Οι ακραίες θερμοκρασίες που βιώνει η Ελλάδα το τελευταίο δεκαήμερο πήραν μορφή ντόμινο με σοβαρές παρενέργειες. Τις «καυτές» ημέρες διαδέχονταν μαρτυρικά θερμές νύχτες, με τον υδράργυρο σε πολλές περιοχές της χώρας να μην πέφτει κάτω από τους 30 βαθμούς Κελσίου. Στην Αττική, οι συνθήκες Σαχάρας και η κόλαση της φωτιάς επανέφεραν και το ξεχασμένο νέφος, με τις τιμές των ρύπων να δημιουργούν ένα περίεργο αποπνικτικό κοκτέιλ. Εικόνες από το μέλλον; Δυστυχώς όχι από το πολύ μακρινό, όπως αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και εκπρόσωπος της Ελλάδας για την κλιματική αλλαγή στα διεθνή φόρα και διασκέψεις κ. Χρήστος Ζερεφός.

Η ευαισθησία της Μεσογείου

Οπως εξηγεί ο ίδιος, η Ελλάδα και γενικότερα η ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου είναι ανάμεσα στις πλέον ευαίσθητες στην κλιματική αλλαγή περιοχές του πλανήτη. «Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι ήδη παρούσα» σημειώνει ο καθηγητής.

Με βάση τις εκτιμήσεις των μοντέλων η κλιματική αλλαγή αναμένεται να συνεχιστεί κατά τις επόμενες δεκαετίες στην Ελλάδα. Μάλιστα, όσο λιγότερα μέτρα ληφθούν παγκοσμίως για τον περιορισμό των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων τόσο εντονότερη θα είναι.

Οι επτά πληγές για το κλίμα

«Το Βήμα» παρουσιάζει σήμερα τις πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις των κλιματικών μοντέλων για τις επόμενες δεκαετίες που παρήχθησαν στο πλαίσιο της επικαιροποίησης έκθεσης της Επιτροπής Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος, έργο που συντονίζει ο κ. Ζερεφός, καθώς και του έργου LIFE-IP Adapt In Greece – Boosting the implementation of adaptation policy across Greece. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα, το μέλλον για την Ελλάδα επιφυλάσσει τις εξής επτά αλλαγές:

1Η μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί έως το έτος 2050 κατά 2°C (σε σχέση με την περίοδο αναφοράς 1971-2000) και έως το 2100 κατά 5°C εάν δεν ληφθεί κανένα δραστικό μέτρο για τον περιορισμό των εκπομπών CO2.

2Θα αυξηθεί περαιτέρω ο αριθμός των ημερών με καύσωνα στα πεδινά έως το 2050, κατά 5-10 μέρες, ακόμη και αν ακολουθηθούν δραστικά μέτρα για μείωση των εκπομπών CO2, ενώ αν δεν ληφθούν θα αυξηθούν κατά 10-15 ημέρες. Οσο για την περίοδο έως το 2100, αν δεν μπει «φρένο» στις επικίνδυνες εκπομπές, οι μέρες καύσωνα θα αυξηθούν κατά 30-50 μέρες.

3Η βροχόπτωση αναμένεται να μειωθεί από 5% έως και 10% έως το 2050 ενώ εντονότερη θα είναι η μείωση έως τα τέλη του αιώνα: 5% στην περίπτωση που ληφθούν δραστικά μέτρα για περιορισμό των εκπομπών CO2 και 25% αν δεν πάρουμε μέτρα. Η μείωση θα είναι ακόμα μεγαλύτερη στα νοτιότερα τμήματα της χώρας.

4Η μείωση των βροχοπτώσεων θα συνοδευτεί από μείωση του αριθμού των ημερών βροχής. Ετσι, με βάση τις εκτιμήσεις των μοντέλων αναμένονται 8 έως 15 λιγότερες μέρες βροχής, ανάλογα με τον περιορισμό των εκπομπών έως το 2050, ενώ οι βροχερές μέρες θα περιοριστούν κατά 10-25 έως τα τέλη του αιώνα. Η ενίσχυση της ξηρασίας λόγω της μείωσης των βροχοπτώσεων και του αριθμού ημερών βροχής σε συνδυασμό με την άνοδο της θερμοκρασίας, οδηγεί στην αύξηση της εξατμισοδιαπνοής, με συνέπεια το κλίμα της Ελλάδας να γίνει ξηρότερο. Αποτέλεσμα; Περίπου το 40% της ελληνικής επικράτειας, ιδίως στα ανατολικά και νότια τμήματα, να κινδυνέψει έως το τέλος του αιώνα να ερημοποιηθεί.

