Ο Ακύλλας Καραζήσης είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης και δάσκαλος με μεγάλη εμπειρία – κυρίως στη Δραματική Σχολή του Εθνικού και του Ωδείου Αθηνών. Αυτή την εποχή ετοιμάζεται για την κάθοδο στην Επίδαυρο με τους «Βατράχους», στον πρώτο του Αριστοφάνη.
Επιπλέον, μέσα στην εβδομάδα θα προβληθεί η παράσταση που συνυπέγραψαν με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό για το 1821, μια παραγωγή της Λυρικής Σκηνής. Πιστεύει ότι «η τέχνη είναι η παραμυθία ενός ψεύδους» και ότι όσο κι αν αλλάξει το θέατρο, η μίμηση θα παραμείνει στη ρίζα του.
Πρώτη επαφή με τον Αριστοφάνη. Εντυπώσεις;
«Με αυτή την παράσταση πέφτω στα μαλακά. Η Αργυρώ Χιώτη που σκηνοθετεί είναι ένας άνθρωπος ανοιχτός, με δικό του βλέμμα πάνω στα πράγματα, πολύ συνεργατικός. Συγχρόνως είναι εκεί φίλοι μου, παλιοί και καινούργιοι, μια μικρή, πολύ ενδιαφέρουσα ομάδα και με πολύ καλή αύρα – κάτι πολύ βασικό για εμένα. Μια ατμόσφαιρα που σου επιτρέπει να υπάρχεις αυτόνομα, με τα προσόντα και τις αδυναμίες σου».
Είστε ο Ευριπίδης. Τι σημαίνει σήμερα αυτή η κωμωδία;
«Ναι, και τον Αισχύλο ερμηνεύει ο Νίκος Χατζόπουλος, ένας άνθρωπος με τον οποίο είμαστε πολύ φίλοι, έχουμε παίξει και σκηνοθετήσει μαζί, ενώ έχουμε και τις διαφορές μας. Ο Αισχύλος άλλωστε είναι ο πιο συντηρητικός και κλασικός. Ο Ευριπίδης είναι ο μοντερνιστής. Διαφορές που μας εκφράζουν (!). Σήμερα είναι μια εποχή βίαιας εισβολής πολλών ερεθισμάτων και δεν έχει καμία σύγκριση με πριν από 50-60 χρόνια. Πιστεύω ότι ο ο κόσμος του 1950 δεν είχε και πολύ μεγάλη διαφορά από τον κόσμο του 1850, στον βαθμό που συμβαίνει σήμερα – σαν ένα πέρασμα από την παλαιολιθική στη νεολιθική εποχή. Οπότε το θέατρο, αν δεν θέλει να γίνει ένα μουσειακό είδος και να χάσει τη λειτουργικότητά του, πρέπει να συνομιλήσει με την εποχή, ακόμα κι αν χρειάζεται να θυσιάσει κομμάτια του. Μπορεί να πρέπει να γίνει μια τεράστια μετατόπιση».
Αναφέρεστε σε καινούργια δραματουργία;
«Δεν είναι αυτό το θέμα. Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τυχαίο ότι το σύγχρονο έργο δεν μπορεί να υπάρξει έτσι όπως το θέλουμε γιατί η φόρμα αυτή δεν ανταποκρίνεται στην εποχή, όπως δεν ανταποκρίνεται στην εποχή και ο τρόπος που έγραφαν πριν από σαράντα χρόνια. Το documentary theatre, για παράδειγμα, κάνει ένα δειλό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά από εκεί λείπει η λογοτεχνία. Πώς γράφει ο Θανάσης Βαλτινός, που δεν ξέρεις τι είναι ιστορία, τι μυθοπλασία ή τι πραγματικότητα; Αυτό. Πιστεύω ότι στο θέατρο χρειάζεται σήμερα να γίνουμε ολιστικοί».
Οπως στην αριστοφανική κωμωδία, τη λύση σήμερα μπορούν να δώσουν οι πνευματικοί άνθρωποι;
«Από αυτό προκύπτουν δύο ερωτήσεις. Κάποιοι που πλασάρουν τον εαυτό τους ως πνευματικό άνθρωπο, αλλά αυτό είναι σε επίπεδο μάρκετινγκ και συνήθως τους χαρακτηρίζουμε ψώνια ή γραφικούς. Η άλλη αφορά αυτούς που είναι πράγματι πνευματικοί, αλλά με ποια κριτήρια λες κάποιον πνευματικό; Το να είσαι συγγραφέας, πολλώ δε μάλλον ηθοποιός, σκηνοθέτης, δεν σημαίνει ότι είσαι πνευματικός άνθρωπος. Αντιθέτως, μπορεί να είσαι ένας πρακτικότατος και ένας πραγματικά πνευματικός να κάθεται σε ένα γραφείο στην Εφορία και να γράφει ποιήματα. Για εμένα αυτό είναι ένα ζήτημα.
Αλλά έχει κανείς εμπιστοσύνη στην πνευματικότητα; Ας πάρουμε τις διευθύνσεις των μεγάλων κρατικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα. Εκεί εγώ ελάχιστους πνευματικούς ανθρώπους έχω δει με την ολιστική έννοια».
