Τον Μάιο του 1945 τελειώνει ο καταστροφικός Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και πέντε χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 1950, μπαίνουν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Στις 9 Μαΐου του 1950, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ρομπέρ Σουμάν, προτείνει την από κοινού εκμετάλλευση των βιομηχανιών άνθρακα και χάλυβα της Γαλλίας και της Γερμανίας και τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής οργάνωσης, στην οποία θα μπορούσαν να συμμετέχουν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη και η οποία θα συντονίζεται από ένα ευρωπαϊκό όργανο, την Ανώτατη Αρχή. Η ιστορική διακήρυξη Σουμάν υπογράμμιζε μεταξύ άλλων πως η παγκόσμια ειρήνη δεν μπορεί να διαφυλαχθεί αν δεν αναληφθούν δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες των κινδύνων που την απειλούν. Εβλεπε το ευρωπαϊκό σχέδιο να οικοδομείται μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργούσαν μια πραγματική αλληλεγγύη.
Στις 18 Απριλίου 1951, σχεδόν έναν χρόνο μετά την ανακοίνωση του Σουμάν, έξι χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) υπογράφουν τη Συνθήκη των Παρισίων για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ). Εξι ευρωπαϊκά κράτη θα ξεκινήσουν μια εντελώς νέα μορφή διεθνούς συνεργασίας που θα στηρίζεται στη συνεκμετάλλευση του άνθρακα και του χάλυβα και θα εξασφαλίσει ειρήνη και ευημερία στα κράτη-μέλη της πρώτης Κοινότητας. Βασιζόμενες στο σχέδιο Σουμάν, οι έξι χώρες επέλεξαν να ενοποιήσουν τις βαριές βιομηχανίες τους κάτω από έναν κοινό συντονισμό. Το Ηνωμένο Βασίλειο αρνήθηκε να συμμετάσχει στην ΕΚΑΧ, προτιμώντας να παραμείνει έξω από την Κοινότητα. Ο λόγος: η αναγκαία παραχώρηση εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην Κοινότητα.
Ενα εξελισσόμενο σχέδιο
Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο ξεκίνησε ως Κοινή Αγορά, εξελίχθηκε σε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα ή απλώς Ευρωπαϊκή Κοινότητα, για να γίνει το 1992 Ευρωπαϊκή Ενωση. Είναι μια πραγματικότητα που οικοδομήθηκε πάνω στη μεγάλη επιτυχία του ιστορικού εγχειρήματος που ξεκίνησε λίγα χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. «Είναι όμως και σήμα κινδύνου για την ανάγκη υπεράσπισης αυτών των κατακτήσεων. Η υποτίμηση των επιτευγμάτων της ευρωπαϊκής ενοποίησης και η μειωμένη εγρήγορση για την προστασία τους συνιστούν υπαρκτό κίνδυνο, ιδίως σήμερα που εξαπλώνεται ο λαϊκισμός και οι διαφόρων αποχρώσεων αυταρχισμοί» υπογραμμίζει εύστοχα στην εισαγωγή του ο Δημήτρης Κούρκουλας. Ο συγγραφέας αντλώντας από τις εμπειρίες και τις γνώσεις του, μας εξηγεί με εύληπτο λόγο τα πλεονεκτήματα της ΕΕ και μας υπενθυμίζει τους κινδύνους σε περίπτωση κατάρρευσής της.
Ο Δημήτρης Κούρκουλας γνωρίζει όσο ελάχιστοι την εξέλιξη αυτού του πρωτόγνωρου ιστορικού εγχειρήματος. Για περισσότερα από 30 χρόνια διετέλεσε στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εκπροσώπησε την Ευρωπαϊκή Ενωση με την ιδιότητα του πρέσβη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον Λίβανο, στη Βουλγαρία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Πιο πρόσφατα με την ιδιότητα του υφυπουργού Εξωτερικών αρμόδιου για την ΕΕ, επιβεβαίωσε την πεποίθησή του για το τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα που διαθέτει μια χώρα η οποία μετέχει στην ενοποιητική διαδικασία. Συνδυάζοντας την πολιτική αίσθηση που απαιτείται με την επαγγελματική εμπειρία και την επιστημονική κατάρτιση, γράφει ως έλληνας πατριώτης με ευρωπαϊκή εμπειρία, όπως σημειώνει εύστοχα στον πρόλογό του ο Ευάγγελος Βενιζέλος.
