Σε τροχιά… μετάλλαξης μπαίνει η νέα κανονικότητα στη χώρα μας, καθώς κατά τους πρώτους δύο μήνες του καλοκαιριού θα οριστικοποιηθούν τα «κλειδιά» που θα… ξεκλειδώσουν τις ελευθερίες και τις υποχρεώσεις του επερχόμενου χειμώνα. Ετσι, το πιστοποιητικό του εμβολιασμού αναμένεται να αποτελέσει το διαβατήριο για την είσοδο των πολιτών σε κλειστούς χώρους (όπως είναι τα εστιατόρια) ή σε ανοιχτούς τόπους συναθροίσεων (όπως είναι τα γήπεδα).
Αναλυτικότερα, τα τρία κρίσιμα ζητήματα που αναμένεται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο και για τα οποία θα ληφθούν σχετικές αποφάσεις εν μέσω θέρους είναι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός σε εργαζομένους νευραλγικών τομέων, τα προνόμια των εμβολιασμένων αλλά και ο εμβολιασμός των παιδιών.
Τείχος ανοσίας και θωράκιση
Ο στόχος της κυβέρνησης σε συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα είναι διττός: αφενός η δημιουργία ενός «τείχους ανοσίας» που θα πλησιάζει – ή ακόμα καλύτερα – θα ξεπερνάει το 80% και αφετέρου, με το βλέμμα στραμμένο στα αναδυόμενα νέα στελέχη του SARS-CoV-2, η «θωράκιση» της χώρας με όσο το δυνατόν ταχύτερους ρυθμούς εν όψει της ζωντανής απειλής ενός τέταρτου κύματος.
Και παρότι η πρόθεση δεν είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας «δύο ταχυτήτων», η πανδημική πραγματικότητα σε συνδυασμό με το δρομολογούμενο «άνοιγμα» όλων των διαθέσιμων εμβολίων στο σύνολο του ενήλικου πληθυσμού διευρύνει τις συνθήκες για ατομικές, κοινωνικές, εργασιακές και πολιτικές επιλογές με στόχο τη στεγανοποίηση της δημόσιας υγείας.
Το κρίσιμο πόρισμα της Επιτροπής Βιοηθικής
Οπως αναφέρουν πηγές μιλώντας στο «Βήμα», η γνωμοδότηση των μελών της 11μελούς Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής ήδη καθαρογράφεται και τα αμέσως επόμενα 24ωρα παίρνει τον δρόμο προς το Πρωθυπουργικό Γραφείο.
Στις σελίδες του πορίσματος η κυβέρνηση αναζητά απαντήσεις σε ζητήματα που μέχρι σήμερα παραμένουν έωλα, αφήνοντας εν μέρει ανοχύρωτες από τον πανδημικό ιό κομβικές δομές όπως είναι τα νοσοκομεία, οι μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων αλλά και οι προνοιακές δομές.
Οι ίδιες πηγές διευκρινίζουν πως η γνωμοδότηση της Επιτροπής εδράζει στον «πυρήνα» του εγγεγραμμένου καθήκοντος των υγειονομικών (και όχι μόνο) στη φροντίδα των ευάλωτων πολιτών. Και επιμένουν ότι το πόρισμα έχει συγκεκριμένη στόχευση και άρα δεν επεκτείνεται σε άλλους χώρους της οικονομικής και εργασιακής σφαίρας.
Πιθανή η διεύρυνση και σε άλλους χώρους
Παρ’ όλα αυτά γίνεται σαφές ότι κατά το στάδιο της διαβούλευσης πιθανόν να διευρυνθούν οι προοπτικές και για άλλες ομάδες εργαζομένων, όπως είναι για παράδειγμα οι εκπαιδευτικοί, τα σώματα ασφαλείας, οι Ενοπλες Δυνάμεις κ.ο.κ.
Τον… δρόμο έχει ανοίξει άλλωστε η πρόσφατη απόφαση της διοίκησης της Πυροσβεστικής για το προσωπικό της ΕΜΑΚ. Παράλληλα όμως ο διάλογος αναμένεται να βρει πρόσφορο έδαφος και στα αναδυόμενα και κοινωνικά αιτήματα για ασφαλείς δραστηριότητες, που την περασμένη εβδομάδα βρήκαν έκφραση μέσω του σωματείου εργαζομένων της Alpha Bank, όταν αιτήθηκε την… απομόνωση των αρνητών από τους χώρους εργασίας.
Κοκτέιλ ελευθεριών και υποχρεωτικότητας
Στο πλαίσιο αυτό, οι επικείμενες νομοθετικές ρυθμίσεις για την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού θα αποτελέσουν τμήμα του… πλέγματος των ρυθμίσεων που θα αφορούν τις «ελευθερίες» των πλήρως εμβολιασμένων πολιτών, δημιουργώντας όπως όλα δείχνουν το κατάλληλο νομικό… χαλί για την αυτορρύθμιση του ιδιωτικού τομέα.
