Τα 80 χρόνια από την γέννηση του σπουδαίου Πολωνού σκηνοθέτη, Κριστόφ Κισλόφσκι (εναλλακτικά Κσιστόφ Κιεσλόφσκι, στα πολωνικά Krzysztof Kieślowski) τιμά σήμερα το doodle της Google.
O Κισλόφσκι – που γεννήθηκε σαν σήμερα στη Βαρσοβία το 1941 – υπήρξε ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Γνώρισε παγκόσμια φήμη στα τέλη της δεκαετίας του ’80 με την τηλεοπτική σειρά «Δεκάλογος» (1988-1989) και αμέσως μετά με την ταινία «Η Διπλή Ζωή της Βερόνικα» (1991) και την κινηματογραφική «Τριλογία των Χρωμάτων» (1993-1994).
Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, έλαβε πολλά βραβεία, όπως το Βραβείο Κριτικής Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών (1988), το Βραβείο FIPRESCI (1988, 1991), το Βραβείο της Οικουμενικής Κριτικής Επιτροπής (1991), το βραβείο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας FIPRESCI (1989), το Golden Lion (1993) και το βραβείο OCIC (1993) καθώς και του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, Silver Bear (1994). Το 1995, ήταν υποψήφιος για Όσκαρ Καλύτερου Σκηνοθέτη και Καλύτερου Γράψιμου.
Ξεκίνησε με ντοκιμαντέρ
Σπούδασε στην αξιόλογη Σχολή Κινηματογράφου του Λοτζ, όπου η πρώτη του πρωτότυπη ταινία μεγάλου μήκους ήρθε, το 1966, με τη μορφή ενός σύντομου σιωπηλού δράματος.
Για να αποφύγει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, έγινε φοιτητής τέχνης και ακολουθούσε δραστική διατροφή, ώστε να γίνει ιατρικά ακατάλληλος για θητεία. Μετά από αρκετούς μήνες, το 1964, έγινε δεκτός στο τμήμα Σκηνοθεσίας.
Παρακολούθησε τη Σχολή μέχρι το 1968 και, παρά την κρατική λογοκρισία και την απαγόρευση των ταξιδιών στο εξωτερικό, κατάφερε να ταξιδέψει στην Πολωνία για την έρευνα και τη μαγνητοσκόπησή του. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, έχασε το ενδιαφέρον του για το θέατρο και αποφάσισε να κάνει ντοκιμαντέρ.
Στις πρώτες ταινίες του, όπως το ντοκιμαντέρ του 1971 σχετικά με μια απεργία σε ναυπηγεία, με τίτλο «Workers ’71», εξερεύνησε τις πολυπλοκότητες και τα ηθικά διλήμματα της καθημερινής ζωής μέσω ειλικρινών απεικονίσεων της σύγχρονης Πολωνίας.
Οι μεγάλες επιτυχίες
Από τα πιο σημαντικά είναι «Ο Χτίστης» («Murarz», 1973), στο οποίο αφηγείται την ιστορία ενός κομουνιστή ακτιβιστή που απογοητεύεται από την πολιτική και επιστρέφει στο επάγγελμά του και «Το Νοσοκομείο» («Szpital», 1976), στο οποίο χρησιμοποίησε μία κρυφή κάμερα για να αποκαλύψει προβλήματα στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης της τότε κομουνιστικής Πολωνίας.
Το 1976, σύμφωνα με τη βιογραφία του Κισλόφσκι στο Σαν Σήμερα, γύρισε την πρώτη του ταινία με τίτλο «Το Σημάδι» («Blizna»), με κεντρικό μοτίβο τα διλήμματα που εγείρονται από την ανέγερση ενός εργοστασίου που προσφέρει δουλειές στους κατοίκους της πόλης, αλλά αποτελεί απειλή για το περιβάλλον.
Το 1979 άρχισε να γίνεται γνωστός στο εξωτερικό με το αυτοβιογραφικό «Ερασιτέχνης Κινηματογραφιστής» («Amator», 1979), ένα αυτοβιογραφικό έργο για έναν επίδοξο σκηνοθέτη ντοκιμαντέρ που μαθαίνει τις συνέπειες της καλλιτεχνικής του έκφρασης.
Με την ταινία «Przypadek» του 1981 πειραματίστηκε με την αφήγηση. Η ταινία εντοπίζει τρεις μοιραίες κατευθύνσεις που μπορεί να πάρει η ζωή ενός φοιτητή ιατρικής, καθώς βιάζεται να επιβιβασθεί σ’ ένα τρένο.
