Στις 7 και 8 Ιουλίου στην Πειραιώς 260 (Χώρος E) θα παρουσιαστεί, στο πλαίσιο του εφετινού Φεστιβάλ Αθηνών, η παράσταση «Age of Crime» της χορογράφου Λενιώς Κακλέα, η οποία ζει κι εργάζεται στο Παρίσι. Το έργο αυτό δημιουργήθηκε – έπειτα από ανάθεση του σημαντικού πολιτιστικού θεσμού – με αφορμή την επέτειο για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 και μας καλεί να επανεξετάσουμε τις επίσημες αφηγήσεις που διαμόρφωσαν την εθνική μνήμη.
Ποιες ήταν οι πρώτες σκέψεις που κάνατε όταν σας ανατέθηκε η δημιουργία μιας παράστασης εμπνευσμένης από τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση;
«Ένιωσα ότι το έδαφος είναι ολισθηρό. Η Ελληνική Επανάσταση είναι ένα πολύ πυκνό ιστορικό φαινόμενο, παγκόσμιας εμβέλειας. Η αφήγηση που μας διδάσκεται στο σχολείο είναι αποσπασματική και πολύ συγκεκριμένης σκοπιάς. Για να απαντήσω στην ανάθεση κλήθηκα να κάνω ιστορική έρευνα που δεν είχα ξανακάνει για άλλα έργα μου, να επικεντρωθώ σε αυτή την περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας που αρχικά πίστευα ότι δεν με ενδιέφερε και να ανακαλύψω πόσο αντίξοες και αμφιλεγόμενες ήταν οι συνθήκες συγκρότησης εθνικού κράτους και δημιουργίας “εθνικής” ταυτότητας. Επιπλέον, η ανάθεση, έγινε μέσα στο πλαίσιο του προγράμματος εθνικών εορτασμών από τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Σημασία είχε λοιπόν, να απαντήσω ως καλλιτέχνιδα και στην ίδια την ανάθεση. Πως συμμετέχει ένα παραστατικό έργο στην απόφαση ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους να εορτάσει τη συγκρότησή του; Ποια είναι τα τυφλά σημεία μια τέτοιας απόπειρας; Πώς τοποθετούμαι και βλέπω προσωπικά ως καλλιτέχνιδα αυτή την ιστορική στιγμή; Τέλος, η Γαλλία είχε γιορτάσει αντίστοιχα τα 200 χρόνια από την Γαλλική Επανάσταση το 1989, και χορογράφοι που εκτιμώ πολύ (όπως η Μαγκί Μαρέν) είχαν απαντήσει με θαρραλέες προτάσεις στις αντίστοιχες αναθέσεις που τους έγιναν. Αυτό με ώθησε να τοποθετήσω ψηλά τον πύχη γι’αυτό το έργο».
Πως αποφασίσατε τελικά να βασιστείτε στις «Οθωμανικές αφηγήσεις για την Ελληνική Επανάσταση από τον Γιουσούφ Μπέη στον Αχμέτ Τζεβντετ Πασά»;
«Όταν μου έγινε η ανάθεση από το Φεστιβάλ Αθηνών, γράφτηκα στο μεταπτυχιακό σεμινάριο της Μαριλίζας Μήτσου στη Σχολή Κοινωνικών Σπουδών στο Παρίσι, η οποία μου επέτρεψε να το παρακολουθήσω ως ακροάτρια. Ανάμεσα στη βιβλιογραφία που πρότεινε, συμπεριλαμβανόταν και η συγκεκριμένη έρευνα των Σοφιάς Λαΐου και Μιχάλη Σαρηγιάννη του Εθνικού Ιστορικού Ιδρύματος που είχε δημοσιευτεί πρόσφατα, το 2019. Επιλέγοντας να ασχοληθώ σκηνικά με αυτή την πρωτοπρόσωπη μαρτυρία, ήθελα να τολμήσω να ακουστεί η αφήγηση της “άλλης πλευράς”. Η συγκεκριμένη μαρτυρία συνδυάζει με ενδιαφέροντα τρόπο τόσο την επίσημη φωνή της οθωμανικής αυτοκρατορίας όσο και το βίωμα ενός ανθρώπου που έζησε από κοντά το δράμα των πρώτων εξεγέρσεων στην Πελοπόννησο το 1821».
Πείτε μας λίγα λόγια για το στήσιμο της παράστασής σας.