Ο Αριστοφάνης αναζητεί τη λύση στον Κάτω Κόσμο…
«Οι «Βάτραχοι» θέτουν ένα ενδιαφέρο αίτημα. Δεν είναι όμως καθαρό: Θέλουν τον ποιητή να πάει πίσω στην πόλη όχι για να διοικήσει, αλλά σαν σύμβουλο. Επιπλέον, νομίζω ότι αυτή η σκέψη είναι συντηρητική. Αντί να κοιτάξουμε τους ζωντανούς, ψάχνουμε τους πεθαμένους. Με κανέναν μας δεν τελειώνει ο κόσμος. Είναι πάγια τακτική ενός κλισέ, ενός κομφορμισμού να καθαγιάζουμε τον τεθνεότα».
Πώς νιώθετε στην Επίδαυρο;
«Η Επίδαυρος είναι κυρίως η ιστορία της, σαν ένα κομμάτι εθνικού νεοελληνικού αφηγήματος. Συνδυάζεται με το καλοκαίρι, τα βουνά της Αργολίδας, το συμπαθητικό Λυγουριό. Ενα ζωντανό κομμάτι ελληνικής θεατρικής παράδοσης. Αλλά είναι και κοπιαστική, απαιτεί ένα είδος ηρωισμού από τον ηθοποιό, κάτι που επίσης ανήκει στον μύθο της. Είναι όμως αντίξοες οι συνθήκες, η φωνή, το σώμα καταπονούνται περισσότερο. Προσωπικά θυμάμαι πάντα τις παραστάσεις που έχω παίξει εκεί».
Τι είναι το αφιέρωμα για το 1821 που ετοιμάσατε με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό;
«Ξεκίνησε από μια δική μας πρόταση στη Λυρική – είχε προηγηθεί, προ δεκαετίας περίπου, ο «Στάλιν». Είναι μια παράσταση όπου μαζί με τον Μιχαήλ γράφουμε, σκηνοθετούμε, παίζουμε. Θα ανέβαινε τον περασμένο Μάρτιο. Κεντρική ιδέα είναι η διαπραγμάτευση της Ιστορίας, το εθνικό αφήγημα, η αποστροφή για το εθνικό αφήγημα, το ενδιαφέρον για τις ιστορίες των ανθρώπων και των γεγονότων. Είχαμε και τη συνδρομή του εξαιρετικού ιστορικού Νίκου Θεοτοκά από το Πάντειο, που μας βοήθησε πολύ στον τρόπο που βλέπει την Ιστορία».
Διδάσκετε σε δραματικές. Πιστεύετε ότι η σχέση δασκάλου – μαθητή βρίσκεται στη ρίζα του θεατρικού προβλήματος;
«Ναι, αλλά μόνο συνολικά μπορώ να απαντήσω: Υπάρχουν ιεραρχικές σχέσεις που επειδή είναι τόσο αυτονότητες, δεν θεωρούνται πια ιεραρχικές. Οταν κρίνεις τη ζωή σου εκ των υστέρων, λες «εκεί πέρασα καλά, αλλά κάποιες πρόβες σε κάποιες παραγωγές ενείχαν και στοιχεία κακοποίησης». Στο θέατρο δεν τρως ξύλο. Αλλά υπήρχε και υπάρχει ακόμα η αυθεντία, ο σταρ, οποιουδήποτε είδους. Και είναι δύσκολο, όταν του δοθεί εξουσία, αυτό να μην το εκμεταλλευτεί. Μπορεί ο Μαρξ να είναι ξεπερασμένος, αλλά έχει δίκιο: Η θέση κάνει τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος τη θέση. Αυτό πιστεύω, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Η θέση δεν θα έλεγα ότι διαφθείρει, αλλά ότι αλλάζει. Δοκιμάζεσαι. Οταν, δε, επιλέγονται για αυτές τις θέσεις νάρκισσοι, εκεί το θέμα γίνεται προβληματικό. Αυτό έσκασε τώρα γιατί έφτασε σε ένα σημείο όπου είχαν μαζευτεί πολλά».
Δύσκολη η σχέση δασκάλου – μαθητή;
«Κλασική. Τα παιδιά είναι ανοιχτά απέναντί σου και θεωρώ ότι σαν δάσκαλος ή σκηνοθέτης έχω μια-δυο δουλειές: να εμπνεύσω ενθουσιασμό, όρεξη για δουλειά, αλλά όχι να τους υποχρεώσω. Για εμένα δεν υπάρχει κακός μαθητής, υπάρχει κακός δάσκαλος. Δεν έχω δει ποτέ παιδιά να διαμαρτύρονται για κάτι όταν αυτό το κάτι δεν έχει βάση. Ούτε έχω δει ποτέ κανέναν να αγανακτεί όταν παιδιά διώχνονται από μια σχολή, ενώ το αντίθετο γίνεται θέμα. Από μια άρτια δουλειά πιο σημαντικό είναι να μην υπάρχουν λαβωμένοι άνθρωποι που να το κουβαλάνε μια ζωή».
INFO
«Ο Κολοκοτρώνης ατενίζει το μέλλον…» των Μιχαήλ Μαρμαρινού – Ακύλλα Καραζήση: προβολή στις 11/6 από την GNO TV (Λυρική). «Βάτραχοι» του Αριστοφάνη: 9-11/7 στην Επίδαυρο.
