Ουδείς από την ελληνική αντιπροσωπεία η οποία βρέθηκε την περασμένη Δευτέρα 14 Ιουνίου στις Βρυξέλλες είχε την αυταπάτη ή την αφέλεια ότι η συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα έλυνε μεμιάς τις βαθιές διαφορές που χωρίζουν την Ελλάδα και την Τουρκία. «Ούτε είναι υπόθεση των ηγετών να βγάλουν τους χάρτες στο τραπέζι και να μιλήσουν για οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών» σχολίαζε χαρακτηριστικά ένας από τους έλληνες αξιωματούχους που ενημερώθηκε για το περιεχόμενο της συζήτησης του Πρωθυπουργού με τον τούρκο πρόεδρο και μίλησε ανώνυμα στο «Βήμα» λόγω της ευαισθησίας το θέματος. «Ωστόσο», πρόσθεσε, «όταν μιλούν μεταξύ τους ο Τζο Μπάιντεν με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, οι οποίοι έχουν μεν τεράστιες διαφορές ενώπιόν τους και μια ατζέντα που επηρεάζει όλον τον πλανήτη, για ποιον λόγο δεν μπορούν να συνομιλήσουν απευθείας οι ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας;».
Η χορογραφία και τα πρόσωπα μιας συνάντησης
Σε μια χώρα στην οποία ανθεί η συνωμοσία, όπως η Ελλάδα, καθετί μπορεί να παρερμηνευθεί. Ενα από αυτά ήταν και η παρουσία, τελικά, του Ιμπραχίμ Καλίν και της Ελένης Σουρανή στο πλευρό των δύο ηγετών. «Το Βήμα» είχε εγκαίρως επισημάνει ότι από τη στιγμή που έπεσε στο τραπέζι η ιδέα για μια συνάντηση κορυφής Μητσοτάκη – Ερντογάν δύο ήταν τα σενάρια που συζητήθηκαν: είτε μια τετ α τετ συνάντηση των δύο ηγετών, παρουσία διερμηνέων, είτε μια συνάντηση υπό τη μορφή «1+1», παρουσία από τουρκικής πλευράς του κ. Καλίν και από ελληνικής πλευράς της κυρίας Σουρανή. Είχε άλλωστε κριθεί ότι το μοντέλο των πολυμελών αντιπροσωπειών είχε αποτύχει τόσο στη συνάντηση του Σεπτεμβρίου του 2019 στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών όσο και σε εκείνη του Δεκεμβρίου του 2019 στο Λονδίνο. Η αλήθεια είναι ότι επελέγη το πρώτο σενάριο, αλλά ο κ. Ερντογάν είχε άλλη άποψη.
Οι παρατηρητές των τουρκικών υποθέσεων έχουν αντιληφθεί ότι σε ευαίσθητες συνθήκες ο κ. Ερντογάν προτιμά να εμπιστεύεται τον εκπρόσωπο της τουρκικής Προεδρίας αλλά κατά βάση εξ απορρήτων διπλωματικό του σύμβουλο, τον κ. Καλίν. Αυτός αναλαμβάνει τις δύσκολες αποστολές, αυτός είναι ο κομβικός συνομιλητής ανθρώπων όπως π.χ. ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου Τζέικ Σάλιβαν – όχι το υπουργείο Εξωτερικών και ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Οπως «Το Βήμα» πληροφορείται, όλα ήταν έτοιμα για να διεξαχθεί η συζήτηση μέσω των διερμηνέων μέχρι που ο κ. Ερντογάν έκρινε ότι τη διερμηνεία ήθελε να την κάνει ο κ. Καλίν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την παραμονή στην αίθουσα της επικεφαλής του Διπλωματικού Γραφείου του έλληνα πρωθυπουργού. Αλλωστε, το δίδυμο Καλίν – Σουρανή ήταν εκείνο που είχε αναλάβει, μαζί με τον διπλωματικό σύμβουλο της γερμανίδας καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ, τον Γιαν Χέκερ, να αναζητήσει μοχλούς αποκλιμάκωσης το περασμένο καλοκαίρι.