Μια πρώτη ένδειξη εκείνων που ακολουθούν αποτελεί άλλωστε η πρόσφατη απόφαση να δοθεί από την 1η Ιουλίου το «πράσινο φως» για τη διοργάνωση πανηγυριών, μόνον όμως σε εκείνες τις περιφερειακές ενότητες που το ποσοστό των πλήρως εμβολιασμένων θα ξεπερνά το 50%.
Δίλημμα και για τους επιχειρηματίες
Αντίστοιχα, τους επόμενους μήνες και εφόσον θα το επιτρέπει η εξέλιξη της εμβολιαστικής εκστρατείας «Ελευθερία», οι επιχειρηματίες θα έχουν να αντιμετωπίσουν διλήμματα του τύπου: Εστιατόρια με 100% πληρότητα εφόσον επιτρέπουν αποκλειστικά και μόνο την είσοδο σε πλήρως εμβολιασμένους πελάτες ή με 50% πληρότητα εφόσον ανοίγουν τις πόρτες τους σε ανεμβολίαστους, με αποτέλεσμα να υποχρεούνται σε αυστηρή εφαρμογή των υγειονομικών πρωτοκόλλων;
Σημαντικός δε αστερίσκος είναι εάν θα αναγνωριστεί ως «πάσο» ελεύθερης διέλευσης σε κλειστούς χώρους η βεβαίωση αρνητικού τεστ που θα έχει διεξαχθεί τις τελευταίες 24-48 ώρες, εντούτοις στην περίπτωση αυτή το κόστος (που μεταφράζεται σε χρόνο και ιδιωτική δαπάνη) θα επιβαρύνει τους ανεμβολίαστους πολίτες.
«Να χρησιμοποιήσουμε την πειθώ»
Παρακολουθώντας στενά τις εξελίξεις, ο Γεώργιος Π. Χρούσος, ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας ΕΚΠΑ, διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Υγείας Μητέρας, Παιδιού και Ιατρικής Ακρίβειας και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, μιλώντας στο «Βήμα» εκφράζει τις αμφιβολίες του σχετικά με την επερχόμενη – όπως όλα δείχνουν – υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού σε νευραλγικές δομές φροντίδας ευάλωτων πληθυσμών.
Συνοψίζοντας τη σκέψη του σημειώνει πως «πιστεύω ότι δεν θα λειτουργήσει θετικά» και στη συνέχεια αναλύει: «Είναι σημαντικό να χρησιμοποιήσουμε την πειθώ για να εμβολιαστούν εκείνοι οι πολίτες που εκφράζουν φοβία ή δισταγμό. Συνεπώς, το ζητούμενο είναι να περάσει στην κοινωνία και συνεπακόλουθα στις ευαίσθητες επαγγελματικές ομάδες το σωστό μήνυμα, με έμφαση στα οφέλη». Διαπιστώνει δε ότι η υποχρεωτικότητα πιθανόν να μην ταιριάζει με την ελληνική κουλτούρα, παρά την ορθότητα μιας τέτοιας απόφασης.
Και προσθέτει με νόημα ότι ούτως ή άλλως σήμερα η συντριπτική πλειονότητα των γιατρών στη χώρα είναι εμβολιασμένοι, ενώ σαφώς βελτιωμένη είναι και η εμβολιαστική κάλυψη του νοσηλευτικού προσωπικού.
Πιο αποτελεσματικά τα «προνόμια»
Αντιθέτως, ο καθηγητής εστιάζει στην αποτελεσματικότητα των «ελευθεριών». «Τα προνόμια ίσως παίξουν σημαντικότερο ρόλο στην προσπάθεια εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού. Οι διστακτικοί πολίτες μπορούν να πειστούν, ιδίως εάν διαπιστώσουν ότι η καθημερινότητά τους θα βελτιωθεί προς το καλύτερο. Σταδιακά θα αφυπνιστούν από δύο σημαντικά κίνητρα: αφενός ότι ο εμβολιασμός θα σβήσει την αγωνία να νοσήσουν από έναν απειλητικό ιό και αφετέρου ότι θα πάρουν πίσω τις ζωές τους».
Ο κίνδυνος αναζωπύρωσης με όχημα τις πιο μεταδοτικές μεταλλάξεις
Τα νέα κρούσματα, οι εισαγωγές στα νοσοκομεία και οι θάνατοι – οι σημαντικότεροι «δείκτες» που καθρεφτίζουν την εξέλιξη της πανδημίας – βρίσκονται σε πτωτική πορεία στο σύνολο της Γηραιάς Ηπείρου. Ωστόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προειδοποιεί ότι καθώς οι κοινωνίες «ανοίγουν» μια ενδεχόμενη αναζωπύρωση το επερχόμενο φθινόπωρο είναι ορατή με «καύσιμο» τις πλέον μεταδοτικές μεταλλάξεις, όπως είναι η «Δέλτα» (γνωστή και ως ινδική μετάλλαξη).
