Ολοι συνομολογούν πια, συντηρητικοί και προοδευτικοί, ότι η πανδημική κρίση παράλληλα με την κλιματική και οικονομική, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη ακόμη τεχνολογική επανάσταση, ανοίγουν ένα κυριολεκτικά νέο κεφάλαιο στη ζωή και την πορεία του πλανήτη. Αλλάζουν εκ των πραγμάτων σχέσεις, προτεραιότητες, ήθη, αξίες, δομές, ενώ το μέλλον εμφανίζεται ακόμη άδηλο και αβέβαιο.
Την ατμόσφαιρα της σύγχυσης και της αβεβαιότητας ήρθε να ταράξει η εκλογή Μπάιντεν στις ΗΠΑ. Ο νέος πλανητάρχης δεν αμφισβητεί μόνο τις κατανομές ισχύος επιχειρώντας εμφανώς την ανασυγκρότηση της Δύσης και την προβολή των αξιών και των πρακτικών της. Ταυτόχρονα, κι αυτό ίσως είναι το σημαντικότερο, επιβάλλει ένα εναλλακτικό πρότυπο στην άσκηση της εξουσίας και της διακυβέρνησης. Επειδή δε αυτό έρχεται από την κατά τεκμήριο ισχυρότερη ακόμα χώρα στον πλανήτη έχει ανατρεπτική ισχύ και αδιερεύνητη μέχρι τώρα δυναμική.
Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές των δύο μεγαλύτερων εφημερίδων της Αμερικής: της «Washington Post» που εκτιμά ότι «από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο έχει να γίνει τέτοια παρέμβαση στην οικονομία», καθώς και της «New York Times» που ισχυρίζεται ότι «δεν είναι τόσο η ανάπτυξη όσο η αναδιανομή του εισοδήματος».
Πώς αλλιώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένας προϋπολογισμός που προβλέπει: Αύξηση 35% στις δημόσιες δαπάνες. Αύξηση 3 τρισ. δολ. στην εργασία, υγεία, εκπαίδευση, 2 τρισ. δολ. στην έρευνα και τεχνολογία, σχεδόν διπλασιασμό του κατώτατου μισθού. Και παράλληλα αύξηση 3 τρισ. δολ. στους φόρους των μεγάλων επιχειρήσεων και διπλασιασμό των φορολογικών εσόδων ως το 2025. Και όλα αυτά με κόστος 1,3 τρισ. δολ. έλλειμμα στη διάρκεια μιας δεκαετίας. Ο Μπάιντεν ουσιαστικά εξακοντίζει με τρόπο θαρραλέο τις πρώτες άτολμες πολιτικές Ομπάμα. Ο Κέινς επιστρέφει μέσα από μια επεκτατική και αναδιανεμητική πολιτική και μαζί του επιστρέφουν οι βασικές επιλογές της παλιάς Σοσιαλδημοκρατίας. Πολιτικές που «επιβεβαιώνουν την αξία που δίνουν οι Δημοκρατικοί στους αμερικανούς εργαζομένους και στις οικογένειες της μεσαίας τάξης».
Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ επιστρέφει στους παγκόσμιους οργανισμούς, μάχεται για τα δικαιώματα των πολιτών, είναι προσηλωμένος στη Δημοκρατία και τους θεσμούς της, εισηγείται παγκόσμιο εταιρικό φόρο για τις πολυεθνικές, προτείνει έμπρακτη βοήθεια στον «τρίτο κόσμο».
Φαντάζομαι ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες του Κοινωνικού Συμβολαίου που η Σοσιαλδημοκρατία κατοχύρωσε στα μέσα του περασμένου αιώνα, όταν ανέλυαν την πίστη τους στην οικονομική, πολιτική, και κοινωνική Δημοκρατία και τις συναινετικές προοδευτικές μεταρρυθμίσεις ασμένως θα προσυπέγραφαν αυτές τις επιλογές.
