To φοβόμασταν και το περιμέναμε μέσα στο φθινόπωρο. Ωστόσο εκείνο ήρθε προτού καν φθάσουμε στην καρδιά του καλοκαιριού. Ο λόγος για το 4ο πανδημικό κύμα, το οποίο, όπως ήδη δείχνει η καθημερινή αλματώδης αύξηση των κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού, απειλεί να μετατραπεί σε «τσουνάμι» με νέες τεράστιες συνέπειες πρωτίστως σε ανθρώπινες ζωές αλλά και στην κοινωνία και στην οικονομία. Ποιος είναι ο «ένοχος» για την επίσπευση του νέου αυτού κύματος της πανδημίας; Το πολυσυζητημένο στέλεχος Δέλτα του SARS-CoV-2 το οποίο είναι άκρως μεταδοτικό – εκτιμάται ότι ένα άτομο μπορεί να μολύνει άλλα οκτώ ενώ 15-30 δευτερόλεπτα επαφής είναι αρκετά για τη μετάδοση -, σε συνδυασμό βέβαια με το άνοιγμα του τουρισμού και των δραστηριοτήτων αλλά και τη χαλάρωση στην τήρηση μέτρων προστασίας (παρότι, μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, αναμενόταν αυστηροποίηση των συστάσεων για τη χρήση μάσκας, πόσοι φορούσαν το τελευταίο διάστημα σε εξωτερικούς χώρους τη μάσκα τους, ακόμη και όταν επικρατούσε συνωστισμός;).
«Γέννηση» του κύματος στις 28 Ιουνίου
Ολο αυτό το «εκρηκτικό κοκτέιλ» οδήγησε στη «γέννηση» του 4ου πανδημικού κύματος στη χώρα μας στις 28 Ιουνίου, όπως δείχνουν τα δεδομένα του μοντέλου CORE (COVID-19 Risk Evaluation) που «τρέχει» από την αρχή της πανδημίας η διεπιστημονική ομάδα HERACLES του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), τα πιο πρόσφατα και αναλυτικά εκ των οποίων παρουσιάζει αποκλειστικά σήμερα το ΒΗΜΑ-Science με τη βοήθεια του επικεφαλής της ομάδας, καθηγητή Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ και Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών της Παβία στην Ιταλία κ. Δημοσθένη Σαρηγιάννη. Η εξέλιξη αυτού του κύματος, με βάση τις προβλέψεις του έγκυρου, όπως έχει αποδειχθεί εδώ και ενάμιση χρόνο, μοντέλου μπορούν να μετατραπούν ακόμη και σε εφιάλτη αν πρωτίστως δεν υψωθεί ως τα τέλη Αυγούστου το πολυπόθητο «τείχος ανοσίας» μέσω των εμβολιασμών και αν παράλληλα δεν ληφθούν και τηρηθούν μέτρα όπου και όταν χρειάζεται. Σημειώνεται ότι τα στοιχεία αυτά βρίσκονται ήδη και στα χέρια των αρμοδίων αρχών ώστε να σκιαγραφηθεί με τον πληρέστερο τρόπο η εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα το επόμενο «καυτό» (μεταφορικώς και κυριολεκτικώς) διάστημα.
Οπως αναφέρει ο κ. Σαρηγιάννης, «ήδη από τις 28 Ιουνίου παρατηρείται μια συνεχιζόμενη αυξητική πορεία της καμπύλης στο μοντέλο μας. Μάλιστα το 4ο πανδημικό κύμα δεν έχει ακόμη «φουσκώσει» πολύ αλλά ανεβαίνει γοργά – η πορεία της καμπύλης είναι σχεδόν κάθετη». Σύμφωνα με τον καθηγητή, «αυτή τη στιγμή, η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε είναι σχεδόν αντίστοιχη εκείνης που βιώσαμε στα μέσα του Οκτωβρίου του 2020 πριν γιγαντωθεί το δεύτερο πανδημικό κύμα. Και μπορεί σε σχέση με το δεύτερο πανδημικό κύμα να υπάρχει λιγότερος πληθυσμός… διαθέσιμος για μόλυνση – λόγω του ότι περισσότερα άτομα έχουν πλέον νοσήσει ενώ στο κάδρο έχουν μπει και οι εμβολιασμοί -, με δεδομένο όμως ότι η μετάλλαξη Δέλτα είναι πολύ πιο μεταδοτική, αναμένουμε το νέο κύμα που αντιμετωπίζουμε να ανέβει πιο γρήγορα από το δεύτερο και το τρίτο κύμα της πανδημίας».
