Οι φονικές πλημμύρες που μέσα στο κατακαλόκαιρο σάρωσαν τη δυτική Ευρώπη, κυρίως τη Γερμανία, χαρακτηρίζονται αν όχι πρωτοφανείς, σίγουρα οι χειρότερες εδώ και έναν αιώνα.
Κλιματολόγοι δηλώνουν στον Guardian σοκαρισμένοι «από την έκταση και την ένταση των πλημμυρών, τονίζοντας πως δεν περίμεναν «την κατάρριψη προηγούμενων ρεκόρ βροχόπτωσης σε τέτοιο βαθμό, σε τόσο μεγάλη περιοχή και τόσο σύντομα».
«Καταστροφή με ανθρώπινη υπογραφή», το χαρακτήρισε η Frankfurter Allgemeine Zeitung, έπειτα από έναν Ιούνιο που χαρακτηρίστηκε από την ομοσπονδιακή μετεωρολογική υπηρεσία της Γερμανίας (DWD) ως ο τρίτος πιο ζεστός από το 1881.
Πολιτικοί, πρωτίστως οι Γερμανοί -που βρίσκονται σε προεκλογική περίοδο, ενόψει των κρίσιμων, αμφίρροπων εκλογών του Σεπτεμβρίου-, μιλούν τώρα για τις ορατές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Πρώτος όλων, αν και όψιμα, ο Άρμιν Λάσετ: νέος ηγέτης των Χριστιανοδημοκρατών και μέχρι σήμερα φαβορί για τη διαδοχή της Μέρκελ στην καγκελαρία (με τους Πράσινους να ακολουθούν στις δημοσκοπήσεις).
Αλλά και πρωθυπουργός της Βόρειας Ρηνανίας Βεστφαλίας -ενός από τα δύο γερμανικά κρατίδια που σαρώθηκαν από τη θεομηνία-, ο οποίος έχει επικριθεί για τη θέρμη με την οποία στηρίζει τα ανθρακωρυχεία και εναντιώνεται στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών.
Επιστήμονες τονίζουν ότι το μέγεθος της ανθρώπινης τραγωδίας -ειδικά στη Γερμανία, που μετρά τους περισσότερους νεκρούς, πάνω από 100- θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
«Οι μετεωρολόγοι είχαν εκδώσει επείγουσες προειδοποιήσεις από τις αρχές της εβδομάδας», λέει η Χάνα Κλοκ, καθηγήτρια Υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ και σύμβουλος του σχετικού ευρωπαϊκού συστήματος προειδοποίησης EFAS.
«Παρ’ όλα αυτά, αυτές δεν ελήφθησαν σοβαρά υπόψη και οι προετοιμασίες ήταν ανεπαρκείς».
Αεροφωτογραφίες από τις πληγείσες περιοχές αποτυπώνουν, εν τω μεταξύ, δόμηση δίπλα σε ποταμούς και σε πλημμυρικές πεδιάδες.
Γεγονός, ωστόσο, παραμένει ότι σε αρκετές περιοχές, κυρίως της δυτικής Γερμανίας, έβρεξε τόσο πολύ και τόσο έντονα, που μέσα σε ένα διήμερο έπεσε μονομίας σχεδόν όσο θα έβρεχε κανονικά μέσα σε δύο μήνες.
Και μάλιστα, όπως τονίζει ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός, «ενώ τα εδάφη που ήταν ήδη κοντά σε σημείο κορεσμού», από προηγούμενες, πολύ μικρότερης έντασης βροχοπτώσεις.
«Αυτού του είδους οι απότομες, καταρρακτώδεις καλοκαιρινές βροχές είναι κάτι που αναμένουμε στο ραγδαία θερμαινόμενο κλίμα μας», λέει η Χάνα Κλοκ.
«Το ότι άλλα μέρη του βόρειου ημισφαιρίου πλήττονται από καύσωνες -που καταρρίπτουν κάθε ρεκόρ- και πυρκαγιές, αποτελεί μία υπενθύμιση του πόσο πολύ επικίνδυνος μπορεί να γίνει ο καιρός, σε έναν ολοένα και πιο ζεστό κόσμο».
Τι συνέβη στη Γερμανία;
Σύμφωνα με τον Αντρέας Μαρξ του Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας Χέλμχολτς στη Γερμανία, ένας αεροχείμαρρος πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό άρχισε να περιβάλλει τη Δυτική Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, δημιουργώντας «θύλακες» καιρού, που θα μπορούσαν να «εγκλωβίσουν» καταιγίδες.
Μετεωρολόγοι αποδίδουν τις τελευταίες φονικές πλημμύρες σε έναν σπάνιο καλοκαιρινό κυκλώνα, που παρέμεινε για ημέρες πάνω από τις πληγείσες περιοχές, κυρίως στη δυτική Γερμανία.
«Οι έντονες βροχοπτώσεις ήταν το αποτέλεσμα ενός μεγάλου, αργά κινούμενου βαρομετρικού χαμηλού», εξηγεί ο Δρ. Στίβαν Γκόντμπι, ειδικός σε θέματα περιβαλλοντικού κινδύνου και διαχείρισης καταστροφών στο Πανεπιστήμιο Νότιγχαμ Τρεντ.
«Τόσο έντονες και παρατεταμένες βροχοπτώσεις ξεπερνούν την ικανότητα του εδάφους να απορροφήσει και να απελευθερώσει σταδιακά το νερό σε ρέματα και ποτάμια, με αποτέλεσμα να πλημμυρίζουν».
