Οι εικόνες από τις πρόσφατες συγκεντρώσεις των αντιεμβολιαστών στην πλατεία Συντάγματος και σε άλλες πόλεις ήταν, αν μη τι άλλο, δηλωτικές του ετερόκλητου πλήθους που συγκροτεί το άτυπο αυτό κίνημα: Ακροδεξιοί και εξτρεμιστές, παλαιοημερολογίτες, μέλη παραθρησκευτικών οργανώσεων, εναλλακτικοί και (αυτοαποκαλούμενοι) αντισυστημικοί βγήκαν μαζί στους δρόμους προκειμένου να διαμαρτυρηθούν ενάντια στους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς.

Και αν ο σαφής προσδιορισμός της προέλευσης του πλήθους που διαδήλωσε είναι δυσχερής, θεωρείται πρακτικά αδύνατο να «χαρτογραφηθούν» οι αναρίθμητοι θιασώτες των σχετικών απόψεων που διατυπώνονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Υπάρχουν όμως ίχνη των βασικών διακινητών της διαδικτυακής παραπληροφόρησης που, όπως αποδεικνύεται, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο του αντιεμβολιαστικού κινήματος.

Κλειστές ομάδες

Παρά τους περιορισμούς και τις δικλίδες ασφαλείας που έχουν τεθεί από το Facebook, είναι εκατοντάδες οι ελληνόφωνες σελίδες και ομάδες που συνεχίζουν να ανακυκλώνουν αναπόδεικτες «ειδήσεις», αστήρικτες φήμες και εξωφρενικές θεωρίες συνωμοσίας με άμεσο στόχο να πληγεί η εμβολιαστική εκστρατεία. Εκτός όμως από τις δημόσιες ομάδες με προφανή, από την ονομασία και το περιεχόμενο, αντιεμβολιαστική στόχευση, αντίστοιχα μηνύματα διαδίδονται και μέσω σελίδων του «πατριωτικού» και «αντινεοταξικού» χώρου. Ιδιαίτερα ενεργές είναι συγκεκριμένες ομάδες που είχαν ιδρυθεί την περίοδο των διαμαρτυριών κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών και στα πρώτα κύματα της πανδημίας μετέδιδαν συστηματικά μηνύματα κατά των περιοριστικών μέτρων, της χρήσης μάσκας κ.λπ.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι κατά του εμβολιασμού τάσσονται συστηματικά χρήστες και ομάδες του Facebook οι οποίες επικεντρώνονται στον εναλλακτικό τρόπο ζωής και στη στροφή στη φύση, ενώ λάβροι κατά των εμβολίων είναι και ορισμένοι αυτόκλητοι «γκουρού» και κήρυκες της αυτοβελτίωσης. Προφανώς, αυτό το παρακλάδι των αντιεμβολιαστών άγεται κυρίως από το κέρδος, καθώς ορισμένοι εξ αυτών εμπορεύονται σκευάσματα και συμπληρώματα που διαφημίζουν ως «φυσικά εμβόλια» και οργανώνουν σεμινάρια και επί πληρωμή συναντήσεις.

Οι εγκέφαλοι

Αν και ο όχλος που εκφράζεται στο Facebook και στο Twitter κατά των εμβολίων δεν είναι εύκολο να οργανωθεί και να καθοδηγηθεί κεντρικά, το τελευταίο διάστημα έχουν αναδειχθεί συγκεκριμένοι χρήστες που επιχειρούν να ηγηθούν του κινήματος. Μεταξύ αυτών και o καρδιολόγος Φαίδων Βόβολης που συγκαταλέγεται στους διοργανωτές της διαδήλωσης της 14ης Ιουλίου στο Σύνταγμα, ο δικηγόρος Νίκος Αντωνιάδης που έστελνε εξώδικα σε κλινικές COVID απαιτώντας να αποσωληνωθούν ασθενείς (!) και πρόσφατα κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά 4.311 σελίδων κατά της κυβέρνησης και της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, ο μουσικός Γρηγόρης Πετράκος που είχε γίνει γνωστός από τηλεοπτικό ριάλιτι και επανήλθε στην επικαιρότητα λόγω των δημοφιλών αναρτήσεών του κατά των περιοριστικών μέτρων και των εμβολίων.

