρομής από την κοινωνία των πολιτών (ιδρύματα, ΜΚΟ, επιχειρήσεις, πολίτες και συλλογικότητες) στο έργο της αποκατάστασης είτε α) με δωρεές σε χρήματα στον λογαριασμό κρατικής αρωγής, ο οποίος έχει ήδη συσταθεί από το υπουργείο Οικονομικών στην Τράπεζα της Ελλάδος (GR9501000230000002341227461) είτε β) με δωρεές σε είδος, οι οποίες θα αναρτώνται σε ειδική πλατφόρμα.
Επιπλέον, ενεργοποιείται ειδική πλατφόρμα b2g (business to government), με την ονομασία e-Dorees.gov.gr, με στόχο τη σύζευξη των αναγκών του κράτους με τις προσφορές των ιδιωτών. Κάθε ιδιώτης (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) θα έχει τη δυνατότητα, έπειτα από ταυτοποίησή του με τους κωδικούς TAXIS, να ενημερωθεί αναλυτικά για τα έργα τα οποία έχουν σχεδιαστεί και εγκριθεί από το κράτος, ως αναγκαία για την αποκατάσταση των πυρόπληκτων περιοχών και να αναλάβει ως «ανάδοχος αναδάσωσης» ένα ή περισσότερα από αυτά. Η λειτουργία της πλατφόρμας αναμένεται να ξεκινήσει από την Τετάρτη 18/8/2021.
Ενδεικτικές δράσεις προς χρηματοδότηση είναι: η αναδάσωση του Τατοΐου και του νοτίου τμήματος Πάρνηθας και Βαρυμπόμπης, οι υλοτομήσεις-καθαρισμοί, τα αντιπλημμυρικά-αντιδιαβρωτικά έργα, η απομάκρυνση απορριμμάτων, αποβλήτων και κάθε υλικού, οι δενδροφυτεύσεις κ.ά.
