Ο πόλεμος του Διαστήματος 2021 : Ελον Μασκ vs Τζεφ Μπέζος

Στις 19 Δεκεμβρίου 1972, όταν οι Γιουτζίν Σέρναν, Χάρισον Σμιτ και Ρόναλντ Εβανς επέστρεφαν από τη Σελήνη με τον «Απόλλωνα 17», η εποχή του Διαστήματος θεωρούνταν ήδη θεμελιωμένη. Αλλοι πλανήτες μάς περίμεναν, στο ίδιο μοτίβο: πρώτα ρομποτικές αποστολές, έπειτα επανδρωμένες. Κανένας δεν περίμενε ότι σχεδόν πενήντα χρόνια μετά εκείνες οι πατημασιές θα ήταν ακόμη τα τελευταία ίχνη του ανθρώπου στο φεγγάρι. Ούτε και ότι θα περνούσαν περίπου 30 χρόνια προτού κάποιοι επιχειρηματίες που μεγάλωσαν με το παιδικό όνειρο να γίνουν αστροναύτες επαναφέρουν στο προσκήνιο την απεξάρτηση από τα δεσμά της βαρύτητας – με εμπορική αυτή τη φορά χροιά.

Ο 50χρονος Ελον Μασκ, δημιουργός της SpaceX, έχει γίνει σήμερα ο σημαντικότερος εταίρος της NASA, χρησιμοποιώντας τακτικά το σκάφος Dragon για την εξυπηρέτηση του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού. Ο 57χρονος Τζεφ Μπέζος, ιδιοκτήτης της Blue Origin, παραιτείται, κατά δήλωσή του, από την ηγεσία της Amazon στις 5 Ιουλίου προκειμένου να αφιερωθεί σε άλλα σχέδια, μεταξύ των οποίων και οι υποτροχιακές πτήσεις του σκάφους New Shepard.

Και ακριβώς επειδή από τον καιρό των ονείρων έχουμε περάσει πια στον καιρό του ρεαλισμού, οι δύο μεγιστάνες βρίσκονται από τον περασμένο Απρίλιο σε τροχιά σύγκρουσης. Το διακύβευμα; Η σύμβαση με τη NASA για την κατασκευή του διαστημοπλοίου που το 2024 (ή λίγο αργότερα) θα πραγματοποιήσει την πρώτη προσσελήνωση του προγράμματος «Αρτεμις».

Ο 50χρονος Ελον Μασκ, ορκισμένος οπαδός της αποίκισης του Αρη, κοιτάζει προς την πλευρά του Ισαάκ Ασίμοφ, ο οποίος ονειρευόταν ένα ανθρώπινο είδος που ξεμάκραινε ολοένα από τη Γη, πρώτα στους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, μετά σε πιο μακρινούς κόσμους, τέλος σε ολόκληρο τον Γαλαξία

Από τo «Artemis Program» στο «Bezos Bailout»

Αρχικά η διαμάχη είχε φιλικό τόνο – ή, εν πάση περιπτώσει, δεν είχες την αίσθηση ότι Μασκ και Μπέζος έχουν βλέψεις ο ένας για την καρωτίδα του άλλου. Διαφώνησαν το 2013 για τη χρήση της εξέδρας εκτόξευσης 39Α στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι της Φλόριντα: η SpaceX είχε ξεκινήσει τις πρώτες της εμπορικές αποστολές, η Blue Origin βρισκόταν στη φάση της δοκιμής πρωτοτύπων σκαφών. Με ενοχλημένη μεγαλοψυχία ο Μασκ δήλωνε τότε: «Αν μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια εμφανίσουν κάποιο όχημα που να πληροί τα κριτήρια της NASA και να μπορεί να συνδεθεί με τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, δραστηριότητα για την οποία προορίζεται η Εξέδρα 39Α, ευχαρίστως θα ανταποκριθούμε στις ανάγκες τους. Νομίζω όμως ότι είναι πιο πιθανό να δούμε μονόκερους που χορεύουν». Δύο χρόνια αργότερα, το 2015, ο Μπέζος πανηγύριζε στο Twitter την προσγείωση του New Shepard λέγοντας «να κάτι σπάνιο – ένας χρησιμοποιημένος πύραυλος». «Οχι και τόσο σπάνιο» απαντούσε ο Μασκ, θυμίζοντας ότι το είχαν πετύχει και οι δικοί του συνεργάτες σε δοκιμαστικές πτήσεις. «Καλωσήρθες στο κλαμπ» επέμενε ύστερα από έναν μήνα ο Μπέζος, όταν το Falcon 9 της SpaceX επιτύγχανε την πρώτη του κανονική προσεδάφιση. Ο τόνος ήταν κάπως παιγνιώδης. Δηκτικός, ίσως, αλλά δεν ξεπερνούσε τα όρια τρολαρίσματος αντίπαλου οπαδού σε αθλητική αναμέτρηση. Εδώ και τρεις μήνες όμως η αναμέτρηση έχει αλλάξει όψη: πρόκειται για πυγμαχία και διεξάγεται σε ρινγκ.