Δυστυχώς η Ευρώπη παραμένει ουραγός. Θέσπισε το Ταμείο Ανάκαμψης για να αντιμετωπίσει αμυντικά τις επιπτώσεις της πανδημίας. Εξακολουθεί να κυριαρχείται από τις εθνικές, εσωστρεφείς και προστατευτικές στρατηγικές των ηγετών της. Αποφάσισε να συζητήσει το μέλλον της Ενωσης και την αλλαγή των συνθηκών
σε… δύο χρόνια ενώ οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Ζει την κατάρρευση του συντηρητικού συμβιβασμού του Μάαστριχτ, εγκαταλείποντας ουσιαστικά τη στρατηγική της Λισαβόνας. Και θεάται τις εξελίξεις στο ανατολικό της σύνορο και τις γεωπολιτικές ανακατανομές ισχύος που επιχειρούνται χωρίς κοινή στρατηγική και στόχους. Απεμπολεί τον γεωστρατηγικό της ρόλο. Η ΚΕΠΑ και το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα έμειναν στα αζήτητα της ιστορίας. Ακριβώς την εποχή που επιβάλλεται η Ευρωπαϊκή Ενωση να αναδειχθεί παγκόσμιος παίκτης στις νέες ισορροπίες.
Οι ευρωπαίοι σοσιαλιστές και δημοκράτες και το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα ως ο κοινός τους εκφραστής ζουν στη σκιά των εθνικιστικών και συντηρητικών πολιτικών. Βλέπουν τη δύναμή τους να βαίνει μειούμενη, την επιρροή τους στις παγκόσμιες εξελίξεις ελάχιστη, τρέχουν ασθμαίνοντας πίσω από τις δυνάμεις της αγοράς. Δεν λείπει στις τάξεις τους ο προβληματισμός Δεν λείπουν οι ανέξοδες συζητήσεις για το μέλλον της Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, ακόμη και οι διακηρύξεις καλών προθέσεων. Λείπουν οι πράξεις, λείπει η εφαρμοσμένη πολιτική. Αυτή που υποδεικνύει ο Μπάιντεν όχι μέσα από διακηρύξεις αλλά μέσα από τις γραμμές ενός γενναίου και ανατρεπτικού Κρατικού Προϋπολογισμού.
Ωστόσο παραμένουν, ακόμη, αλλά όχι για πολύ, ο ισχυρός ευρωπαϊκός προοδευτικός πόλος. Αν και τώρα δεν ανασυνταχθούν για να αναλάβουν τα ηνία της νέας πολιτικής και κοινωνικής συμμαχίας που θα επιβάλλει όχι μόνο τη δική τους εθνική εκλογική και πολιτική αναβάθμιση αλλά τη διαμόρφωση της Νέας Ευρωπαϊκής Συνθήκης, το μέλλον είναι δυσοίωνο.
Και το ιδεολογικό επιμύθιο. Τι διδάσκει το εν εξελίξει πείραμα Μπάιντεν; Οι εραστές του «τέλους της πολιτικής» βλέπουν την πολιτική να προτάσσεται ξανά απέναντι στην οικονομία της ασύδοτης αγοράς. Βλέπουν το Πρωτείο της Δημοκρατίας να προτάσσεται απέναντι σε κάθε λογής αυταρχισμό ή ολοκληρωτισμό. Βλέπουν την ανάγκη μιας Ισχυρής, Δίκαιης και Ασφαλούς Κοινωνίας που θα επανακαθορίσει τις σχέσεις της με το Σύγχρονο Κράτος και τη Ρυθμισμένη Αγορά. Οι ιεραπόστολοι των αμετακίνητων νομοτελειών και του μονόδρομου της ουδέτερης πορείας και της δεδομένης λύσης αναζητούν νέους τρόπους να σταθούν. Στο όνομα του μοντέρνου, του σύγχρονου, του καινοτόμου, καταφεύγουν σε αφορισμούς. Κλείνουν τα μάτια γιατί τους τρομάζει κάθε ενδεχόμενο πραγματικής αλλαγής και ανατροπής. Και προσπαθούν να ντύσουν με άλλα λόγια την πραγματικότητα που άρχισε ήδη να τους διαψεύδει. Αυτή που θέλει τη Σοσιαλδημοκρατία να επιστρέφει στο προσκήνιο της ιστορίας. Αν αυτή η τελευταία σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και εμφανίσει το σύγχρονο και επίκαιρο πρόσωπό της απέναντι στη συντήρηση και τον τυχοδιωκτικό λαϊκισμό θα αναδειχθεί σε ηγέτιδα πολιτική δύναμη της εποχής που μόλις ανατέλλει.
*Ο κ. Κώστας Σκανδαλίδης είναι πρώην υπουργός.