«Εχουμε ξαναβρεθεί εδώ. Το περασμένο καλοκαίρι τα κρούσματα σταδιακά αυξήθηκαν στις νεότερες ηλικίες και εν συνεχεία η διασπορά “πέρασε” στους μεγαλύτερους, οδηγώντας σε καταστροφικές απώλειες ζωής το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 2020. Ας μην ξανακάνουμε το ίδιο λάθος» υπογραμμίζει ο Χανς Κλούγκε, περιφερειακός διευθυντής Ευρώπης του ΠΟΥ.
Λίγα 24ωρα μετά την προειδοποίηση αυτή ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) ανακοίνωσε το πρώτο κρούσμα βραζιλιάνικης μετάλλαξης P.1.2 (VOC-21JAN-02) στη χώρα μας.
Σημειώνεται δε ότι το συγκεκριμένο στέλεχος έχει διαπιστωθεί πως είναι έως και δύο φορές πιο μεταδοτικό και φαίνεται ικανό να διαφεύγει σε έναν βαθμό από τη φυσική ανοσία, καθώς μολύνει ξανά ανθρώπους που είχαν νοσήσει με λοίμωξη COVID-19. Επιπλέον, έχουν ήδη ταυτοποιηθεί τέσσερις περιπτώσεις μόλυνσης με το στέλεχος Β.1.617 (ινδικό).
Οι σκέψεις για ένταξη των ανηλίκων και το παράδειγμα της Γερμανίας
Εντός των επόμενων εβδομάδων η Pfizer – όπως ανακοίνωσε – ξεκινά κλινικές δοκιμές για την εφαρμογή του εμβολίου της έναντι της COVID-19 σε παιδιά κάτω των 12 ετών. Πίσω στη χώρα μας, τα μέλη της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών «αγοράζουν» πολύτιμο χρόνο ελέγχοντας διεξοδικά όλα τα υπάρχοντα δεδομένα, αρνούμενα να προχωρήσουν σε μια βεβιασμένη απόφαση σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα.
Υπενθυμίζεται ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) έδωσε πρόσφατα το «πράσινο φως» για τον εμβολιασμό των εφήβων 12-15 ετών, εντούτοις εναπόκειται σε κάθε κράτος-μέλος να αποφασίζει εάν και πότε θα χρησιμοποιηθεί αυτό το εμβόλιο σε εφήβους στο μέλλον.
Την περασμένη Δευτέρα η πρόεδρος της Επιτροπής, Μαρία Θεοδωρίδου, επέμεινε ότι ο εμβολιασμός των ενηλίκων αποτελεί προτεραιότητα σε αυτή τη φάση, αφήνοντας να εννοηθεί πως η σχετική εισήγηση για τους εφήβους θα… καθυστερήσει.
Ειδικότερα, τα μέλη της Επιτροπής έχουν σκύψει… σε δεδομένα που αφορούν σημαντικές παραμέτρους, όπως είναι ο ρόλος των παιδιών στη διασπορά του ιού στην κοινότητα, η νοσηρότητα, η θνητότητα, με έμφαση στην ασφάλειά τους.
Ενα ακόμα στοιχείο που θα συνυπολογιστεί όσο οι εβδομάδες περνούν είναι το ύψος του τείχους ανοσίας με τη συμμετοχή στο πρόγραμμα «Ελευθερία» αποκλειστικά των ενηλίκων, αξιολογώντας εάν είναι επαρκές ή ανεπαρκές να αναχαιτίσει ένα τέταρτο πιθανό κύμα.
Ενδεικτική είναι η τοποθέτηση του καθηγητή Γεώργιου Π. Χρούσου για το θέμα αυτό, ο οποίος μιλώντας στο «Βήμα» σημειώνει: «Οσο μικρότερο είναι το παιδί τόσο πιο επιφυλακτικός είμαι. Και στην Αμερική υπάρχουν αντίθετες φωνές, εκφράζεται δηλαδή επιφυλακτικότητα και από στελέχη του υγειονομικού προσωπικού εκεί. Αντίθετα, στα ευάλωτα παιδιά, λόγω υποκείμενων νοσημάτων, το όφελος του εμβολιασμού είναι μεγάλο».
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι, όπως έγινε γνωστό στα τέλη της περασμένης εβδομάδας, η Διαρκής Επιτροπή Εμβολιασμών της Γερμανίας (Stiko) συνέστησε να εμβολιάζονται μόνο οι έφηβοι ηλικίας 12-17 ετών με προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας (παχυσαρκία, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ανοσοκαταστολή, χρόνιες πνευμονικές παθήσεις, καρδιολογικά προβλήματα και σακχαρώδη διαβήτη) που τα καθιστούν ευάλωτα σε επιπλοκές έπειτα από λοίμωξη COVID-19.
