Η κλιματική αλλαγή, η επέκταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, η λαθροθηρία για το κρέας και το δέρμα τους απειλούν την επιβίωση πολλών ειδών σε όλον τον κόσμο. Aυτή τη στιγμή, η Κένυα προχωρεί στην πρώτη της εθνική απογραφή άγριας πανίδας με στόχο να εντοπίσει απειλές για τους εύθραυστους πληθυσμούς άγριων ζώων και να βοηθήσει για την προστασία τους. Η απογραφή, η οποία υπολογίζεται ότι θα κοστίσει 2,3 εκατ. δολάρια, θα διαρκέσει μέχρι τον προσεχή Ιούλιο, με δασοφύλακες, ερευνητές και μέλη των τοπικών κοινοτήτων να ενώνουν τις δυνάμεις τους και να τα καταμετρούν από ξηράς αλλά και από αέρος, μέσω ελικοπτέρων, χρησιμοποιώντας συσκευές εντοπισμού GPS, καμουφλαρισμένες κάμερες με ανιχνευτή κίνησης κ.τ.λ.
Η καταμέτρηση, μάλιστα, θα επικεντρωθεί κυρίως σε σπάνια είδη όπως ο παγκολίνος – το όνομα του οποίου έχει κατά καιρούς συνδεθεί και με τη μετάδοση της COVID-19 στον άνθρωπο – μέχρι τον ορυκτερόποδα. Σημειώνεται μάλιστα πως παρότι ορισμένα ζώα «ευδοκίμησαν» μέσα στην περίοδο της COVID-19
– είχαμε, για παράδειγμα, έκρηξη στη γέννηση ελεφάντων στη χώρα της Ανατολικής Αφρικής – ο κορωνοϊός φαίνεται να είχε καταστροφικές επιπτώσεις στα εκατομμύρια είδη της περιοχής που εξαρτώνται από τον οικοτουρισμό.
Ετσι, η μεγάλη αυτή απογραφή της άγριας ζωής θα είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση και την προστασία των περισσότερων από 1.000 ειδών που είναι ενδημικά στην Κένυα, ορισμένα από τα οποία έχουν δει ανησυχητική μείωση του πληθυσμού τους τις τελευταίες δεκαετίες, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Ενδεικτικά, οι πληθυσμοί καμηλοπάρδαλης στην Κένυα έχουν μειωθεί περίπου 40% τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, σύμφωνα με το Ιδρυμα Αγριας Ζωής της Αφρικής (Africa Wildlife Foundation). Και δεν είναι μόνο η Κένυα. Για παράδειγμα, οι πληθυσμοί του απειλούμενου γορίλα του Grauer στο Εθνικό Πάρκο Kahuzi-Biega, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό εκτιμάται ότι έχουν μειωθεί κατά 87% μεταξύ 1994 και 2015, κυρίως λόγω του παράνομου κυνηγιού, ενώ οι αριθμοί του αφρικανικού γκρίζου παπαγάλου στη Νοτιοδυτική Γκάνα έπεσαν κατά 99% μεταξύ 1992 και 2014, εξαιτίας της παγίδευσης με σκοπό την εμπορία, καθώς και της απώλειας των ενδιαιτημάτων του.
Aβολες αλήθειες
Αυτές ακριβώς τις τάσεις αποτυπώνει και η έκθεση «Ζωντανός Πλανήτης 2020» του WWF, παρουσιάζοντας μία συνολική εικόνα της κατάστασης του φυσικού μας κόσμου μέσα από τον Δείκτη LPI (Living Planet Index), όπως προσδιορίστηκε από τη Ζωολογική Εταιρεία του Λονδίνου (ZSL-Zoological Society of London). Ο δείκτης αυτός αποτυπώνει την τάση για σχεδόν 21.000 πληθυσμούς περισσότερων από 4.000 ειδών σπονδυλόζωων στο διάστημα μεταξύ 1970 και 2016, με τη συμβολή πάνω από 125 ειδικών από όλον τον κόσμο.
Τι δείχνουν οι αριθμοί; Συγκεκριμένα, μέσα σε αυτές τις σχεδόν πέντε δεκαετίες, καταγράφεται μείωση 68% κατά μέσο όρο στο μέγεθος των πληθυσμών θηλαστικών, πτηνών, αμφιβίων, ερπετών και ψαριών διεθνώς. Πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τον LPI, μεταξύ των αιτιών για τη μείωση κατά 2/3 των παγκόσμιων πληθυσμών σπονδυλόζωων, βρίσκονται και οι παράγοντες που θεωρείται ότι αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης πανδημιών όπως αυτή της COVID-19
– συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών χρήσεων γης και του εμπορίου άγριας ζωής.
Την ίδια στιγμή, η κύρια αιτία για τη δραματική μείωση των πληθυσμών των χερσαίων ειδών που περιλαμβάνονται στον LPI είναι η απώλεια και υποβάθμιση των οικοτόπων, συμπεριλαμβανομένης της αποδάσωσης, που οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο η ανθρωπότητα παράγει την τροφή της. Χρειάζεται λοιπόν άμεση κινητοποίηση, καθώς την ίδια στιγμή έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τις δραματικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που απειλεί τα οικοσυστήματα και τον πλούτο των ειδών. Σύμφωνα με την έκθεση, οι αλλαγές που χρειάζονται περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας στην παραγωγή και εμπορία τροφής, τη μείωση της σπατάλης και την προώθηση πιο υγιεινών και φιλικών προς το περιβάλλον διατροφικών συνηθειών.
Η ελληνική περίπτωση
Πριν από μερικές ημέρες, στις 22 Μαΐου, γιορτάσαμε την Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) βάζει μπροστά το Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων (2020-2030), με τη φύτευση 30 εκατομμυρίων δένδρων από ελληνικούς σπόρους σε συνολική έκταση γης 500.000 στρεμμάτων. Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης με 224 εκατ. ευρώ και από τους κρατικούς πόρους με 480 εκατ. ευρώ, ενώ το ΥΠΕΝ καθόρισε με υπουργική απόφαση τους εθνικούς στόχους διατήρησης στις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000, δίνοντας έμφαση σε 21 οικοτόπους (όπως τα πευκοδάση της Ροδόπης και της Οροσειράς του Αίμου, τα οξύφυλλα δάση σε ορεινά ως αλπικά τοπία, τα μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά μαυρόπευκα, αλλά και σπήλαια των οποίων δεν γίνεται τουριστική εκμετάλλευση) και 55 είδη χλωρίδας και πανίδας (μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η φώκια μονάχους-μονάχους, ο λύκος, αρκούδα, το αγριόγιδο). Είναι η ώρα όλες οι χώρες, από την Κένυα μέχρι την Ελλάδα, να ενώσουν τις δυνάμεις τους.
