Ο σιδηρόδρομος είναι πια το απόλυτο στοίχημα στον τομέα των υποδομών, καθώς αποτελεί διαχρονικά και τον μεγάλο ασθενή. Η ολοκλήρωση των μεγάλων οδικών αξόνων, η ανάπτυξη των δύο μεγάλων λιμανιών της χώρας, σε Πειραιά και Θεσσαλονίκη, αλλά και τα αναβαθμισμένα αεροδρόμια ανά την Ελλάδα έχουν συνθέσει την αλυσίδα που θα αναδείξει τη χώρα μας σε περιφερειακό κόμβο logistics. Λείπει όμως ακόμα ο πιο σημαντικός κρίκος, που δεν είναι άλλος από ένα σύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο.

Ο εκσυγχρονισμός του δικτύου

Για να γίνει αυτό πραγματικότητα, οι παθογένειες του παρελθόντος, που σε μεγάλο βαθμό οφείλονταν στο εξόχως προβληματικό σύστημα ΟΣΕ-ΕΡΓΟΣΕ, θα πρέπει να μείνουν πίσω, πράγμα που αποτελεί και απαίτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα νέα έργα. Είναι χαρακτηριστικό ότι νέα έργα συμβασιοποιούνταν τα προηγούμενα χρόνια, φτάνοντας την απορρόφηση κονδυλίων για τα έτη 2012-2015 στα 1,4 δισ. ευρώ και 2015-2019 επιπλέον 300 εκατ. ευρώ, πρόκειται όμως για έργα που ως επί το πλείστον δεν έχουν ακόμα τελειώσει.

Ορόσημο βεβαίως αποτελεί η ολοκλήρωση του εκσυγχρονισμού του βασικού άξονα που θα φέρει το ταξίδι Αθήνα – Θεσσαλονίκη στις 3 ώρες και 15 λεπτά περί το καλοκαίρι του 2023.

Προκειμένου όμως η χώρα μας να μη χάσει την τελευταία της ίσως ευκαιρία να κερδίσει μια θέση στον ευρωπαϊκό χάρτη των logistics, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών κινείται με ταχείς ρυθμούς προς δύο μέτωπα, που μάλιστα εφάπτονται σε μεγάλο βαθμό. «Η ύπαρξη ενός σοβαρού και αξιόπιστου σιδηροδρομικού δικτύου είναι αναγκαία για να κερδίσει η Ελλάδα τον διεθνή ρόλο που της αξίζει. Για αυτό και η νέα γενιά των «μεγάλων έργων» συμπεριλαμβάνει πλέον και τα σιδηροδρομικά» έχει πει χαρακτηριστικά ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών,  Κώστας Καραμανλής.

Ενα τεράστιο πακέτο διαγωνισμών σιδηροδρομικών έργων νέας γενιάς, ύψους 3,46 δισ. ευρώ, αναμένεται να βγει στον αέρα στα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου από την ΕΡΓΟΣΕ. Με 6 μεγάλα σιδηροδρομικά έργα το βασικό δίκτυο θα συνδεθεί με τα μεγάλα λιμάνια της χώρας (Πάτρα, Λαύριο, Ραφήνα, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη) και θα «κλείνει» την ανατολική σιδηροδρομική Εγνατία μέχρι το Ορμένιο.

Οι έξι διαγωνισμοί της ΕΡΓΟΣΕ

Σε αυτό το πλάνο, η Θεσσαλονίκη κυρίως, αλλά και η Αλεξανδρούπολη, αποτελούν getawayports για τη Nοτιοανατολική Ευρώπη και ο Πειραιάς είναι το μεγάλο λιμάνι εισόδου προς τη Γηραιά Ηπειρο. Οι 6 μεγάλοι διαγωνισμοί που προετοιμάζει η ΕΡΓΟΣΕ βρίσκονται στην τελική ευθεία και αναμένεται να προκηρυχθούν με τη μέθοδο του ανταγωνιστικού διαλόγου (μελέτη-κατασκευή). Πρόκειται για μια μέθοδο που θεωρείται ότι βάζει «στοπ» στις στρεβλώσεις του παρελθόντος, καθώς τα έργα θα γίνονται με έτοιμες μελέτες και χωρίς κατατμήσεις. Ετσι, δεν θα πατούν διαφορετικοί ανάδοχοι επάνω στο ίδιο κομμάτι του έργου σπρώχνοντας τα χρονοδιαγράμματα όλο και πιο πίσω και το κόστος όλο και πιο πάνω.

Ο ανταγωνιστικός διάλογος, η υιοθέτηση των ευρωπαϊκών βέλτιστων πρακτικών για το εσωτερικό governance των έργων και οι αυστηρές διαδικασίες που θα επιτρέψουν την αποτελεσματική παράδοση των έργων με το… κλειδί στο χέρι θεωρούνται το «εισιτήριο» για να περάσουν τα έργα από το ραντάρ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DGGrow). Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς καθορίζει τη χρηματοδότηση των έργων.

Τα 6 σιδηροδρομικά έργα έχουν ήδη ενταχθεί στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών ως προϋπόθεση για την εκκίνηση του διαλόγου για την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Η χώρα μας μπορεί να αντλήσει περί τα 3-5 δισ. ευρώ από το CEF2 και το καινούργιο ΣΕΣ.

Η αναδιάρθρωση των Οργανισμών

Στο δεύτερο μέτωπο, αυτό της αναδιάρθρωσης της λειτουργίας των ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ, κατ’ απαίτηση και μετά από τελεσίγραφο της Κομισιόν, οι διαδικασίες επίσης προχωρούν με καλό ρυθμό. Η επιτροπή που έχει συσταθεί από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών συνεδριάζει πια σε εβδομαδιαία βάση και αναμένεται προς το τέλος του έτους να παρουσιάσει αποτελέσματα.

Ουσιαστικά, έργο της επιτροπής είναι να ξεκαθαρίσει το τοπίο, με την ΕΡΓΟΣΕ να αναλαμβάνει τα νέα έργα και ο ΟΣΕ τα έργα ανάταξης και συντήρησης του δικτύου. Η χώρα μας, μάλιστα, έχει βρεθεί αντιμέτωπη με πολύ στενά χρονικά περιθώρια από την πλευρά της Κομισιόν, που έθεσε την αναδιάρθρωση ως προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση νέων έργων.

Δεδομένου όμως ότι πρόκειται για μια διαδικασία που θα χρειαστεί χρόνο, η ελληνική πλευρά βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις ώστε να επιλύσει αυτόν τον γρίφο και αναδιάρθρωση με νέα έργα να τρέχουν παράλληλα. Σύμφωνα με πληροφορίες, αυτές, αν και απαιτητικές, βρίσκονται και σε καλό δρόμο.