Η γερμανική κυβέρνηση όμως, ήδη από την 7η Ιουνίου, έχει καταργήσει τη σειρά προτεραιότητας, επιτρέποντας σε όλους, από την ηλικία των 12 ετών, να προγραμματίσουν τον εμβολιασμό τους.
Οι προτάσεις εναλλακτικών στρατηγικών πέρα από τα οικονομικά κίνητρα
Το παράδειγμα της Αμερικής δείχνει την πολυπλοκότητα της διείσδυσης του μηνύματος για τον εμβολιασμό στις πολυεπίπεδες κοινωνίες αλλά και την ανάγκη επιλογής και προώθησης μιας δέσμης κινήτρων που θα παρακινήσει τους πολίτες να κλείσουν ραντεβού στο εμβολιαστικό κέντρο.
Ειδικότερα, σε πρόσφατη ανάλυση της έγκριτης ιατρικής επιθεώρησης «The New England Journal of Medicine» επισημαίνεται ότι ο πολλά υποσχόμενος ταχύς ρυθμός εμβολιασμού στις ΗΠΑ από την κορύφωση των 3,38 εκατομμυρίων δόσεων ανά ημέρα στις 13 Απριλίου έχει πλέον πέσει σε λιγότερο από 2 εκατομμύρια δόσεις τον Μάιο. Εως πρόσφατα υπήρχε μεγάλη ζήτηση για περιορισμένες δόσεις εμβολίων, αλλά τώρα η παροχή των εμβολίων είναι υπεραρκετή για να καλύψει τις ανάγκες της χώρας. Ωστόσο, οι ΗΠΑ απέχουν αρκετά από την επίτευξη της ανοσίας αγέλης, δηλαδή να φτάσουν οι εμβολιασμοί το 80%, μια και μόνο περίπου το 47% έχει λάβει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου COVID-19.
Στο πλαίσιο αυτό, κάποιες Πολιτείες παρέχουν ακόμα και οικονομικά κίνητρα στους πολίτες για να εμβολιαστούν: από 100 δολάρια για αποταμίευση ή δωροκάρτες στη Δυτική Βιρτζίνια έως διοργάνωση λοταρίας με δώρο 5 εκατ. ευρώ στη Νέα Υόρκη, αλλά και πλήρη υποτροφία σε εμβολιασμένο παιδί στο Οχάιο.
Ωστόσο, τέτοιου είδους πρακτικές ενέχουν τον κίνδυνο να θεωρήσουν οι πολίτες ότι η παροχή κινήτρων για εμβολιασμό είναι μια ένδειξη ότι το εμβόλιο είναι μη επιθυμητό ή δεν είναι ασφαλές και έτσι να έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα.
Υπό το πρίσμα αυτό και αναζητώντας μια ενισχυτική… δόση μέτρων που θα επιταχύνει το εμβολιαστικό πρόγραμμα στις ΗΠΑ, οι συγγραφείς του άρθρου καταλήγουν στην ανάγκη εναλλακτικών στρατηγικών. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνουν τρεις διαφορετικούς άξονες προσέγγισης: πρώτον, οι οργανισμοί που περιθάλπουν ασθενείς είτε με οξέα προβλήματα είτε με χρόνια νοσήματα θα μπορούσαν να καταστήσουν υποχρεωτικό τον εμβολιασμό έναντι του SARS-CoV-2 όπως γίνεται και με τον αντιγριπικό εμβολιασμό. Με αυτόν τον τρόπο θα αποτραπούν νέες συρροές κρουσμάτων που προέρχονται από το υγειονομικό προσωπικό.
Επιπλέον, προτείνουν την επέκταση του υποχρεωτικού εμβολιασμού μεταξύ άλλων σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και χώρους εργασίας όπως εργοστάσια, καθώς και στα σωφρονιστικά ιδρύματα.
Δεύτερον, συνιστούν η πρόσβαση σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν άμεση επαφή (πρόσωπο με πρόσωπο), όπως οι συναυλίες, να επιτραπεί μόνο σε εμβολιασμένους. Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να γίνει και στα γυμναστήρια, με τους συγγραφείς να εστιάζουν στη δύναμη των κοινωνικών κινήτρων, εξαιτίας της ανάγκης των ανθρώπων να επιστρέψουν στην κανονικότητα.
Μια τρίτη προσέγγιση αποτελεί η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών για όσους δεν εμβολιάζονται παρά την απουσία αντενδείξεων για τον εμβολιασμό έναντι του SARS-CoV-2. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να επιτευχθεί μια αναδιανομή του πλεονάζοντος κόστους των νοσηλειών ατόμων με COVID-19.