Ιδιαίτερα ενεργά κατά του εμβολιασμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και στις διαδηλώσεις αναδεικνύονται τα μέλη ακροδεξιών και φιλοναζιστικών οργανώσεων και οπαδοί κομμάτων που ίδρυσαν πρώην βουλευτές της Χρυσής Αυγής (Κασιδιάρης, Λαγός). Είναι προφανές ότι οι συγκεκριμένοι επιχειρούν να κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά το αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Στόχος οι διστακτικοί

Οι πλέον εξωφρενικές θεωρίες (ότι τάχα στα εμβόλια περιλαμβάνεται εμφύτευμα-τσιπάκι για την παρακολούθηση των πολιτών ή ότι είναι ένα προπέτασμα καπνού για να καλυφθούν οι δήθεν επιπτώσεις του 5G δικτύου) υιοθετήθηκαν από ελάχιστους και μάλλον γραφικούς. Η ουσιαστική ζημιά όμως στην εμβολιαστική καμπάνια γίνεται από αναρτήσεις που έχουν επιστημονικοφανές υπόβαθρο και κάνουν λόγο για «πειραματικά», «αδοκίμαστα», επικίνδυνα και αναποτελεσματικά σκευάσματα. Οι παντελώς αστήρικτες φήμες, για παράδειγμα, ότι τα mRNA εμβόλια προκαλούν αλλοιώσεις στο DNA ή ότι επηρεάζουν τη γονιμότητα έχουν αποδειχθεί σαφώς πιο επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία, καθώς επηρεάζουν αρνητικά αρκετούς διστακτικούς συμπολίτες μας.

Εντονη κινητικότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν και αρκετοί (αυτοαποκαλούμενοι) ειδικοί, ιατροί και υγειονομικοί, οι οποίοι, όπως είναι προφανές, επηρεάζουν ιδιαίτερα το ευρύ κοινό μιλώντας δημοσίως κατά των εμβολίων. Ορισμένοι εξ αυτών διατηρούν κανάλια στο YouTube απ’ όπου διασπείρουν την προπαγάνδα τους, προχωρώντας ακόμη και σε επικίνδυνες συστάσεις για την αντιμετώπιση της COVID με φυτικά σκευάσματα ή μη εγκεκριμένα για τη νόσο φάρμακα.

Χωρίς «μπόλι»

Εσχάτως ορισμένοι επιχειρηματίες διαφημίζουν μέσω Facebook και Ιnstagram καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και χώρους ψυχαγωγίας τα οποία όχι μόνο δεν τηρούν το ισχύον πλαίσιο μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, αλλά ενθαρρύνουν τους ανεμβολίαστους να γίνουν θαμώνες. Αναφέρονται χαρακτηριστικά σε μαγαζιά «χωρίς μπόλι» (όπως υποτιμητικά αποκαλούν το εμβόλιο), διαμορφώνοντας μια άκρως επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία τάση. Οι ομάδες έχουν ήδη προσελκύσει δεκάδες χιλιάδες μέλη και οι καθημερινές αναρτήσεις και τα πολυάριθμα σχόλια αναδεικνύουν την έκταση του προβλήματος.

Πλέον όμως γίνεται σαφές ότι εκτός των φανατικών αντιεμβολιαστών, αρκετοί καταστηματάρχες ανεβαίνουν «στο άρμα» του σκεπτικισμού προσδοκώντας την προσέλκυση πελατείας. «Το Βήμα» επικοινώνησε με αρκετές από τις επιχειρήσεις αυτές, θέτοντας ευθέως το ερώτημα αν ενθαρρύνουν την αντιεμβολιαστική καμπάνια. Στο σύνολό τους οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων αυτών απάντησαν αρνητικά ή υπεκφεύγοντας. Οι σχεδόν ταυτόσημες απαντήσεις τους περιστρέφονταν γύρω από το «δημοκρατικό δικαίωμα της επιλογής» και την «αποφυγή διακρίσεων».

Ομάδες στο WhatsApp υπό τον φόβο του μπλοκαρίσματος

Οπως προκύπτει από το ρεπορτάζ, ιδιαίτερα ενεργές είναι οι ομάδες επικοινωνίας και ανταλλαγής μηνυμάτων μέσω WhatsApp και Telegram. Αρκετές από αυτές τις ομάδες δημιουργήθηκαν υπό τον φόβο ότι το Facebook θα απενεργοποιήσει τις ομάδες που αναπαράγουν αντιεμβολιαστικό περιεχόμενο στην πλατφόρμα του.