Στην ταινία του 1985 «Δίχως Τέλος» («Bez Κońca») αφηγείται την ιστορία ενός νεκρού δικηγόρου που παρακολουθεί την οικογένειά του, καθώς αυτή συνεχίζει τη ζωή της. Η ταινία του αυτή σηματοδότησε την αρχή της μακροχρόνιας συνεργασίας του με τον σεναριογράφο Κριστόφ Πίσεβιτς και τον συνθέτη Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ.
Ο «Δεκάλογος» («Dekalog», 1988-1989) είναι μία σειρά δέκα τηλεταινιών εμπνευσμένη από τις Βιβλικές «Δέκα Εντολές» και δημιουργήθηκε για την πολωνική τηλεόραση. Κάθε ένα από τα επεισόδια διάρκειας μιας ώρας διερευνά τουλάχιστον μία εντολή. Δεδομένου ότι οι εντολές δεν αναφέρονται ρητά, το κοινό καλείται να εντοπίσει τις ηθικές συγκρούσεις στην πλοκή.
Η σειρά παρουσιάστηκε στο σύνολό της στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας το 1989 και θεωρείται ως ένα από τα σύγχρονα αριστουργήματα του κινηματογράφου. Δύο από τα επεισόδια επεκτάθηκαν σε ταινίες μεγάλου μήκους: «Μικρή Ιστορία για φόνο» («Krótki film o zabijaniu», 1988) και «Μικρή ερωτική ιστορία» («Krótki film o miłości», 1988).
Με την ταινία «Η Διπλή Ζωή της Βερόνικα» («La Double Vie de Veronique», 1991) ήρθε η εμπορική επιτυχία και η κριτική καταξίωση για τον πολωνό δημιουργό.
Αυτή η ατμοσφαιρική ταινία είναι μία μελέτη δύο γυναικών, μιας Γαλλίδας και μιας Πολωνίδας που ζουν σε διαφορετικές πόλεις (το Παρίσι και τη Βαρσοβία), που γεννήθηκαν το ίδιο έτος κι έχουν την ίδια εμφάνιση, τα ίδια ψυχικά χαρίσματα και την ίδια αγάπη για τη μουσική. Πρωταγωνίστρια και στους δύο ρόλους είναι η Γαλλίδα ηθοποιός Ιρέν Ζακόμπ.
H «Τριλογία των Τριών Χρωμάτων» και η επιστολή του αποστόλου Παύλου
Επόμενη μεγάλη δημιουργία του Κισλόφσκι είναι η «Τριλογία των Τριών Χρωμάτων» («Trois couleurs»), που αντιπροσωπεύουν τα χρώματα της Γαλλικής Σημαίας: «Τρία Χρώματα: Η Μπλε Ταινία» («Trois couleurs: Bleu», 1993), «Τρία Χρώματα: Η Λευκή Ταινία» («Trois couleurs: Blanc», 1994) και «Τρία Χρώματα: Η Κόκκινη Ταινία» («Trois couleurs: Rouge», 1994) και διερευνούν τα θέματα της ελευθερίας (της συναισθηματικής και όχι της κοινωνικής ή πολιτικής), της ισότητας (δια μέσου της εκδίκησης) και της αδελφότητας αντίστοιχα.
Στο τέλος της «Μπλε Ταινίας», ξεχωρίζει ο «Ύμνος για την ενότητα της Ευρώπης» με τον ελληνικό στίχο που ουσιαστικά αποτελεί μελοποίηση της επιστολής του αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους, όπου μιλάει για την αγάπη
Εὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον. καὶ ἐὰν ἔχω προφητείαν καὶ εἰδῶ τὰ μυστήρια πάντα καὶ πᾶσαν τὴν γνῶσιν καὶ ἐὰν ἔχω πᾶσαν τὴν πίστιν ὥστε ὄρη μεθιστάναι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐθέν εἰμι … ῾Η ἀγάπη μακροθυμεῖ, χρηστεύεται, ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, οὐ περπερεύεται, οὐ φυσιοῦται, οὐκ ἀσχημονεῖ, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς, οὐ παροξύνεται, οὐ λογίζεται τὸ κακόν, οὐ χαίρει ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ, συγχαίρει δὲ τῇ ἀληθείᾳ· πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει. ῾Η ἀγάπη οὐδέποτε πίπτει. Εἴτε δὲ προφητεῖαι, καταργηθήσονται· εἴτε γλῶσσαι, παύσονται· εἴτε γνῶσις, καταργηθήσεται … νυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα· μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη.
Ο Κριστόφ Κισλόφσκι τα τελευταία χρόνια της ζωής του αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα με την καρδιά του. Άφησε την τελευταία του πνοή στις 13 Μαρτίου 1996, σε νοσοκομείο της Βαρσοβίας κατά τη διάρκεια εγχείρησης ανοιχτής καρδιάς.