Κανάλια επικοινωνίας για να αποφεύγονται οι περιπλοκές
Στην Αθήνα δεν αναμένονται συγκλονιστικές εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Είναι ξεκάθαρο ότι στους δύσκολους φακέλους των διερευνητικών επαφών και των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) οι θέσεις των δύο πλευρών απέχουν παρασάγγας (η δε ελληνική ομάδα στις διερευνητικές επαφές θα απαιτήσει αναδόμηση έπειτα από την αποχώρηση του Αλέξανδρου Κουγιού). Η αποστροφή του Νίκου Δένδια κατά την επίσκεψή του στη Λιθουανία την προηγούμενη Τρίτη, την επομένη της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, ότι οι μεγάλες διαφορές παραμένουν παρούσες αντικατοπτρίζει την αλήθεια και όχι μια διαφοροποίηση μεταξύ του Πρωθυπουργού και του υπουργού Εξωτερικών. Ωστόσο, είναι πεποίθηση ότι πρέπει να υπάρχουν ανοιχτά όσο περισσότερα κανάλια επικοινωνίας γίνεται για να αποφεύγονται οι περιπλοκές. Για τον λόγο αυτό, η ενεργοποίηση άλλου ενός διαύλου, αυτού μεταξύ της κυρίας Σουρανή και του κ. Καλίν, που φυσικά δεν είναι καινούριος αλλά υπάρχει από το 2020, μπορεί να διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των δύο ηγετών αλλά και ευρύτερα μεταξύ των δύο χωρών. Παράλληλα, η Αθήνα δεν περιορίζεται στις επαφές με την Αγκυρα αλλά κινείται σε ακόμα δύο άξονες: στην αμυντική θωράκιση και στη διαμόρφωση ενός πυκνού συμμαχικού πλέγματος τόσο περιφερειακά όσο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η συζήτηση ξεκίνησε μάλλον τυπικά, αλλά στη συνέχεια η ατμόσφαιρα βελτιώθηκε. Είναι ξεκάθαρο ότι ο κ. Ερντογάν προτιμά την απευθείας επαφή και το επισήμανε χαρακτηριστικά στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στις Βρυξέλλες μετά το πέρας και της συνάντησής του με τον κ. Μπάιντεν. Ο απευθείας δίαυλος Καλίν – Σουρανή μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμος όμως για να αποφεύγονται παρεξηγήσεις, υπερκερνώντας προβλήματα. Είναι επίσης σαφές ότι η τουρκική πλευρά ενοχλείται π.χ. από την ανάμειξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) στην Ανατολική Μεσόγειο. Πώς θα μπορούσε όμως να είναι διαφορετικά όταν τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος είναι μέλη της ΕΕ; Με ασφάλεια μπορεί επίσης να υποθέσει κανείς ότι η μειονότητα της Θράκης βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα του κ. Ερντογάν. Είναι όμως επίσης βέβαιο πως η Αθήνα δεν είναι διατεθειμένη να συμβιβαστεί με ακραίες συμπεριφορές κύκλων της μειονότητας σε ό,τι αφορά έλληνες πολίτες και η διακομματική επιτροπή που έχει επιφορτιστεί να κάνει προτάσεις για τη μειονότητα κινείται, όπως φαίνεται, σε σωστή γραμμή.
Η Κύπρος είναι ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»
Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» είναι η Κύπρος. Αυτό ισχύει τόσο για την προσεχή Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (24-25 Ιουνίου) στις Βρυξέλλες όσο και για τις πιθανές ανακοινώσεις στις οποίες ίσως προβεί ο κ. Ερντογάν κατά τη μετάβασή του στα Κατεχόμενα στις 20 Ιουλίου, τη «μαύρη επέτειο» της εισβολής του 1974. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες ενδείξεις, μοιάζει δύσκολο να δοθεί κάτι χειροπιαστό στην Τουρκία, παρά τις άοκνες παρασκηνιακές κινήσεις του Βερολίνου στο μέτωπο της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ενωσης. Ακόμα και στο Μεταναστευτικό, όπως «Το Βήμα» εγκαίρως έχει αναδείξει, δεν υπάρχει συμφωνία επί των νεότερων κονδυλίων που θα δοθούν στην Τουρκία όπως και από πού θα μπορούσαν να προέλθουν αυτά. Νεότερες ανακοινώσεις από τον κ. Ερντογάν για τα Βαρώσια ή η στάθμευση drones στη βάση στο Λευκόνοικο δεν θα αφήσουν πολλά περιθώρια ελιγμών στην Αθήνα. Αυτό που είναι ανησυχητικό είναι ότι υπάρχουν και στις Βρυξέλλες κοινοτικοί αξιωματούχοι που δυστυχώς επιμένουν να αποκόπτουν τις εξελίξεις στην Κύπρο από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