Νέα Διαστημική Εποχή: Ο πύραυλος Space X με το διαστημικό σκάφος Dragon στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι της Φλόριντα

Αφορμή υπήρξε η απόφαση της NASA να απονείμει στη SpaceX το ύψους 2,9 δισ. δολαρίων πολυπόθητο συμβόλαιο κατασκευής του διαστημοπλοίου που προβλέπεται να μεταφέρει αστροναύτες στη Σελήνη για πρώτη φορά από το 1972 στο πλαίσιο του προγράμματος «Αρτεμις». Το αποτέλεσμα δεν ήταν αναμενόμενο, μια και στον προκριματικό γύρο των προσφορών είχε προηγηθεί η Blue Origin, η οποία ηγούνταν μιας «εθνικής ομάδας» βιομηχανιών (Lockheed Martin, Northrop Grumman, Draper) με εμπειρία δεκαετιών στο πρόγραμμα «Απόλλων» και στην κατασκευή του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού. Οι ηττημένοι έσπευσαν να εφεσιβάλουν την απόφαση στο Γραφείο Λογοδοσίας της Αμερικανικής Κυβέρνησης, ισχυριζόμενοι μεταξύ άλλων ότι η νικήτρια εταιρεία «υποβάθμισε τεχνικούς σχεδιασμούς που η NASA είχε προηγουμένως επιθεωρήσει, εγκρίνει και αποδεχθεί». Ταυτόχρονα, έχοντας βγει από την πόρτα, φαίνεται ότι η Blue Origin χρησιμοποίησε το λόμπι της στην Ουάσιγκτον προκειμένου να ξαναμπεί από το παράθυρο. Στα μέσα Μαΐου η Μαράια Κάντγουελ, γερουσιαστής των Δημοκρατικών, πρόσθεσε μια τροπολογία στο νομοσχέδιο περί καινοτομίας και ανταγωνισμού η οποία ζητούσε από τη NASA να συνομολογήσει δεύτερο συμβόλαιο – και από το Κογκρέσο να χρηματοδοτήσει αμφότερα έως το ποσό των 10 δισ. δολαρίων. Η ενέργεια απέκτησε άμεσα το παρωνύμιο «Bezos Bailout» («Η διάσωση του Μπέζος») και τα τμήματα Δημοσίων Σχέσεων των δύο επιχειρήσεων άρχισαν να εκδίδουν ανακοινώσεις, διαψεύσεις και non papers εν είδει ανταλλαγής πυρών πυροβολικού.

To Space Ship Two της Virgin Galactic εν ώρα πτήσης

«Το νομοσχέδιο παράσχει στον Τζεφ Μπέζος μια δωρεά 10 δισεκατομμυρίων» ισχυρίστηκε η SpaceX σε ειδικό φυλλάδιο που διανεμήθηκε τον Μάιο στην αμερικανική Γερουσία. «Ψέμα, ψέμα, ψέμα» έλεγε το αντίστοιχο φυλλάδιο της Blue Origin, που έφτασε άμεσα στον ίδιο προορισμό. «Τι φοβάται ο Ελον Μασκ, λίγο ανταγωνισμό;». «H Blue Origin και οι συνεργάτες της έχασαν τον διαγωνισμό για το σύστημα προσεδάφισης επειδή πρότειναν μια κατώτερης ποιότητας λύση με το διπλάσιο κόστος εκείνης του νικητή» αντέταξε η SpaceX. «H SpaceX τροποποίησε το τίμημα βασισμένη σε νέες πληροφορίες σχετικά με τον προϋπολογισμό που η NASA δεν παρείχε στους υπόλοιπους διαγωνιζομένους» απάντησε η Blue Origin. Η εταιρεία του Τζεφ Μπέζος «δεν έχει κατασκευάσει ούτε έναν πύραυλο ή όχημα που να μπορεί να τεθεί σε τροχιά» υπενθύμιζε η SpaceX (σε μια πιο ουδέτερη διατύπωση του περίφημου tweet του Μασκ «δεν μπορεί να το σηκώσει – σε τροχιά – lol»). Σε αυτό το σημείο, αντί λόγων η Blue Origin προτίμησε τις πράξεις: τον Ιούνιο ανακοινώθηκε ότι στις 20 Ιουλίου θα πραγματοποιηθεί με το αεροσκάφος New Shepard η πρώτη επίσημη επανδρωμένη υποτροχιακή πτήση της εταιρείας με επιβάτες τον ίδιο τον Τζεφ Μπέζος, τον αδελφό του Mαρκ και άλλον έναν τυχερό του οποίου τη θέση προσέφεραν σε δημοπρασία, με τα χρήματα να διατίθενται για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Από άποψη δημοσίων σχέσεων, η αναγγελία πέτυχε τον στόχο της. Η συζήτηση επέστρεψε στο ζήτημα της τουριστικής εκμετάλλευσης του Διαστήματος και στις 12 Ιουνίου έγινε γνωστό ότι η θέση κατακυρώθηκε σε ανώνυμο, προς το παρόν, συνεπιβάτη αντί 28 εκατ. δολαρίων.