«Η παράσταση Age of Crime δεν ανατρέχει σε επίσημα σύμβολα της επανάστασης (σημαίες, τσαρούχια, ανδρικές ηρωικές φιγούρες) παρά ερευνά τη σωματική και πολιτική βία, ως χαρακτηριστικά των ρομαντικών επαναστάσεων του 19ου αιώνα. Κεντρική έχω επιλέξει να είναι η φιγούρα των βαμπίρ, δηλαδή των νεκροζώντανων, zombie, ή στοιχειών, που είχαν έντονη παρουσία στις λαϊκές αφηγήσεις του αγροτικού πληθυσμού που κατοικούσε τον ευρύτερο βαλκανικό χώρο. Ανατρέχω σε αυτή τη φιγούρα διότι τόσο οι πόλεμοι όσο και οι απόπειρες εορτασμού ενός “ένδοξου” παρελθόντος έχουν, με διαφορετικό τρόπο το καθένα, στοιχεία “βαμπιρισμού”».
Γιατί επιλέξατε τους συγκεκριμένους χορευτές και χορεύτριες;
«Λείπω 15 χρόνια από την Αθήνα, και μέχρι σήμερα οι συνεργάτες μου ήταν από το Παρίσι. Για τη συγκεκριμένη ανάθεση, το Φεστιβάλ μου πρότεινε να συνεργαστώ με ελληνίδες χορεύτριες και έλληνες χορευτές, πρόταση που δέχτηκα με μεγάλη χαρά καθώς η Αθήνα διακρίνεται για το εξαιρετικό επίπεδο χορευτριών και χορευτών της. Επιθυμία μου ήταν να πραγματοποιηθεί ακρόαση για να γνωρίσω κι επαγγελματίες που δεν είχα δει ποτέ επί σκηνής».
Πρέπει κανείς να αποδεχτεί ακόμη και τις σκοτεινές πλευρές του παρελθόντος προκειμένου να χτίσει ένα γόνιμο μέλλον;
«Η αφήγηση του παρελθόντος είναι υπόθεση του παρόντος. Μέσα από αυτήν επιλέγουμε σε τι κοινωνία θέλουμε να ζήσουμε. Οι συνθήκες της εποχής της ελληνικής επανάστασης ήταν εξαιρετικά αντίξοες και ήταν δύσκολο να επικρατήσει ένα μεγαλόπνοο δια-βαλκανικό πολιτικό σχέδιο. Οι αγροτικοί πληθυσμοί ζούσαν σε φοβερή υλική και πνευματική μιζέρια. Οι πιο διαδεδομένες ιστορικές αφηγήσεις της περιόδου επιμένουν στις αντιπαλότητες ανάμεσα σε τοπικούς οπλαρχηγούς κι ευρωπαϊστές διανοούμενους. Σήμερα, παρότι η εποχή μας είναι πολύ διαφορετική, οι δυτικές κοινωνίες και η ευρωπαϊκή κοινότητα αντιμετωπίζουν πάλι αντίξοες συνθήκες (επιδημίες) και σημαντικές προκλήσεις: άνοδος της ακροδεξιάς και αποδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών. Ο ορίζοντας της προόδου και της παραγωγικότητας επισκιάζεται από την οικολογική καταστροφή και τις κοινωνικές ανισότητες. Είναι κατά τη γνώμη μου σημαντικό να έχουμε το κουράγιο να αμφισβητήσουμε παλιά μοντέλα, όπως η πατριαρχία, και να χτίσουμε μια κοινωνία πάνω στην ισότητα και στη συμπερίληψη».
Τι σκέφτεστε για αυτό που συμβαίνει στο εξωτερικό με τις αποκαθηλώσεις αγαλμάτων αποικιοκρατών και όλα αυτά τα φαινόμενα;
«Οι κρατικές αναθέσεις για έργα τέχνης σε δημόσιους χώρους είναι σύνθετα φαινόμενα όπως και κάθε θεσμική απόπειρα ενίσχυσης της “συλλογικής” μνήμης. Καλούμαστε να επανεξετάσουμε με θάρρος με ποιο τρόπο πραγματευόμαστε σύμβολα καταπίεσης και ιστορικές φιγούρες της αποικιοκρατίας και τι σημαίνει αυτό για τις κοινωνικές ομάδες που υπέφεραν και υποφέρουν από τέτοια φαινόμενα».
Ζείτε στο εξωτερικό. Τι σημαίνει για εσάς ελληνικότητα;
«Θετικά, ελληνικότητα σημαίνει για μένα μη “καθαρή” ταυτότητα, πολιτιστικές διασταυρώσεις και πολλαπλές αφετηρίες. Σημαίνει κινητικότητα, ανταλλαγή και φιλοξενία. Με στενοχωρεί όταν η ελληνικότητα συνδέεται με την αρχαιολατρεία και το διχασμό».
Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα πιο ενδιαφέροντα ρεύματα της σύγχρονης τέχνης;
«Από τα πιο σημαντικά είναι σίγουρα ο φεμινισμός. Έμπνευση αντλώ από συγκεκριμένες καλλιτέχνιδες και καλλιτέχνες, τη ζωή και τις προσεγγίσεις τους, φορμαλιστικές ή μη, κι όχι τόσο από κινήματα».