Συνεχής ανοδική πορεία ως τα τέλη Σεπτεμβρίου
Τι μας επιφυλάσσει λοιπόν αυτό το τέταρτο κύμα που ήδη «φουσκώνει» και αναμένεται να «φουσκώσει» ακόμη περισσότερο; «Μέχρι το τέλος Ιουλίου, αν δεν ληφθούν πολύ αυστηρά μέτρα, όπως το κλείσιμο δραστηριοτήτων, κάτι που δεν ξέρουμε κατά πόσο είναι εφικτό, τα κρούσματα συνεχώς θα αυξάνονται. Συγκεκριμένα, στις 20 Ιουλίου εκτιμάται ότι ο μέσος εβδομαδιαίος όρος θα είναι 2.000 κρούσματα και στο τέλος Ιουλίου θα φθάνει τα 2.600. Η ανοδική αυτή πορεία θα συνεχιστεί και τον Αύγουστο, με μέσο εβδομαδιαίο όρο στα μέσα Αυγούστου της τάξεως των 3.500 κρουσμάτων και πιθανώς ως τα τέλη Σεπτεμβρίου τα κρούσματα θα ξεπερνούν τα 4.000 ημερησίως».
Εμβολιασμός του 83% των ενηλίκων για «τείχος ανοσίας»
Είναι πολλοί βέβαια οι παράγοντες που υπεισέρχονται και θα καθορίσουν αυτή την πορεία, με κύριο τον ρυθμό εμβολιασμού αλλά και τη λήψη μέτρων που πιθανώς θα χρειαστούν, ανάλογα και με τις εξελίξεις, τον ερχόμενο Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, λέει ο καθηγητής και εξηγεί: «Πρέπει στα τέλη Αυγούστου να έχουμε φθάσει σε εμβολιαστική κάλυψη των ενηλίκων της τάξεως του 83% – αυτή αντιστοιχεί στο 63% του συνόλου του ελληνικού πληθυσμού. Σε απόλυτους αριθμούς από τα περίπου 4,7 εκατομμύρια πλήρως εμβολιασμένους που έχουμε αυτή τη στιγμή πρέπει να αγγίξουμε τα 6,7 εκατομμύρια. Σε αυτό το πλαίσιο στην εξίσωση μπαίνουν πλέον και οι έφηβοι 15 ως 17 ετών, για τους οποίους η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων συνέστησε εθελοντικό εμβολιασμό – η συγκεκριμένη ομάδα φθάνει το 1 εκατομμύριο. Πάντως το κύριο βάρος δεν πρέπει να πέφτει αυτή τη στιγμή στα παιδιά, προέχει να πειστούν να εμβολιαστούν τα άτομα άνω των 60 ετών που κινδυνεύουν περισσότερο από σοβαρή νόσηση».
Στο πολυεπίπεδο μοντέλο CORE οι επιστήμονες του ΑΠΘ «τρέχουν» 20 διαφορετικά σενάρια προκειμένου να καλύψουν πολλαπλές παραμέτρους που συνδέονται με την εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα μας και τα οποία περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την εισροή τουριστών που θα είναι μολυσμένοι με το στέλεχος Δέλτα του SARS-CoV-2, τη χρήση μάσκας, τη διενέργεια self tests αλλά και το επίπεδο εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού. Το μοντέλο λαμβάνει υπόψη του την επίδραση τριών βασικών στελεχών, και συγκεκριμένα του στελέχους Α (B.1.1.7, μέχρι πρότινος αποκαλούμενο βρετανικό), του στελέχους Δ (B.1.617, μέχρι πρότινος αποκαλούμενο ινδικό) και του στελέχους Β.1.1.318 (το αποκαλούμενο νιγηριανό).
