Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, οι κυβερνήσεις της ΕΕ και η κοινωνία των πολιτών δεσμεύτηκαν για πρώτη φορά να συνεργαστούν για την καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας στην ΕΕ.
Σε διάσκεψη υψηλού επιπέδου που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα στη Λισαβόνα, εγκαινίασαν την ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας με σκοπό την έναρξη διαλόγου, τη διευκόλυνση της αμοιβαίας μάθησης, τη βελτίωση των στοιχείων και της παρακολούθησης, καθώς και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ όλων των φορέων που αποσκοπούν στην καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας.
Καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας — προτεραιότητα για την κοινωνική Ευρώπη
Η διάσκεψη υψηλού επιπέδου στη Λισαβόνα συνδιοργανώνεται από την πορτογαλική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εθνικών Οργανώσεων που εργάζονται με τους αστέγους (FEANTSA). Στην εκδήλωση, οι υπουργοί των κρατών μελών καθώς και εκπρόσωποι των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και των πόλεων υπέγραψαν τη «Δήλωση της Λισαβόνας σχετικά με την ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας», με την οποία δρομολογήθηκε η πλατφόρμα. Όλοι δεσμεύτηκαν να συνεργαστούν υπό την αιγίδα της πλατφόρμας και να υλοποιήσουν δράσεις στο πλαίσιο των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους.
Η έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας αποτελεί την αρχή μιας διαδικασίας για την επίτευξη κοινής αντίληψης και δέσμευσης και για την εξασφάλιση απτής προόδου στα κράτη μέλη όσον αφορά την καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας. Προσφέρει την ευκαιρία συμμετοχής και συνεργασίας με τοπικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων πόλεων και παρόχων υπηρεσιών. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα σε όλους τους φορείς να ανταλλάσσουν καλύτερα τις γνώσεις και τις πρακτικές τους και να εντοπίζουν αποτελεσματικές και καινοτόμες προσεγγίσεις, ώστε να σημειώσουν πρόοδο όσον αφορά την εξάλειψη του φαινομένου της αστεγίας.
Στη δήλωση που υπεγράφη, συμφώνησαν ως προς τους ακόλουθους στόχους:
- κανείς δεν κοιμάται χωρίς κατάλυμα λόγω έλλειψης προσβάσιμης, ασφαλούς και κατάλληλης προσωρινής στέγασης·
- κανείς δεν ζει σε προσωρινή ή μεταβατική στέγαση για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από το αναγκαίο για την επιτυχή μετακίνηση σε μόνιμη λύση στέγασης·
- κανείς δεν απομακρύνεται από κανένα ίδρυμα (π.χ. σωφρονιστικό κατάστημα, νοσοκομείο, ίδρυμα περίθαλψης) χωρίς προσφορά κατάλληλης στέγασης·
- οι εξώσεις θα πρέπει να αποτρέπονται όποτε είναι δυνατόν και σε κανέναν δεν ασκείται έξωση χωρίς βοήθεια για την εξεύρεση κατάλληλης λύσης στέγασης, όταν χρειάζεται·
- κανείς δεν υφίσταται διακρίσεις λόγω της κατάστασης αστεγίας.
Διατίθεται χρηματοδότηση από την ΕΕ για τη στήριξη μέτρων πολιτικής χωρίς αποκλεισμούς με στόχο την καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας. Τα κράτη μέλη θα επενδύσουν σημαντικό ποσοστό των κονδυλίων τους από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) για τη στήριξη της κοινωνικής ένταξης και της μείωσης της φτώχειας. Το InvestEU προσφέρει επίσης ευκαιρίες για τη στήριξη επενδύσεων σε κοινωνικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής στέγασης.
Η νέα πλατφόρμα αποτελεί επίσης απτό αποτέλεσμα του σχεδίου δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Συμβάλλει στην υλοποίηση της ανανεωμένης δέσμευσης των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κρατών μελών, της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων που αναλήφθηκε κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Πόρτο τον Μάιο για τη στήριξη μιας ισχυρής κοινωνικής Ευρώπης και μιας δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς ανάκαμψης από την πανδημία.
Ο επίτροπος Απασχόλησης και Κοινωνικών Δικαιωμάτων, κ. Νικολά Σμιτ, δήλωσε: «Το φαινόμενο της αστεγίας είναι η πιο ακραία μορφή κοινωνικού αποκλεισμού και αυξάνεται σε ολόκληρη την ΕΕ. Πρέπει να δράσουμε άμεσα. Η ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας θα βοηθήσει τους εταίρους να ανταλλάξουν εμπειρίες και μέτρα πολιτικής που έχουν αποδειχθεί λειτουργικά στις περιφέρειες και τις πόλεις τους, ώστε να μπορέσουμε να μειώσουμε δραστικά το φαινόμενο της αστεγίας στην Ευρώπη. Η στέγαση και η παροχή βοήθειας στους άστεγους αποτελεί την αρχή 19 του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων — και αποτελεί ηθική επιταγή εάν θέλουμε να οικοδομήσουμε μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία.»
