Η Ελλάδα γίνεται μία από τις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες που εφαρμόζουν στην πράξη την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών κατά της COVID-19. Από τις 16 Αυγούστου, όλοι οι εργαζόμενοι στις δημόσιες, ιδιωτικές και δημοτικές δομές υγείας και τις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και αναπήρων οφείλουν να είναι εμβολιασμένοι. Κατόπιν της σχετικής νομοθετικής ρύθμισης, οι ανεμβολίαστοι εργαζόμενοι θα τίθενται σε αναστολή εργασίας, ενώ ο εργοδότης απαλλάσσεται πλήρως από την υποχρέωση καταβολής αποδοχών. Η αναστολή θα ισχύει επ’ αόριστον και θα διακόπτεται αυτομάτως όταν ο εργαζόμενος ολοκληρώσει τον εμβολιασμό του.
Εμβολιασμός ή αναστολή
Η χώρα μας βέβαια δεν είναι η μοναδική που εφαρμόζει αντίστοιχα μέτρα. Στην Ιταλία όλοι οι εργαζόμενοι στον υγειονομικό κλάδο είναι υποχρεωμένοι να εμβολιαστούν, εκτός αν μπορούν να μετατεθούν σε θέσεις που δεν απαιτούν επαφή με ασθενείς. H απόφαση συνεχίζει να πυροδοτεί αντιδράσεις και υγειονομικοί διαδηλώνουν τακτικά στο πλευρό αντιεμβολιαστών. Διαμαρτυρίες οργανώνονται στο Παρίσι και άλλες πόλεις της Γαλλίας, από τότε που ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε ότι όσοι εργαζόμενοι στον κλάδο της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας δεν έχουν εμβολιαστεί έως τις 15 Σεπτεμβρίου, θα πάψουν να μισθοδοτούνται.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρά τις έντονες αντιδράσεις, η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον επέμεινε στην απόφασή της να εμβολιαστούν υποχρεωτικά όλοι οι εργαζόμενοι σε οίκους φροντίδας ηλικιωμένων και ευπαθών. Ο νόμος μάλιστα προβλέπει ότι εκτός από τους εργαζομένους, πλήρως εμβολιασμένοι θα πρέπει να είναι οι διοικητικοί, οι εθελοντές, ακόμη και οι εξωτερικοί συνεργάτες και επαγγελματίες (π.χ. ηλεκτρολόγοι ή υδραυλικοί) που επισκέπτονται τις δομές.
Πού δεν θα χρειαστεί
Στην Ισπανία, παρότι το ισχύον νομικό πλαίσιο επιτρέπει την υπό προϋποθέσεις θέσπιση υποχρεωτικού εμβολιασμού, δεν τίθεται ζήτημα υποχρεωτικότητας, καθώς σχεδόν το σύνολο των εργαζομένων και φιλοξενουμένων σε δομές φροντίδας έχουν ήδη εμβολιαστεί. Στις τάξεις των υγειονομικών υπαλλήλων δε, το ποσοστό των εμβολιασμένων έχει ξεπεράσει το 96%.
Στη Γερμανία η επιβράδυνση του εμβολιαστικού προγράμματος σε συνδυασμό με την επέλαση της παραλλαγής Δέλτα επαναφέρουν στο προσκήνιο τη συζήτηση περί υποχρεωτικών εμβολιασμών σε δομές υγείας και εκπαίδευσης. Η πολιτική του υποχρεωτικού εμβολιασμού στους τομείς της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας εξετάζεται μεν στην Ολλανδία, αλλά θεωρείται εξαιρετικά απίθανο να υιοθετηθεί, καθώς θεωρείται αντισυνταγματική.
Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού, ειδικά στους υγειονομικούς, αναμένεται να επεκταθεί σύντομα και σε άλλες χώρες της ΕΕ, όπως το Βέλγιο, η Πολωνία και η Ουγγαρία. Και εκτός Ευρώπης όμως αρκετές χώρες έχουν ήδη εφαρμόσει αντίστοιχα μέτρα: Στην Αυστραλία, ο εμβολιασμός έχει γίνει υποχρεωτικός για όλους τους εργαζομένους σε εγκαταστάσεις «υψηλού κινδύνου» και τους τροφίμους κέντρων φροντίδας ηλικιωμένων, ενώ το ίδιο ισχύει πλέον για όλους τους εργαζομένους σε ξενοδοχεία καραντίνας.
Τόσο στο Πακιστάν όσο και στη Σαουδική Αραβία έχει εξαγγελθεί σχέδιο εμβολιασμού όλων των εργαζομένων στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, ενώ στο Καζακστάν εκτός από τους υγειονομικούς, υποχρεούνται να εμβολιαστούν και όσοι εργάζονται σε ομάδες άνω των 20.
