Όταν ο Βετελγόζης, ένα γιγάντιο πορτοκαλί άστρο στον αστερισμό του Ωρίωνα, έχασε τα δύο τρίτα της λαμπρότητάς του, οι αστρονόμοι έμειναν έκπληκτοι.
Κάποιοι πίστεψαν ότι η μόνη εξήγηση για το αναπάντεχο σκοτείνιασμα ήταν ότι το άστρο ετοιμαζόταν να εκραγεί σε σουπερνόβα -το οποίο θα ήταν η πρώτη έκρηξη υπερκαινοφανούς αστέρα στον Γαλαξία μας από τον 17ο αιώνα.
Όπως φαίνεται όμως, το εκρηκτικό σόου αναβάλλεται.
Νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature αποκαλύπτει ότι το ξαφνικό σκοτείνιασμα του Βετελγόζη από τα τέλη του 2019 μέχρι τις αρχές του 2020 ήταν αποτέλεσμα ενός γιγάντιου νέφους σκόνης που πέρασε μπροστά από το άστρο και έκρυψε τμήμα της επιφάνειάς του για τους παρατηρητές στη Γη.
Η διεθνής ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε το «Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο» (VLT) του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου του Νότου (ESO) για να παρατηρήσει τον Βετελγόζη (γνωστό και ως Μπετελγκέζ) τον Ιανουάριο και τον Μάρτιο του 2020, όταν η λαμπρότητά του είχε πια αρχίσει να επανέρχεται στο κανονικό.
Συνδυάζοντας τις παρατηρήσεις αυτές με εικόνες που είχαν ληφθεί το 2019, οι αστρονόμοι κατέγραψαν τη μυστηριώδη μείωση της λαμπρότητας, η οποία ήταν πιο έντονη στο νότιο ημισφαίριο του άστρου.
«Για πρώτη φορά βλέπουμε την εικόνα ενός άστρου να αλλάζει σε πραγματικό χρόνο» σχολιάζει ο Μιγκέλ Μονταρζέ του Παρατηρητηρίου του Παρισιού, επικεφαλής της μελέτης.
Οι εικόνες του ESO αυτά συνδυάστηκαν στη συνέχεια με παρατηρήσεις του Hubble που έδιναν ενδείξεις για μια πυκνή, καυτή μάζα υλικού να σιγοβράζει μέσα στην ατμόσφαιρα του άστρου πριν το ξαφνικό σκοτείνιασμα.
Η ανάλυση δίνει μια πλήρη εικόνα για το πώς εξελίχθηκε το φαινόμενο. Η επιφάνεια του Βετελγόζη, λένε οι ερευνητές, αλλάζει διαρκώς καθώς γιγάντιες μάζες αερίου κινούνται, φουσκώνουν και συρρικνώνονται μέσα στο άστρο.
Λόγω αυτών των αλλαγών, ο Βετελγόζης εκτίναξε στο Διάστημα μια γιγάντια μάζα αερίου η οποία απομακρύνθηκε, ψύχθηκε και συμπυκνώθηκε, με τα βαρύτερα στοιχεία όπως το πυρίτιο να στερεοποιούνται σε σωματίδια σκόνης.
«Χάρη στο Hubble μπορέσαμε να διακρίνουμε το υλικό όταν εκτινάχθηκε από την επιάνεια του άστρου και διαπέρασε την ατμόσφαιρά του, πριν τελικά σχηματιστεί η σκόνη που προκάλεσε το σκοτείνιασμα» λέει η Άντρια Ντουπρί του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν.
Το σύννεφο αερίου εκτοξεύτηκε με ταχύτητα 320.000 χιλιάδων την ώρα και συμπυκνώθηκε όταν έφτασε σε απόσταση μερικών εκατομμυρίων χιλιομέτρων από το άστρο.
Η παρατήρηση του φαινομένου ήταν εφικτή χάρη στο μέγεθος του Βετελγόζη, ένα από τα μεγαλύτερα άστρα που διακρίνονται με γυμνό μάτι στον ουρανό.
Έχει διάμετρο 1.180 φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου, κάτι που σημαίνει ότι αν το άστρο βρισκόταν στο κέντρο του Ηλιακού Συστήματος η επιφάνειά του θα έφτανε μέχρι την τροχιά του Ήλιου.
Λόγω της μεγάλης μάζας του, το άστρο γερνά με μεγάλη ταχύτητα. Η έκρηξή του σε σουπερνόβα μάλλον δεν πρόκειται να συμβεί άμεσα, όμως το τέλος του ίσως απέχει μόνο λίγες χιλιάδες χρόνια.