5Παρά τη μείωση των βροχοπτώσεων, καθώς ο θερμότερος αέρας έχει μεγαλύτερη χωρητικότητα σε υδρατμούς, στο μελλοντικό κλίμα αναμένεται αυξημένη συχνότητα ακραία έντονων βροχοπτώσεων, εντονότερων όσο λιγότερα μέτρα ληφθούν και όσο κινούμαστε προς το τέλος του 21ου αιώνα.

6O συνδυασμός της ανόδου της θερμοκρασίας, της μείωσης των βροχοπτώσεων και της έντασης της ξηρασίας, με την παράλληλη ενίσχυση των ετησίων ανέμων κατά το θέρος στα ανατολικά, θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ημερών με αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς. Πιο συγκεκριμένα, ανάλογα με την εξέλιξη των εκπομπών, αναμένεται αύξηση των ημερών πυρκαγιάς κατά 10 έως και 20 έως το 2050 και κατά 15 έως και 50 έως το 2100, ιδιαίτερα στις περιοχές που και κατά το παρόν είναι πιο επιρρεπείς στις δασικές πυρκαγιές.

7Σημαντικές θα είναι και οι επιπτώσεις στη στάθμη της θάλασσας. Με βάση τις εκτιμήσεις των μοντέλων, έως το 2050 αναμένεται να ανέβει κατά 15 έως 20 εκατοστά και έως το 2100 κατά 20 έως 80 εκατοστά, ανάλογα με την εξέλιξη των εκπομπών, όπως επισημαίνει ο ερευνητής στο Κέντρο Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας  της Ακαδημίας Αθηνών κ. Γιάννης Καψωμενάκης, που συμμετέχει στην επικαιροποίηση της ΕΜΕΚΑ. Η άνοδος θα έχει ως αποτέλεσμα  την υφαλμύρωση των υπογείων υδάτων, την κατάκλυση των παράκτιων περιοχών από θαλασσινό νερό, όπως ήδη συμβαίνει στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης και σε πολλά Δέλτα ποταμών, καθώς και τη διάβρωση των ακτών.

Σήμα κινδύνου από τον ΟΗΕ για τον περιορισμό του μεθανίου

Ο περιορισμός των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) δεν είναι αρκετός για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Ενας νέος «ύποπτος», το μεθάνιο, μπαίνει πλέον στο επίκεντρο της παγκόσμιας μάχης που επιχειρεί να βάλει «φρένο» στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες που έχουν διαρρεύσει σχετικά με το περιεχόμενο της έκτης έκθεσης-«ορόσημο» της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC), η οποία θα δημοσιευθεί αύριο Δευτέρα, το κεντρικό συμπέρασμα θα είναι ότι ο πλανήτης κατευθύνεται ολοταχώς προς την κλιματική καταστροφή.

Η IPCC στη νέα αξιολόγησή της αναμένεται να καταδείξει λεπτομερώς πόσο κοντά είναι ο κόσμος σε μη αναστρέψιμες αλλαγές. Ενα από τα βασικά σημεία δράσης που προτείνεται για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής θα είναι ο περιορισμός του μεθανίου, ενός άλλου ισχυρού θερμοκηπικού αερίου, το οποίο παίζει όλο και μεγαλύτερο ρόλο στην υπερθέρμανση του πλανήτη.

Παράγεται από την κτηνοτροφία, από την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου, από την κακή διαχείριση συμβατικής εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ διαρρέεται και κατά τη μεταφορά φυσικού αερίου. Μάλιστα, όπως λένε οι επιστήμονες, θερμαίνει τη Γη πολύ περισσότερο (είναι 80 φορές πιο ισχυρό) από το διοξείδιο του άνθρακα.
Σύμφωνα με δηλώσεις του Durwood Zaelke, προέδρου του Ινστιτούτου Διακυβέρνησης και Αειφόρου Ανάπτυξης και επικεφαλής της αναθεωρημένης έκθεσης της IPCC, ο περιορισμός των εκπομπών μεθανίου αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη ευκαιρία για την επιβράδυνση της ανόδου της θερμοκρασίας από σήμερα έως το 2040. «Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση έκτακτης ανάγκης», επισήμανε σε δηλώσεις του, τονίζοντας ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να λάβουν υπόψη τα ευρήματα της IPCC για το μεθάνιο, πριν ξεκινήσουν οι συνομιλίες στην παγκόσμια συνδιάσκεψη για το κλίμα του ΟΗΕ (COP26) στη Γλασκώβη τον Νοέμβριο.