Η τεχνολογία των drones συναρπάζει και απασχολεί πλέον τους πάντες. Στην Ελλάδα, η ανάδειξη της γειτονικής Τουρκίας σε μία από τις «μεγάλες δυνάμεις» των drones, με τα διαβόητα πλέον Bayraktar TB-2, που ανέπτυξε αρχικά στις συγκρούσεις στη Βόρεια Συρία και στη συνέχεια στη Λιβύη αλλά, πολύ περισσότερο, στον πόλεμο Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ (όπου τα τουρκικά drones διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στην επικράτηση των Αζέρων και στην ταχεία ανακατάληψη εδαφών), έχει προβληματίσει σοβαρά τους έλληνες στρατιωτικούς επιτελείς αλλά και την ελληνική πολιτική ηγεσία.
Η υπόθεση «drones» όμως δεν είναι σημερινή. Και για όποιον ενδιαφέρεται να πραγματοποιήσει μία καταβύθιση στην ιστορία της κατασκευής των drones, στον ανταγωνισμό Ηνωμένων Πολιτειών – Κίνας για την πρωτοκαθεδρία στον τομέα αυτόν, για τη μελλοντική ώσμωση drones και τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και για τις προκλήσεις που γεννώνται για την Ελλάδα δεν έχει παρά να διαβάσει το εξαντλητικά αναλυτικό βιβλίο του Σεθ Φράντζμαν, με τίτλο «Drone Wars: Pioneers, Killing Machines, Artificial Intelligence, and The Battle for The Future».
Ο κ. Φράντζμαν, δημοσιογράφος και αναλυτής στην ισραηλινή εφημερίδα «Τhe Jerusalem Post», πολεμικός ανταποκριτής και ένας από τους αρτιότερους γνώστες της σύγχρονης Μέσης Ανατολής, μίλησε στο «Βήμα» για την «επανάσταση των drones» και τις αλλαγές που αυτή φέρνει στον σύγχρονο τρόπο πολέμου.
Σε σχέση δε με το πώς θα μπορούσε η Ελλάδα να αποκτήσει σοβαρές ικανότητες στα drones, η απάντησή του είναι μάλλον αυτή που έρχεται στο μυαλό των περισσοτέρων: η χώρα μας πρέπει να εκμεταλλευθεί την άριστη σχέση της με το Ισραήλ, μία χώρα που βρίσκεται στην πρωτοπορία στον συγκεκριμένο τομέα, και να επενδύσει σοβαρά.
Πόσο έχουν αλλάξει τα drones τον σύγχρονο τρόπο πολέμου; Είναι πραγματικά τόσο επαναστατικά; Και τι θα πρέπει να αναμένουμε από τον συνδυασμό drones – τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ); Δεν προκύπτουν ηθικά διλήμματα από τη χρήση τέτοιων όπλων;
«Τα drones αλλάζουν συνεχώς τον τρόπο του πολέμου εδώ και αρκετές δεκαετίες. Αυτό το πέτυχαν κυρίως μέσα από την κάλυψη ορισμένων επιχειρησιακών κενών και ειδικών επιχειρήσεων, όπως η συνδρομή στην παρακολούθηση, τα πλήγματα ακριβείας ή η υποβοήθηση της καταστολής της αεράμυνας. Εσχάτως, έχουν ενσωματωθεί στον τακτικό πόλεμο, όπως π.χ. στις επιχειρήσεις του πεζικού, σε οχήματα, ενώ χρησιμοποιούνται από τις ειδικές δυνάμεις. Επιπλέον, καθώς τρομοκράτες και άλλες χώρες ξεκινούν να αποκτούν drones, η ανωτερότητα την οποία οι δυτικές χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, είχαν σε αυτό το πεδίο έχει διαβρωθεί. Αυτό σημαίνει ότι οι αμερικανικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν π.