Μην «ξορκίζουμε» ένα σύντομο λοκντάουν
Λάβετε τώρα υπόψη ότι οι προβλέψεις που αναφέραμε παραπάνω αφορούν το καλό σενάριο. Ενα σενάριο με βάση το οποίο τηρούνται τα βασικά μέτρα προστασίας όπως η γενικευμένη χρήση μάσκας, η κοινωνική αποστασιοποίηση, ενώ διενεργείται και σημαντικός αριθμός self tests (600.000 ημερησίως). «Αν τηρούνται αυτές οι προϋποθέσεις και συγχρόνως επιτύχουμε τον στόχο των 6,7 εκατομμυρίων πλήρως εμβολιασμένων πολιτών ως τα τέλη Αυγούστου, τότε μετά τα τέλη Σεπτεμβρίου θα αρχίσει η αποκλιμάκωση. Τα κρούσματα προβλέπεται ότι θα κυμαίνονται σε 2.000-2.500 μέχρι τον Δεκέμβριο και θα είναι περί τα 1.500 ημερησίως στο τέλος του έτους – διότι πρακτικά ο ιός πλέον δεν θα βρίσκει ξενιστές για να μολύνει. Ολα αυτά προβλέπεται ότι θα συμβούν χωρίς να υπάρξει ξανά λοκντάουν» σημειώνει ο κ. Σαρηγιάννης και προσθέτει ότι «δεν θα πρέπει να ξορκίζουμε το λοκντάουν. Θα πρέπει να υπάρχει στο μυαλό των ιθυνόντων ως ύστατη λύση που όμως, ανάλογα και με την πορεία της πανδημίας, θα μπορούσε να εφαρμοστεί για σύντομο χρονικό διάστημα. Ενα λοκντάουν 15 ημερών – με πλήρες όμως κλείσιμο δραστηριοτήτων – θα μπορούσε, αν χρειαστεί, να «μαζέψει» σημαντικά την κατάσταση».
Το «εφιαλτικό» σενάριο χωρίς «τείχος ανοσίας»
Το μεγάλο ερώτημα είναι βέβαια τι μέλλει γενέσθαι αν δεν επιτύχουμε τον εμβολιαστικό στόχο που θα «υψώσει» επιτέλους το «τείχος ανοσίας». Το σενάριο σε μια τέτοια περίπτωση – που βέβαια εκτός από απευκταίο είναι και δύσκολο να γίνει πραγματικότητα αφού οι ιθύνοντες θα αναγκαστούν να λάβουν περαιτέρω μέτρα – θα ήταν πραγματικά εφιαλτικό. Σύμφωνα με αυτό, η κορύφωση του τέταρτου κύματος θα έλθει στις 6 Οκτωβρίου με 18.000(!) κρούσματα ημερησίως, τα οποία θα φθάσουν στις 19.000 ημερησίως ως τα τέλη Οκτωβρίου – με διακυμάνσεις οι δυσθεώρητοι αριθμοί που μόλις διαβάσατε θα συνεχιστούν ως και τις αρχές Δεκεμβρίου, οπότε θα υπάρξει πλέον αποκλιμάκωση αφού ουσιαστικώς θα έχει επέλθει «ανοσία αγέλης» μέσω μόλυνσης τεράστιου μέρους του πληθυσμού από τον ιό. Με βάση το συγκεκριμένο αρνητικό σενάριο στα μέσα Οκτωβρίου θα νοσηλεύονται 2.700 άτομα σε ΜΕΘ, τα οποία θα φθάνουν τα 2.900 στις αρχές Νοεμβρίου και τα 3.050 στις 15 με 18 Δεκεμβρίου.
Συνειδητές αποφάσεις με «πυξίδα» τις προβλέψεις
Ο κ. Σαρηγιάννης σπεύδει να σχολιάσει ότι «δεν λέμε σε καμία περίπτωση ότι τα νούμερα αυτά θα ισχύσουν στην πράξη, αφού θα ληφθούν μέτρα πρωτύτερα. Είναι καλό όμως να γνωρίζουμε τις προβλέψεις προκειμένου να αποφασίσουμε συνειδητά ποια θα είναι η στάση που θα τηρήσουμε όλοι για να αποφύγουμε τέτοιες εξελίξεις. Πρώτιστο μέλημα πρέπει να είναι ο εμβολιασμός. Πρέπει να υπάρξει επιτάχυνση του ρυθμού των εμβολιασμών – για παράδειγμα, να χορηγείται η δεύτερη δόση του εμβολίου σε τόπους διακοπών, να δοθεί έμφαση στον εμβολιασμό των νέων με το μονοδοσικό εμβόλιο, να εμβολιαστεί όλο το υγειονομικό προσωπικό, το προσωπικό δομών φροντίδας ηλικιωμένων, οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων μέσα στο καλοκαίρι. Χρειάζονται επίσης καμπάνιες ενημέρωσης που θα παρουσιάζουν τις θετικές επιδράσεις του εμβολιασμού αλλά και ενδελεχής ενημέρωση για το στέλεχος Δέλτα του ιού, το οποίο πρέπει να επικοινωνηθεί με κάθε τρόπο – ακόμη και πόρτα-πόρτα ή με δημόσιες συγκεντρώσεις/συζητήσεις με τη βοήθεια όλων των κοινωνικών και πνευματικών φορέων της χώρας – ότι διπλασιάζει τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης».