Ο 57χρονος Τζεφ Μπέζος, ιδιοκτήτης της Blue Origin, παραιτείται, κατά δήλωσή του, από την ηγεσία της Amazon στις 5 Ιουλίου προκειμένου να αφιερωθεί σε άλλα σχέδια, μεταξύ των οποίων και οι υποτροχιακές πτήσεις του σκάφους New Shepard

Η ουραγός Virgin Galactic

Η σύγκρουση είχε και μια παράπλευρη συνέπεια: ξύπνησε τη ματαιοδοξία του Ρίτσαρντ Μπράνσον. Ο 71χρονος ιδιοκτήτης της Virgin Galactic, πρωτοπόρος της ιδέας του τροχιακού τουρισμού, η εταιρεία του οποίου είναι κι αυτή στα πρόθυρα πραγματοποίησης της πρώτης της επίσημης υποτροχιακής πτήσης, λέγεται ότι έχει αποδυθεί σε αγώνα δρόμου για να προλάβει τον Μπέζος. Ανεπιβεβαίωτες φήμες που κυκλοφόρησαν στον διεθνή Τύπο υποστήριζαν ότι το εγχείρημα προγραμματίζεται για τις 4 Ιουλίου, δύο εβδομάδες πριν από την προγραμματισμένη εκτόξευση του New Shepard. Ωστόσο, σύμφωνα με προηγούμενο άρθρο του BBC, ο Μπράνσον επρόκειτο να λάβει μέρος μόνο στο τελευταίο από τα τρία τελικά τεστ στα οποία θα υποβαλλόταν το σκάφος Unity, το πρώτο εκ των οποίων έγινε στις 22 Μαΐου. Θα προσπεράσει το ενδιάμεσο για να διεκδικήσει την τιμή να γίνει ο πρώτος από τους «βαρόνους του Διαστήματος» που θα ξεπεράσει τα όρια της Γης; Αγνωστο. Κατά ειρωνεία της τύχης (ή εξαιτίας των διόλου ευκαταφρόνητων αντικειμενικών προβλημάτων που συνεπάγεται η πυραυλική τεχνολογία), ο Μπράνσον κινδυνεύει να έρθει τελευταίος σε μια κούρσα στην οποία ξεκίνησε πρώτος. Mπορεί η Virgin Galactic να ιδρύθηκε το 2004 (η Blue Origin το 2000, η SpaceX το 2002), όμως κληρονόμησε έτοιμο το project του SpaceShipOne, του σκάφους με το οποίο η εταιρεία του εκλιπόντος συνιδρυτή της Microsoft Πολ Αλεν είχε κερδίσει το 2004 το αξίας 10 εκατ. δολαρίων βραβείο X-Prize που είχε αθλοθετηθεί από την πρωτοβουλία του ελληνοαμερικανού επιχειρηματία Πίτερ Διαμαντή. Παρ’ όλα αυτά, ως γνήσιος ιππότης, ο Σερ Ρίτσαρντ Μπράνσον δεν παρέλειψε να συγχαρεί τους αδελφούς διά του Twitter: «Πολλά συγχαρητήρια στον Τζεφ Μπέζος και στον αδελφό του Μαρκ για την ανακοίνωση των σχεδίων της διαστημικής τους πτήσης. Και εκείνοι και εμείς δίνουμε πρόσβαση στο Διάστημα – είναι εντυπωσιακό!».

Αριστερά: Ο Ελον Μασκ φωτογραφίζεται κατά την απονομή των βραβείων Αξελ Σπρίνγκερ τον Δεκέμβριο του 2020 – Δεξιά: Ο ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας Πίτερ Διαμαντής ιθύνων νους της πρωτοβουλίας X-Prize, σε κατάσταση έλλειψης βαρύτητας.