χ. επιθέσεις από drones στο Ιράκ. Τούτο σημαίνει ότι πρέπει ταχέως να βελτιώσουν την αεράμυνά τους και να παρέχουν πολύ περισσότερα επίπεδα ολοκληρωμένης αεράμυνας, εντοπισμού, καθώς επίσης συστήματα για τα στρατεύματα και τις βάσεις τους. Οντως, τα drones αποτέλεσαν τη βάση για μία επανάσταση επειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν μαζικά, σε σμήνη, ή επειδή μπορούν να χρησιμοποιήσουν δεδομένα και τεχνολογία. Προσφέρουν σε ευημερούσες και πλούσιες χώρες την ικανότητα να πολεμήσουν έναν πόλεμο «χωρίς στρατιώτες» (unmanned) και να περιορίσουν τις απώλειες σχεδόν σε μηδενικά επίπεδα. Προσφέρουν σε φτωχότερες χώρες την ικανότητα να δημιουργήσουν μία «στιγμιαία αεροπορία» (instant air force). Πρόκειται για μία μεγάλη αλλαγή και όταν χρησιμοποιούνται και ενσωματώνονται σε μεγάλους αριθμούς, τόσο οριζόντια όσο και κάθετα, αυτό σημαίνει ότι κάθε μονάδα, από το αρχηγείο και κάθε μικρότερη μονάδα, τα έχει στη διάθεσή της. Αυτό αλλάζει το πρόσωπο του πολέμου. Θα δούμε λοιπόν πολύ περισσότερα drones αλλά βρισκόμαστε ακόμη στις πρώτες φάσεις της επανάστασης. Αναμφίβολα, αναφύονται ηθικά ζητήματα, όπως και σε κάθε είδος πολέμου. Αυτό σημαίνει ότι το ηθικό ζήτημα για τον χειριστή ενός drone δεν διαφέρει από αυτό για τον πιλότο ενός F-16. Το ζήτημα του να έχεις «ρομπότ-δολοφόνους» να σκοτώνουν ανθρώπους χωρίς έναν άνθρωπο στην όλη αλυσίδα προκαλεί ανησυχία, αλλά πρόκειται ακόμη για επιστημονική φαντασία και όχι πραγματικότητα. Τα drones δεν κάνουν επιδρομές βομβαρδίζοντας χωριά, χωρίς ανθρώπους να τα διατάζουν να το κάνουν. Οσο για την τεχνητή νοημοσύνη, αυτή προσφέρει τη δυνατότητα στα drones να εξετάζουν λεπτομερώς μεγάλο όγκο δεδομένων και να εκτελούν τις αποστολές τους καλύτερα. Χρησιμοποιούμενα από αντιπάλους, μπορεί να τους προσφέρει ικανότητα επίθεσης ως σμήνος που θα καταβάλλει μία αεράμυνα».
Πώς προοδεύει η τεχνολογία κατά των drones; Διάβασα πρόσφατα αναφορές ότι το Ισραήλ έχει προχωρήσει σημαντικά σε προηγμένες τεχνολογίες στον τομέα αυτόν. Μπορείτε να μας δώσετε περισσότερες λεπτομέρειες;
«Το Ισραήλ έχει ενσωματώσει αρκετά συστήματα μαζί, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά των drones. Αυτά συμπεριλαμβάνουν το Iron Dome στο κατώτερο επίπεδο που κατέρριψε drones τον Μάιο του 2021. Οι Patriot μπορούν επίσης να τα καταρρίψουν. Το Ισραήλ έχει επίσης κατασκευάσει σειρά μικρότερων αντι-drones συστημάτων, όπως τα Drone Guard και XTend που μπορούν «να τυφλώσουν» ένα drone ή να προσφέρουν ένα drone που στην πραγματικότητα επιτίθεται σε άλλα. Οι Ισραηλινοί επίσης πρωτοπορούν στη χρήση lasers για την κατάρριψη drones στο μέλλον. Μεγάλο μέρος αυτής της τεχνολογίας είναι νέο και ακόμη υπό εξέταση. Σήμερα, ο βασικός τρόπος να… σκοτώσει κάποιος ένα drone είναι κατ’ αρχάς να το εντοπίσει με ραντάρ και στη συνέχεια να το τυφλώσει με οπτικά συστήματα ή να το καταρρίψει με πυραύλους».
