Αυστηρώς δεσμευτικά και απολύτως εξουσιαστικά μνημόνια επιβάλλει η Κίνα στις ξένες κυβερνήσεις προκειμένου να τις δανείσει, όπως αποκαλύπτει έρευνα που διενήργησαν ειδικοί του αμερικανικού Πανεπιστημίου William & Mary της Βιρτζίνια, της εδρεύουσας στην Ουάσιγκτον δεξαμενής σκέψης Center for Global Development, του επίσης αμερικανικού Peterson Institute for International Economics και του γερμανικού Ινστιτούτου του Κιέλου.

Η μελέτη με τίτλο «Πώς Δανείζει η Κίνα» αποκαλύπτει συγκεκριμένα ότι οι κρατικές κινεζικές τράπεζες που χορηγούν τις πιστώσεις σε χώρες «χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων» αποτελούν σκληρούς και εμπορικά άτεγκτους δανειστές, που φροντίζουν με τα συμβόλαια που συνάπτουν να αναδεικνύονται σε «προνομιακούς πιστωτές». Να εξασφαλίζουν δηλαδή την κατά προτεραιότητα αποπληρωμή των δανείων που χορηγούν έναντι άλλων εμπορικών και κρατικών πιστωτών. Η Κίνα έχει αναδειχθεί την τελευταία 20ετία στη μεγαλύτερη πιστώτρια χώρα παγκοσμίως, που φροντίζει όμως να δένει… χειροπόδαρα όσους καταφεύγουν σε αυτήν.

Η έρευνα συνιστά την πρώτη συστηματική μελέτη των νομικών όρων που διέπουν τις συμβάσεις χορήγησης πιστώσεων που συνάπτει με άλλες χώρες η Κίνα και βασίστηκε στην ανάλυση περίπου 100 συμβολαίων που υπογράφτηκαν μεταξύ κρατικών τραπεζών και άλλων δημοσίων πιστωτικών οργανισμών και κυβερνητικών πιστωτών σε 24 αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της Ανατολικής Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής και της Ωκεανίας.

Τρεις κατηγορίες

Οι ερευνητές συγκρίνουν τους όρους των συμβάσεων αυτών με εκείνους άλλων διμερών και πολυμερών εμπορικών πιστωτών. Σημειωτέον ότι πρόκειται για μια προσπάθεια που διήρκεσε 36 μήνες καθώς η πρόσβαση σε πολλές συμβάσεις ήταν από δύσκολη έως απαγορευτική. Παρά ταύτα εντόπισαν αρκετές «ασυνήθιστες πρακτικές», τις οποίες ομαδοποιούν σε τρεις κατηγορίες.

  • Πρώτον, οι κινεζικές δανειακές συμβάσεις περιέχουν «ασυνήθιστες» ρήτρες εμπιστευτικότητας που εμποδίζουν τους δανειολήπτες να αποκαλύπτουν δημοσίως τους όρους ή ακόμα και την ύπαρξη της σύμβασης. Κατά περιπτώσεις τους απαγορεύεται δηλαδή να αποκαλύπτουν ότι προσέφυγαν σε εξωτερικό δανεισμό, εξασφαλίζοντας στον πιστωτή (στο Πεκίνο εν προκειμένω) απόλυτη διακριτικότητα και πλήρη αδιαφάνεια για το ρίσκο που αναλαμβάνει.
  • Δεύτερον, οι κινέζοι πιστωτές επιδιώκουν και πετυχαίνουν να εξασφαλίζουν πλεονεκτήματα έναντι άλλων πιστωτών των πελατών τους. Τους υποχρεώνουν να υπογράφουν μυστικές «συμφωνίες ασφάλειας» δίχως ρήτρες συλλογικής αναδιάρθρωσης του χρέους. Η δανειακή συμφωνία, δηλαδή, κρατιέται εκτός του Κλαμπ του Παρισιού (της Λέσχης των Πιστωτριών Χωρών, αποστολή της οποίας είναι η από κοινού επίλυση προβλημάτων αποπληρωμής χρέους από τις δανειζόμενες χώρες). Πώς εξασφαλίζονται οι Κινέζοι ότι θα πληρωθούν και μάλιστα πρώτοι; Πειθαναγκάζοντας τους δανειζόμενους να διατηρούν σημαντικά κεφάλαια σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή σε λογαριασμούς μεσεγγυητών στους οποίους το Πεκίνο έχει πρόσβαση. Περίπου το ένα τρίτο των δανειακών συμβάσεων που εξετάστηκαν προβλέπει παρόμοιες εξασφαλίσεις.
  • Τρίτον, οι δανειακές συμβάσεις περιλαμβάνουν ρήτρες που παρέχουν στον πιστωτή μεγάλη ευχέρεια να ακυρώσει τη σύμβαση ή να απαιτήσει την πρόωρη αποπληρωμή του δανείου αν διαπιστώσει ότι η δανειζόμενη κυβέρνηση υιοθετεί πολιτικές με τις οποίες διαφωνεί. Για παράδειγμα, η Κινεζική Τράπεζα Ανάπτυξης (China Development Bank) θεωρεί «πιστωτικό γεγονός» την αναστολή των διπλωματικών σχέσεων του Πεκίνου με μια τρίτη χώρα.

Ρήτρες ακύρωσης

«Οι ρήτρες ακύρωσης των συμβάσεων ή επιτάχυνσης των αποπληρωμών επιτρέπουν στους δανειστές να επηρεάζουν την εσωτερική και εξωτερική πολιτική των οφειλετών κρατών» σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης. Και προειδοποιούν ότι η αδιαφάνεια των συμβάσεων δυσχεραίνει τον δημοκρατικό έλεγχο των κυβερνήσεων από τα κοινοβούλια και τους πολίτες τόσο των δανειζομένων όσο και των πιστωτριών χωρών – εδώ βέβαια μιλάμε για την Κίνα…