«Οπλα» τα self tests και οι συσκευές απολύμανσης του αέρα
Σταθερό «όπλο», κατά τον καθηγητή, πρέπει να αποτελούν και τα self tests: «Θα πρέπει να συνεχίσουν να είναι υποχρεωτικά για τους εργαζομένους όλο το καλοκαίρι. Αλλά και το φθινόπωρο με το άνοιγμα των σχολείων τα παιδιά πρέπει να επιστρέψουν στις τάξεις τους με self tests». Στο πλάνο της «άμυνάς» μας πρέπει σύντομα να μπουν και οι συσκευές απολύμανσης του αέρα στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ), υπογραμμίζει ο κ. Σαρηγιάννης. «Ηδη οι ιθύνοντες έχουν δείξει σοβαρό ενδιαφέρον ώστε το αργότερο τον Σεπτέμβριο να εξοπλιστούν τα ΜΜΜ με τέτοιες συσκευές που θα έχουν σωστές προδιαγραφές. Θεωρώ ότι θα έπρεπε τέτοιες, επιδοτούμενες από το κράτος συσκευές να μπουν και στα εστιατόρια. Εχουμε ήδη διεξαγάγει πολλές μελέτες σε κλειστούς χώρους όπου ευνοείται η αερογενής μετάδοση του ιού και έχει φανεί ότι συσκευές με φίλτρα ΗΕΡΑ και UV ακτινοβολία μπορούν να μειώσουν το ιικό φορτίο του αερολύματος έως και κατά 93% χωρίς την πρόκληση κινδύνων για την υγεία».
Στενή επιδημιολογική επιτήρηση των τουριστών
Ενα άλλο «κλειδί» για την καλύτερη διαχείριση της πανδημίας που και πάλι φουντώνει είναι, τώρα που ο τουρισμός έχει ανοίξει, η συστηματική επιτήρηση του ρυθμού εισροής μεταλλαγμένων στελεχών του νέου κορωνοϊού από τους τουρίστες, επισημαίνει ο καθηγητής. «Ακόμη και αν οι τουρίστες μπαίνουν στη χώρα έχοντας πιστοποιητικό εμβολιασμού θα ήταν καλό να γίνονται στοχευμένα μοριακά ή rapid tests στις επτά ημέρες από την άφιξή τους, με έξοδα του κράτους, ώστε να παρακολουθούμε στενά την «κινητικότητα» των μεταλλαγμένων στελεχών». Γενικώς, κατά τον κ. Σαρηγιάννη, πρέπει να δημιουργηθεί ένας ευέλικτος μηχανισμός που θα «χτυπά» το πρόβλημα εν τη γενέσει του. Για να φθάσουμε επιτέλους στη στιγμή που θα βρεθούμε μπροστά από τον ιό και δεν θα τον κυνηγάμε ασθμαίνοντας…
2.000κρούσματα στις 20 Ιουλίου.2.600κρούσματα στα τέλη Ιουλίου.3.500κρούσματα στα μέσα Αυγούστου.4.000 και άνω κρούσματα ως τα τέλη Σεπτεμβρίου προβλέπει το μοντέλο CORE.18.000 κρούσματα στις 6 Οκτωβρίου. 19.000κρούσματα στα τέλη Οκτωβρίου δείχνει το μοντέλο αν δεν υψωθεί «τείχος ανοσίας» από τους εμβολιασμούς και δεν ληφθούν στο μεταξύ μέτρα.