Θα καταστήσουν τα drones την παραδοσιακή αεροπορία, ακόμη και τα αεροσκάφη 5ης γενιάς, άχρηστη ή αυτό πρόκειται για απομακρυσμένο σενάριο;
«Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί άμεσα. Τα drones δεν μπορούν ακόμη να καταρρίψουν άλλα αεροσκάφη. Το πλεονέκτημά τους σε σχέση με τα επανδρωμένα αεροσκάφη είναι ότι μπορείς να χρησιμοποιείς μαζικά drones χωρίς να απαιτείται να εκπαιδεύονται πιλότοι. Μπορείς επίσης να τα θυσιάσεις, αν και αυτό απαιτεί να κατασκευάζονται σε μεγάλους αριθμούς. Ορισμένα drones είναι βέβαια ακριβά, όπως τα Global Hawk, και οι Ενοπλες Δυνάμεις φοβούνται μήπως τα χάσουν, άρα αρνούνται ορισμένες φορές να τα χρησιμοποιήσουν. Είναι αλήθεια όμως ότι σε ένα μακρινό μάλλον και εφόσον διαθέτουμε αρκετά drones, ίσως να μη χρειαστούμε ένα μαχητικό αεροσκάφος 6ης γενιάς».
Υπάρχει σήμερα μία υπερδύναμη στον τομέα των drones; Είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα, το Ισραήλ;
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι στην πραγματικότητα η υπερδύναμη στον χώρο αυτόν, αλλά η κατασκευαστική ικανότητα της Κίνας και η επιθυμία της να είναι ευέλικτη και να προμηθευτεί νέα drones θα την καταστήσουν υπερδύναμη, εφόσον τελικά το θελήσει».
Η Ελλάδα εξακολουθεί να υπολείπεται στην απόκτηση ενός στόλου drones. Ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να αποκτήσει έναν; Θα μπορούσε ίσως να προχωρήσει σε κάποιες συνέργειες με το Ισραήλ; Και σε ποιες αντι-drones τεχνολογίες θα έπρεπε να επενδύσει;
«Η Ελλάδα έχει πολλές ευκαιρίες να συνεργαστεί με το Ισραήλ επί της τεχνολογίας των drones και βρίσκεται σε καλή θέση, ως σύγχρονη χώρα με πόρους προς διάθεση επενδύσεων. Η Ελλάδα μπορεί επίσης να τα χρησιμοποιήσει πολλαπλώς λόγω της γεωγραφίας της και των πολλών νησιών της. Τα drones είναι πολύ χρήσιμα για επιτήρηση άνωθεν των νησιών και μπορούν επίσης να εντοπίσουν μετανάστες στη θάλασσα, να αποτρέψουν το λαθρεμπόριο και να διεξαγάγουν περιπολίες σε ευαίσθητες περιοχές. Η Ελλάδα θα έπρεπε να επενδύσει σοβαρά σε αυτή την τεχνολογία, καθώς επίσης σε ραντάρ και συστήματα αεράμυνας που θα εμποδίσουν τους αντιπάλους της στην προσπάθειά τους να την παρενοχλήσουν να χρησιμοποιήσει η ίδια drones. Η χώρα σας πρέπει επίσης να επενδύσει σε μη επανδρωμένα οχήματα και πλοία, τα οποία αποτελούν το κύμα του μέλλοντος. Ισως η Ελλάδα να υπολείπεται σε επενδύσεις στην υψηλή τεχνολογία, αλλά η συνεργασία με το Ισραήλ σίγουρα παρέχει τη δυνατότητα να αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα και οι δυνάμεις των δύο χωρών».
«Η Τουρκία διαθέτει εντυπωσιακές δυνατότητες»
Εχουμε διαβάσει πολλές αναλύσεις για την άνοδο της Τουρκίας ως δύναμης στα drones έπειτα από την επίδειξη των ικανοτήτων τους στη Συρία, στη Λιβύη και ακόμη περισσότερο στον πόλεμο μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Πόσο προηγμένα είναι τελικά τα τουρκικά drones; Βρίσκεται η Αγκυρα σε μία διαδικασία να αποκτήσει πιο προηγμένα drones;
«Η Τουρκία καινοτομεί και παράγει μεγάλο αριθμό drones. Εχει λάβει την απόφαση να αναπτύξει αυτό το προϊόν επειδή δεν μπορεί να παραγάγει F-16 και έχει αποκλειστεί από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35. Η Τουρκία διαθέτει εντυπωσιακές δυνατότητες σε drones και είναι επίσης πρόθυμη να τις πουλήσει, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επίσης, έχουν αποδειχθεί ότι δουλεύουν σε συνθήκες μάχης και υπάρχουν χώρες που ζητούν ακριβώς αυτό και σε καλή τιμή. Τα τουρκικά drones δεν είναι ιδιαίτερα γρήγορα και ίσως να μη διαθέτουν την προηγμένη τεχνολογία που φέρουν τα ισραηλινά, αλλά βελτιώνονται καθημερινά».