«Είναι από αυτά που αναμένει κανείς να συμβεί σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα», παρατηρεί η Χέιλι Φάουλερ, καθηγήτρια Επιπτώσεων στην Κλιματική Αλλαγή στη Σχολή Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Νιουκάστλ.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη, εξηγεί, οδηγεί σε επιβράδυνση της ροής του αεροχειμάρρου, κάνοντας έτσι τις καταιγίδες να κινούνται πιο αργά, ενώ η θερμότερη ατμόσφαιρα μπορεί επίσης να συγκρατεί περισσότερη υγρασία.
«Μια ολοένα και πιο θερμαινόμενη γήινη επιφάνεια σημαίνει περισσότερο νερό στην ατμόσφαιρα και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έντονες βροχές, όπως βλέπουμε να συμβαίνει τώρα», υπογραμμίζει ο Αντρέας Μαρξ.
Και πλέον «έχουμε αποδείξεις ότι τύποι καταιγίδας σαν και αυτή -ακραίες, με πολλή υγρασία, μεγάλη βροχόπτωση και αργή κίνηση- θα είναι εφεξής θα είναι πιο πιθανές», συμπληρώνει η Χάνα Κλοκ.
Εξ ου και οι χώρες θα πρέπει να ανασχεδιάσουν τα συστήματα υποδομών, ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν σε τέτοιου είδους φυσικά φαινόμενα, προειδοποιεί η Χέιλι Φάουλερ.
«Καμπανάκι» ειδικών για την Ευρώπη
Πρόσφατη έκθεση του Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών (UNISDR) κατέγραψε αύξηση κατά 74,5% του αριθμού των μεγάλων φυσικών καταστροφών στον πλανήτη την περίοδο 2000-2019, συγκριτικά με την προηγούμενη 20ετία.
Οι περισσότερες εξ αυτών, ανέφερε, σχετίζονταν με τις κλιματολογικές συνθήκες, όπως καταιγίδες, πλημμύρες και ξηρασίες.
Οι οκτώ πιο θερμές χρονιές, εν τω μεταξύ, ήταν μέσα στην τελευταία δεκαετία.
Στην Ευρώπη, το 2020 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί στα χρονικά.
Σύμφωνα, δε, με πρόσφατη έρευνα του ευρωπαϊκού ιστότοπου Politico το μέλλον για τις χώρες της Ε.Ε. προβλέπεται ζοφερό και, κλιματολογικά πια, ακόμη πιο διχασμένο μεταξύ Βορρά και Νότου.
Ακόμη κι αν η αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας της Γης συγκρατηθεί στους 1,5-2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα -όπως είναι ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα (2015)- ο ευρωπαϊκός Βορράς θα πλήττεται από θερμότερους χειμώνες, καταστροφικές πλημμύρες και δασικές πυρκαγιές, αναφέρει ο ιστότοπος.
Όμως οι επιπτώσεις μπορεί να είναι μεγαλύτερες στον ευρωπαϊκό Νότο, προειδοποιεί, με παρατεταμένες ξηρασίες, υψηλές θερμοκρασίες στα αστικά κέντρα, συρρίκνωση της γεωργικής παραγωγής και -σε πιο ακραία σενάρια- λειψυδρία, απώλεια της αξίας της γης και μερική ερημοποίηση, διευρύνοντας το ήδη υπάρχον χάσμα.
Δύο… Ευρώπες
Η μετέλη βασίστηκε σε πάνω από 100 επιστημονικές μελέτες, συνεντεύξεις με ειδικούς, αλλά και προσχέδιο της επόμενης (προς δημοσίευση του χρόνου) έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), που περιήλθε στην κατοχή του ιστότοπου.
Στα υπό εξέταση σενάρια, περιλαμβάνει ακόμη την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς Κελσίου, με διάφορες εφιαλτικές προβλέψεις, σε περίπτωση που δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.
Όπως ότι η θερμοκρασία στις πόλεις μπορεί να αυξηθεί 6-10 βαθμούς Κελσίου (κυρίως στον νότο), καθιστώντας την υφιστάμενη αρχιτεκτονική ασύμβατη, την αυξημένη χρήση κλιματιστικών αυτοκαταστροφική για την υπερθέρμανση του πλανήτη, και 95.000 Ευρωπαίους θύματα από καύσωνες κάθε χρόνο.
Ότι με αύξηση 2 βαθμών Κελσίου, το 9% του ευρωπαϊκού πληθυσμού -και δη το ένα τρίτο του νότου- θα αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε πόσιμο νερό.
Ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα πλήξει βόρειες χώρες με χαμηλό υψόμετρο -όπως η Ολλανδία, η Γερμανία και το Βέλγιο- αλλά και ότι το 2100 η στάθμη της Μεσογείου μπορεί να ανεβεί έως και κατά 1,1 μέτρο, επηρεάζοντας το 37% της ακτογραμμής και τη ζωή 42 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ότι, στο πιο ακραίο σενάριο, το 49% του μεσογειακού νότου θα πλήττεται από παρατεταμένη ξηρασία σχεδόν το μισό χρόνο και ότι με αύξηση 2 βαθμών Κελσίου τα γεωργικά μεγαοικοσυστήματα θα αρχίσουν να μετατοπίζονται προς τον βροχερό βορρά, κατά 25-135 χιλιόμετρα ανά δεκαετία.
Ή ότι με την κλιματική αλλαγή μπορεί να ξεσπάσουν νέες αρρώστιες και επιδημίες στην Ευρώπη από κουνούπια, με πιθανή την επανεμφάνιση της ελονοσίας στον νότο.
«Η ταχύτητα προσαρμογής υστερεί της ταχύτητας της κλιματικής αλλαγής», υπογραμμίζεται στο προσχέδιο της IPCC. Κι ακόμη και η πιο δραστήρια προσπάθεια, προειδοποιεί, δεν μπορεί να υπερβεί όλες τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη…