Στη Ρωσία, όπου έχει εμβολιαστεί μόλις το 16% του πληθυσμού, παρά το επαρκές απόθεμα των Sputnik-V, η κυβέρνηση επέβαλε στις επιχειρήσεις λιανικής, εστίασης και μεταφορών να εμβολιάσουν τουλάχιστον το 60% των εργαζομένων τους.
Καθολικός εμβολιασμός
Οι προτάσεις για καθολικό εμβολιασμό του πληθυσμού προσκρούουν σε εύλογες αντιρρήσεις. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μάλιστα δεν ενθαρρύνει τις πολιτικές υποχρεωτικότητας, επισημαίνοντας ότι ενδέχεται να εντείνουν τον σκεπτικισμό. Παρ’ όλα αυτά, τρεις χώρες έχουν ήδη εφαρμόσει τον καθολικό εμβολιασμό του πληθυσμού τους: Το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Βατικανό, στο οποίο βέβαια δεν απαιτήθηκε η λήψη μέτρων, καθώς σχεδόν το σύνολο των 825 κατοίκων του έσπευσαν να εμβολιαστούν.
Ακραία ρητορική
Ο πρόεδρος των Φιλιππινών Ροντρίγκο Ντουτέρτε έχει κατ’ επανάληψη επιτεθεί στους αντιεμβολιαστές, επαναλαμβάνοντας ότι αδιαφορεί πλήρως για την υγεία τους. Τους προειδοποιεί μάλιστα να μην κυκλοφορούν σε δημόσιους χώρους: «Αν βγείτε έξω, θα ζητήσω από την αστυνομία να σας επαναφέρει στα σπίτια σας, επειδή είστε υπερμεταδότες του ιού» δήλωσε πρόσφατα.
Στο μεταίχμιο οι ΗΠΑ
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι οι περίπου τέσσερα εκατομμύρια ομοσπονδιακοί εργαζόμενοι (από αστυνομικούς μέχρι ταχυδρόμους) θα έχουν την υποχρέωση υποβολής σε τακτικούς διαγνωστικούς ελέγχους, αλλά και χρήσης μάσκας, εφόσον δεν έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους. Αρκετές πολιτείες προηγούνται ήδη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Για παράδειγμα, στην Καλιφόρνια και στην πόλη της Νέας Υόρκης όλοι οι δημόσιοι και δημοτικοί υπάλληλοι που δεν έχουν εμβολιαστεί θα πρέπει να κάνουν ένα τεστ την εβδομάδα με δικά τους έξοδα, αν θέλουν να συνεχίσουν να εργάζονται. Στη Νέα Υόρκη επίσης από τις 13 Σεπτεμβρίου το πιστοποιητικό εμβολιασμού θα προαπαιτείται για την είσοδο στους κλειστούς χώρους εστιατορίων, μπαρ και γυμναστηρίων.
Το «μπαλάκι» στις μεγάλες επιχειρήσεις
Δύο στα τρία στελέχη επιχειρήσεων δήλωσαν σε πρόσφατη έρευνα της Edelman ότι «οι διευθύνοντες σύμβουλοι οφείλουν να παρεμβαίνουν όταν η κυβέρνηση δεν δύναται να επιλύσει τα κοινωνικά προβλήματα». Οπως αποδεικνύεται στην πράξη, η παρέμβαση των μεγάλων επιχειρήσεων στο ζήτημα του εμβολιασμού έχει ήδη ξεκινήσει. Ενδεικτικά στον χρηματοοικονομικό κλάδο, πολυάριθμες τράπεζες και επιχειρήσεις όπως η Black Rock, η Morgan Stanley και η Goldman Sachs, θέτουν ως προϋπόθεση το πιστοποιητικό εμβολιασμού για όσους επιθυμούν να επιστρέψουν στα γραφεία με φυσική παρουσία. Μέσα ενημέρωσης, όπως οι «New York Times» και η «Washington Post», απαιτούν πλέον πιστοποιητικό εμβολιασμού.
Αντίστοιχη είναι η προσέγγιση των κολοσσών της τεχνολογίας. Η Google, η Facebook, το Twitter και η Microsoft ανακοίνωσαν ότι θα δέχονται στις εγκαταστάσεις τους μόνο πλήρως εμβολιασμένους εργαζομένους. Με παρόμοιες ανακοινώσεις, οι κυρίαρχοι των μεταφορών Uber και Lyft ενημέρωσαν τους εργαζομένους τους που δεν έχουν εμβολιαστεί πλήρως να συνεχίσουν να εργάζονται από το σπίτι. Αξιοσημείωτη είναι η απόφαση του Netflix να απαιτεί τον πλήρη εμβολιασμό όχι μόνο των υπαλλήλων αλλά και όλων των συμμετεχόντων στις παραγωγές και στα γυρίσματα σειρών και ταινιών.