Απο τι αντλήσατε δύναμη για να ανταπεξέλθετε στις δύσκολες συνθήκες που δημιούργησε για όλους μας η πανδημία;
«Από την πεποίθησή μου ότι τα πράγματα δεν θα πάνε ούτε καλύτερα ούτε χειρότερα. Θα πάνε εκεί που τα πάμε εμείς».
Βιογραφικό
H Λενιώ Κακλέα είναι χορεύτρια, χορογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Αθήνα και ζει στο Παρίσι. Σπούδασε στην Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης (ΚΣΟΤ), όπου ασκήθηκε στο κλασικό μπαλέτο και σε σύγχρονες αμερικανικές τεχνικές και ρεπερτόρια, όπως των Martha Graham, Merce Cunningham και José Limón. Το 2005 διακρίνεται με υποτροφία του Ιδρύματος Πράτσικα και φεύγει στη Γαλλία, όπου σπουδάζει στη σχολή CNDC της Ανζέ και ξεκινά τη συνεργασία της με διακεκριμένες μορφές του ευρωπαϊκού χορού, όπως με τους Boris Charmatz, Αλεξάνδρα Μπαχτσετζή, Claudia Triozzi και Emmanuelle Huynh. Το 2011 ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα SPEAP για τον πειραματισμό στον τομέα των τεχνών και της πολιτικής, το οποίο διευθύνει ο Bruno Latour στο Sciences Po στο Παρίσι. Από το 2009, η Λενιώ Κακλέα χρησιμοποιεί μια ευρεία γκάμα μέσων, συμπεριλαμβανομένων της χορογραφίας, του κειμένου και του βίντεο. Η καλλιτεχνική της πρακτική επηρεάζεται από τον φεμινισμό, την ψυχανάλυση και την θεσμική κριτική. Στη δουλειά της εξερευνάει την παραγωγή της υποκειμενικότητας μέσω της οργανωμένης επανάληψης και μετάδοσης της κίνησης, ενώ αποκαλύπτει τους ενδόμυχους χώρους στους οποίους κατασκευάζουμε την ταυτότητά μας. Ένα σημαντικό κεφάλαιο της δουλειάς της είναι το project «Πρακτική Εγκυκλοπαίδεια». Από το 2016 ταξιδεύει σε δρόμους και μονοπάτια διαφορετικών επικρατειών της ευρωπαϊκής περιφέρειας και συγκεντρώνει περίπου 600 μοναδικές ιστορίες, οι οποίες μαρτυρούν την ποικιλομορφία των συνηθειών, των τελετουργιών και των συναλλαγών που συνθέτουν και διαφοροποιούν αυτές τις περιοχές. Διαφορετικές καλλιτεχνικές φόρμες αναδεικνύονται μέσα από αυτό το project (ένα σόλο, ένα κουαρτέτο, δύο εκδόσεις και δύο video installations). Το έργο της έχει παρουσιαστεί από διαφορετικά ιδρύματα και φεστιβάλ σε όλη την Ευρώπη, όπως το Centre Pompidou, το ImPulsTanz Festival, το Εθνικό Κέντρο Χορού της Γαλλίας (CN D Pantin), το Lafayette Anticipations, το Ίδρυμα Ωνάση, την Triennale του Μιλάνου, το Laboratoires d’Aubervilliers, την documenta 14 (Public Programs), το NEXT Festival, το Passerelle Art center, το PACT Zollverein και το Les Presses du réel. Εκτός από την προσωπική της δουλειά ως χορογράφου, έχει συνεργαστεί και με άλλους/ες καλλιτέχνες/ιδες. Το 2013, προχωρά σε μια σόλο συνεργασία με την Αμερικανίδα χορογράφο Lucinda Childs, πάνω σε μουσική του Ryoji Ikeda. Μερικά χρόνια αργότερα, το 2016, προσκαλείται ως επιμελήτρια στην Εθνική Σκηνή της Βρέστης και παρουσιάζει το “Iris, Alexandra, Mariela, Katerina et moi”, ένα πρόγραμμα που εστιάζει στη σύγχρονη γυναικεία χορογραφική παραγωγή στην Αθήνα. Το 2019 ξεκινά να χορογραφεί το εμβληματικό έργο του Αμερικανού συνθέτη John Cage “Sonatas and Interludes”. Την ίδια χρονιά η Λενιώ Κακλέα λαμβάνει το βραβείο χορού του ιδρύματος Hermès Italia και της Trienniale του Μιλάνου. Το 2020 το έργο της μπαίνει στη συλλογή του ιδρύματος KADIST.
Λενιώ Κακλέα
Age of crime
Πειραιώς 260 – Χώρος E
7-8 Ιουλίου, 21:00