Τι είναι η Ευρωπαϊκή Ενωση
Στο βιβλίο του, με γλώσσα κατανοητή μας εξηγεί γιατί χρειαζόμαστε σήμερα την ΕΕ, αντικρούοντας τις συχνά άδικες και ενίοτε κακόβουλες επιθέσεις εναντίον της. Μας θυμίζει πως η ΕΕ δεν είναι αποτέλεσμα της επιβολής ενός ισχυρού κράτους σε άλλα λιγότερα ισχυρά, αλλά προϊόν ελεύθερης βούλησης κυρίαρχων κρατών να συνεργαστούν βάσει κανόνων που έχουν συναποφασίσει. Μας θυμίζει επίσης πως η σημερινή ΕΕ δεν μπορεί να είναι μόνο οικονομική ή νομισματική, πρέπει να είναι και πολιτική και κυρίως νομιμοποιημένη στη συνείδηση των πολιτών της. Αναφέρεται με σεβασμό τόσο στους οραματιστές πολιτικούς που ξεκίνησαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αυτή την πρωτόγνωρη περιπέτεια της οικοδόμησης της Ενωμένης Ευρώπης, όσο και στους έλληνες πολιτικούς που συνέβαλαν στην ένταξη της χώρας μας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, με πρωτεργάτη τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Από την 1η Ιανουαρίου 1981, που ξεκινά η ενσωμάτωση της Ελλάδας στην ενωσιακή διαδικασία (είχε προηγηθεί η Συμφωνία Σύνδεσης το 1961), μέχρι σήμερα, η χώρα μας ακολούθησε μια στρατηγική επιλογή που οδήγησε στη βαθύτερη ενσωμάτωσή της στο ευρωπαϊκό ενοποιητικό σχέδιο. Αυτή είναι και η υψηλή στρατηγική που υπηρέτησαν οι περισσότερες κυβερνήσεις. Φέτος γιορτάζουμε αυτά τα 40 χρόνια συμμετοχής της χώρας στην ενοποιητική διαδικασία και τα 20 στην ευρωζώνη. Θα πρέπει και σήμερα να εξηγηθεί, πως η ελληνική κυριαρχία διασφαλίζεται μέσα από την ενίσχυση της συλλογικής ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Γιατί τα τελευταία χρόνια, κάποιοι επιχείρησαν να εμφανίσουν την εθνική κυριαρχία ως έννοια ασύμβατη με το ευρωπαϊκό σχέδιο. Σήμερα, πρέπει να το έχουν καταλάβει κι αυτοί που θεωρούσαν το ευρώ αιτία της ελληνικής κρίσης και υποστήριζαν το 2015 την αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Και πρέπει να τους θυμίσουμε πως η χώρα δεν κατέρρευσε γιατί η Ευρωζώνη λειτούργησε ως δίχτυ ασφαλείας.
Ας αποφύγουμε λοιπόν τους μοιρολατρικούς τρόπους σκέψης και ας πορευτούμε σε μια ευρωπαϊκή κανονικότητα με γνώμονα έναν εξωστρεφή πατριωτισμό που θέλει την Ελλάδα να προκόβει σε μια ισχυρή και ενωμένη Ευρώπη. Το ευανάγνωστο, εύχρηστο και χρηστικό βιβλίο του Δημήτρη Κούρκουλα είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για τον ενημερωμένο πολίτη που μπορεί και πρέπει να έχει λόγο στη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης που ξεκίνησε πρόσφατα τις εργασίες της.
Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί το βιβλίο του «Η «Δύσκολη» Ευρώπη. Σε αναζήτηση της Νέας Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης».
{SYG}Δημήτρης Κούρκουλας{SYG}{TIT}Μην πυροβολείτε την Ευρώπη. Γιατί είναι απαραίτητη η Ευρωπαϊκή Ενωση {TIT}{EKD}Πρόλογος Ευάγγελος Βενιζέλος. Εκδόσεις Επίμετρο, 2021, σελ. 128, τιμή 8,48 ευρ{EKD}ώ