Η υπουργός Εργασίας, Αλληλεγγύης και Κοινωνικής Ασφάλισης της Πορτογαλίας, κα Ana Mendes Godinho, δήλωσε: «Πρέπει να αντιμετωπίσουμε σοβαρά το φαινόμενο της αστεγίας και να ξαναδώσουμε ανθρώπινα δικαιώματα στα άτομα που έχουν χάσει την ελπίδα τους. Είμαστε πολύ περήφανοι για την υπογραφή της δήλωσης της Λισαβόνας σχετικά με την ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας από τα κράτη μέλη της ΕΕ κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας. Πιστεύουμε πραγματικά ότι μια ισχυρότερη κοινωνική Ευρώπη είναι μια Ευρώπη στην οποία τα κοινωνικά δικαιώματα ανήκουν σε όλους και όπου όλοι έχουν φωνή και ζουν με αξιοπρέπεια.»
Ο πρέσβης καλής θέλησης για την καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της νέας πλατφόρμας, κ. Yves Leterme, δήλωσε: «Η καταπολέμηση του φαινομένου της αστεγίας μπορεί να κερδηθεί μόνο εάν συνεργαστούμε: τοπικές αρχές, περιφερειακές και εθνικές κυβερνήσεις και ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, της κοινωνικής οικονομίας και των ατόμων με εμπειρία στο φαινόμενο της αστεγίας είναι επίσης ύψιστης σημασίας. Πρέπει να εργαστούμε προς την κατεύθυνση ολοκληρωμένων προσεγγίσεων που συνδυάζουν την πρόληψη, την πρόσβαση σε στέγαση και την παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών. Θέλουμε να καταπολεμήσουμε το φαινόμενο της αστεγίας, διότι η στέγαση αποτελεί δικαίωμα για κάθε γυναίκα, άνδρα και παιδί.»
Βραβείο για την εξάλειψη του φαινομένου της αστεγίας 2021
Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης υψηλού επιπέδου, τρία έργα από κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία υποστηρίχθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ), έλαβαν το βραβείο για την εξάλειψη του φαινομένου της αστεγίας 2021. Στην τρίτη έκδοση των βραβείων για την εξάλειψη του φαινομένου της αστεγίας, στόχος ήταν να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ευκαιρίες που παρέχει το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της αστεγίας. Το έργο «Προτεραιότητα στη στέγαση» (Housing First) για την περιφέρεια Μοραβίας-Σιλεσίας στην Τσεχία, το οποίο περιλαμβάνει ευρύ φάσμα υπηρεσιών και δραστηριοτήτων, βραβεύτηκε με το χρυσό έπαθλο. Το πορτογαλικό έργο «É Uma Mesa» που προωθεί την κοινωνική ένταξη των αστέγων παρέχοντάς τους κατάρτιση, συστάσεις σε θέσεις εργασίας και απασχόληση βραβεύτηκε με το αργυρό έπαθλο και η Ιταλία έλαβε το χάλκινο έπαθλο, με το έργο «Προτεραιότητα στη στέγαση» στην Τεργεστη.
Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων κατοχυρώνει 20 βασικές αρχές και δικαιώματα που αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση για τη δίκαιη και αποδοτική λειτουργία των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας στην Ευρώπη του 21ου αιώνα. Η αρχή 19 «Στέγαση και βοήθεια για τους άστεγους» καλύπτει θέματα όπως η πρόσβαση σε κοινωνική στέγαση, η κατάλληλη βοήθεια και προστασία από αναγκαστική έξωση και η παροχή κατάλληλης στέγασης και υπηρεσιών στους άστεγους για την προώθηση της κοινωνικής τους ένταξης.
Στη δήλωση του Πόρτο, οι ηγέτες της ΕΕ δεσμεύτηκαν για «τη μείωση των ανισοτήτων, την προάσπιση των δίκαιων μισθών, την πάταξη του κοινωνικού αποκλεισμού και την αντιμετώπιση της φτώχειας, αναλαμβάνοντας ως στόχο να καταπολεμήσουμε την παιδική φτώχεια και να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους αποκλεισμού των ιδιαίτερα ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως των μακροχρόνια ανέργων, των ηλικιωμένων, των ατόμων με αναπηρία και των αστέγων.»
Στο πλαίσιο της κοινωνικής δέσμευσης του Πόρτο, οι εταίροι κάλεσαν όλους τους σχετικούς φορείς να «αναπτύξουν δημόσιες πολιτικές οι οποίες, στο κατάλληλο επίπεδο, ενισχύουν την κοινωνική συνοχή, καταπολεμούν όλες τις μορφές διακρίσεων, μεταξύ άλλων στον κόσμο της εργασίας, και προάγουν τις ίσες ευκαιρίες για όλους, ιδίως όσον αφορά τα παιδιά που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρίες, τα άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, τις μειονεκτούσες και μειονοτικές ομάδες και τους αστέγους».
Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) είναι το κύριο χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό, αξίας 99,3 δισ. ευρώ (σε τρέχουσες τιμές) για την περίοδο 2021-2027. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ θα επενδύσουν τουλάχιστον το 25 % των πόρων του ΕΚΤ+ στην κοινωνική ένταξη και τουλάχιστον το 3 % στην αντιμετώπιση της υλικής στέρησης. Οι χώρες στις οποίες ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών υπερβαίνει τον μέσο όρο της ΕΕ θα πρέπει να χρησιμοποιούν τουλάχιστον το 5 % των πόρων του ΕΚΤ+ για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος.
Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να κινητοποιούν χρηματοδότηση για οικονομικά προσιτά έργα κοινωνικής στέγασης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, του InvestEU (μέσω του «σκέλους κοινωνικών επενδύσεων και δεξιοτήτων»), καθώς και στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