Το ενδιαφέρον είναι ότι οι «βαρόνοι του Διαστήματος» μοιάζουν να έχουν επιλέξει ο καθένας το δικό του όραμα από τους τρεις πρωτοπόρους της επιστημονικής φαντασίας του 20ού αιώνα. Ο Ελον Μασκ, ορκισμένος οπαδός της αποίκισης του Αρη, κοιτάζει προς την πλευρά του Ισαάκ Ασίμοφ, ο οποίος ονειρευόταν ένα ανθρώπινο είδος που ξεμάκραινε ολοένα από τη Γη, πρώτα στους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, μετά σε πιο μακρινούς κόσμους, τέλος σε ολόκληρο τον Γαλαξία. Ο Ρίτσαρντ Μπράνσον με την επίμονη επίκληση του τροχιακού τουρισμού θυμίζει τους αδάμαστους επιχειρηματίες που ύμνησε ως σκαπανείς του Διαστήματος στα πρώιμα έργα του ο Ρόμπερτ Χάινλαϊν. Κάτι από Χάινλαϊν έχει και ο Τζεφ Μπέζος, όταν κάνει λόγο για εργοστάσια γύρω από τη Σελήνη, αυτή του όμως η προσήλωση στην κοντινή μας γειτονιά είναι εγγύτερη στον Αρθουρ Κλαρκ, τον άνθρωπο που προέβλεψε τους τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους και φαντάστηκε έναν «διαστημικό ανελκυστήρα» που χάρη σε ένα γιγάντιο καλώδιο νανοϋλικών θα επέτρεπε την ανάβαση οχημάτων από μια πλατφόρμα στον ωκεανό σε έναν σταθμό σταθερής τροχιάς σε ύψος 100.000 χιλιομέτρων.

O 60χρονος ρωσοϊσραηλινός δισεκατομμυριούχος Γιούρι Μίλνερ χρηματοδοτεί με 100 εκατ. δολ. το πρόγραμμα Break-through Starshot για την ανάπτυξη τεχνολογίας “ηλιακών ιστίων” που με τη βοήθεια λέιζερ θα στείλει σμήνη μικροσκοπικών ανιχνευτών σε ένα ταξίδι 20-30 ετών ως τον Αλφα του Κενταύρου

Διαστημική οικονομία στο Αλφα του Κενταύρου

Παρόμοια σχέδια μπορεί να ακούγονται εξωπραγματικά, όμως η δυναμική του τομέα είναι αναμφισβήτητη. Μιλώντας στα μέσα Ιουνίου στον «Guardian», ο καθηγητής της Σχολής Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ και ειδικός στα οικονομικά του Διαστήματος Μάθιου Γουάινζιρλ δήλωνε ότι έχουμε να κάνουμε με την «απόλυτη βιομηχανία του μέλλοντος». Εξηγούσε ότι πρόκειται για μια «νέα και ευδοκιμούσα εμπορική διαστημική εποχή» κατά την οποία ιδιωτικές επιχειρήσεις θα διακινούν ανθρώπους σε μεγάλους αριθμούς προσελκύοντας επενδύσεις δισεκατομμυρίων που όχι μόνο θα αναβαθμίσουν τον τομέα των τηλεπικοινωνιών και των ιντερνετικών δορυφόρων, αλλά σταδιακά θα ανοίξουν τη λεγόμενη «διαστημική οικονομία» – την εξόρυξη ορυκτών από τη Σελήνη ή τους αστεροειδείς προκειμένου να αντληθούν οι αναγκαίες πρώτες ύλες για αποστολές στο «βαθύ Διάστημα». Και είναι πράγματι αλήθεια ότι πίσω από τη βιτρίνα της διαμάχης των «εγώ» των Μασκ και Μπέζος τρέχουν σημαντικότερες ίσως πρωτοβουλίες. Οπως το πρόγραμμα Breakthrough Starshot το οποίο χρηματοδοτεί με 100 εκατ. δολάρια ο 60χρονος ρωσοϊσραηλινός δισεκατομμυριούχος Γιούρι Μίλνερ για την ανάπτυξη τεχνολογίας «ηλιακών ιστίων» που με τη βοήθεια λέιζερ θα στείλει σμήνη μικροσκοπικών ανιχνευτών (μεγέθους μερικών εκατοστών) σε ένα ταξίδι 20-30 ετών ως τον Αλφα του Κενταύρου, το κοντινότερό μας άστρο που βρίσκεται σε απόσταση 4,37 ετών φωτός. Προς το παρόν όμως ας επιστρέψουμε και πάλι στη Γη: η τροπολογία που ξαναβάζει την Blue Origin στο παιχνίδι του συμβολαίου της NASA υπερψηφίστηκε από τη Γερουσία στις αρχές Ιουνίου, η Βουλή των Αντιπροσώπων όμως εξέφρασε στις 18 Ιουνίου τις αντιρρήσεις της. Ετοιμαστείτε, το καμπανάκι για τον δεύτερο γύρο του αγώνα Ελον Μασκ – Τζεφ Μπέζος μόλις ήχησε.