«Λάθος ότι το στέλεχος Δέλτα προκαλεί ήπια νόσηση»
Δεν είναι λίγοι που κοιτώντας τους αριθμούς κρουσμάτων, διασωληνωμένων και θανάτων που ανακοινώνονται καθημερινά στη χώρα μας υποστηρίζουν ότι μπορεί τα κρούσματα να αυξάνονται, ωστόσο… μικρό το κακό αφού διασωληνωμένοι και θάνατοι βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Οχι, απαντά ο κ. Σαρηγιάννης και διευκρινίζει: «Βλέπουµε ακόµη τους διασωληνωµένους και τους θανάτους σε χαµηλά επίπεδα, και αυτό είναι λογικό αφού, όπως γνωρίζουµε και από τα προηγούµενα πανδηµικά κύµατα, υπάρχει χρονική υστέρηση µεταξύ της αύξησης των κρουσµάτων και της επιβάρυνσης του ΕΣΥ. Ηδη πάντως, από την αρχή της εβδοµάδας οι εισαγωγές στα νοσοκοµεία εµφανίζουν µικρή αύξηση. Σε ό,τι αφορά τους θανάτους, µε βάση το µοντέλο µας, δεν περιµένουµε πράγµατι να φθάσουν στα επίπεδα του τρίτου κύµατος – εκτιµάµε ότι στην κορύφωση του τέταρτου κύµατος στα τέλη Σεπτεµβρίου µε αρχές Οκτωβρίου δεν θα ξεπερνούν τους 45 ηµερησίως».
Γιατί εκτιμάται ότι θα συμβεί αυτό; «Λόγω της µεγάλης µεταδοτικότητας του στελέχους Δέλτα που θα χτυπά τα άτοµα µε τη µεγαλύτερη κινητικότητα, κοινώς τα πιο νεαρά, θα µολύνεται περισσότερο η συγκεκριµένη οµάδα του πληθυσµού που δεν κινδυνεύει τόσο να χάσει τη ζωή της εξαιτίας του νέου κορωνοϊού. Αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι δεν θα επιβαρυνθεί το σύστηµα υγείας µε επιπλέον νοσηλείες. Συγκεκριµένα, µε βάση τις προβλέψεις του µοντέλου CORE, σε ό,τι αφορά τους διασωληνωµένους, εκτιµάται ότι µπορεί να φθάσουν γύρω στους 900 στις 6-10 Οκτωβρίου, µία εβδοµάδα δηλαδή µετά την κορύφωση του αριθµού των κρουσµάτων, µε βάση το καλό σενάριο».
Σε αυτό το πλαίσιο ας μην ξεχνάμε, τονίζει ο καθηγητής του ΑΠΘ, και μερικά ακόμη καίριας σημασίας ζητήματα: «Κατ’ αρχάς, αν δεν πειστούν να εµβολιαστούν περισσότερα άτοµα άνω των 60 ετών, πιθανώς οι πιο νέοι στους οποίους το στέλεχος Δέλτα θα κυκλοφορεί ευρύτατα θα µολύνουν τους πιο ηλικιωµένους µε τους οποίους έρχονται σε επαφή, µε αποτέλεσµα οι τελευταίοι να κινδυνεύουν από σοβαρή νόσηση. Κατά δεύτερον, και τα πιο νεαρά άτοµα πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι ακόµη και αν περάσουν την COVID-19 ήπια, δεν µπαίνουν στο “απυρόβλητο” σε ό,τι αφορά τις µακροπρόθεσµες συνέπειές της».
Πιθανώς αναπόφευκτα τα τοπικά λοκντάουν
Το μοντέλο CORE «ακτινογραφεί» το τι συμβαίνει με την πανδημία όχι μόνο σε επίπεδο επικράτειας αλλά και σε τοπικό επίπεδο. Ηδη, όπως μας πληροφορεί ο κ. Σαρηγιάννης, ανοδικές τάσεις κρουσμάτων καταγράφονται στην Αθήνα και στα Γιάννενα, ενώ ακολουθούν το Ηράκλειο, η Μαγνησία και η Ηλεία και σε μικρότερο – τουλάχιστον μέχρι στιγμής – βαθμό η Βοιωτία, η Εύβοια, η Αργολίδα, η Κέρκυρα και η Χαλκιδική. «Απαιτείται στοχευµένος έλεγχος ιικών γονιδιωµάτων σε δείγµατα από κρούσµατα περιοχών που εµφανίζουν αυξητικές τάσεις µέσα στο καλοκαίρι. Ετσι ώστε αν χρειαστεί να επιβληθούν περιοριστικά µέτρα ή ακόµη και σύντοµα τοπικά λοκντάουν – της τάξεως των 15 ηµερών – προκειµένου να αποφευχθεί µια χειρότερη, ανεξέλεγκτη εικόνα αργότερα».
