Η μοιραία συντριβή του Βοeing 777 των Μαλαισιανών Αερογραμμών συνέβη στις 17 Ιουλίου του 2014. Το αεροσκάφος που εκτελούσε την πτήση ΜΗ17 απογειώθηκε από το αεροδρόμιο Σίπχολ του Άμστερνταμ και πετούσε με προορισμό την Κουάλα Λουμπούρ, όταν συνετρίβη στην περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας. Κανείς από τους 298 επιβαίνοντες δεν επέζησε. Μέχρι σήμερα κανείς δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για την πτώση του αεροσκάφους. Αρκετές χώρες, μεταξύ αυτών η Ολλανδία και η Αυστραλία, ζήτησαν να επιληφθεί της υπόθεσης διεθνές δικαστήριο. Ωστόσο η υπόθεση δεν έφτασε ποτέ σε κάποιο δικαιοδοτικό όργανο του ΟΗΕ, επειδή η Ρωσία εμπόδισε την πρωτοβουλία με βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Η ολλανδική κυβέρνηση αποφάσισε έτσι να προσφύγει σε ολλανδικό δικαστήριο σύμφωνα με τους εθνικούς νόμους, καθώς τα περισσότερα θύματα (193) προέρχονται από την Ολλανδία.
Το νήμα φτάνει στη Ρωσία
Από το αεροπορικό δυστύχημα πέντε χώρες επλήγησαν περισσότερο – η Ολλανδία, η Αυστραλία, το Βέλγιο, η Μαλαισία και η Ουκρανία – και συνέστησαν κοινή ομάδα ερευνών για τη διαλεύκανση της υπόθεσης (JIT). Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το Boeing 777 χτυπήθηκε από αντιαεροπορικό πύραυλο τύπου ΒUK της σοβιετικής εποχής. O πύραυλος φέρεται να εκτοξεύτηκε από το Ντονμπάς, που ελέγχεται από φιλορώσους αυτονομιστές. Το σύστημα BUK μεταφέρθηκε αρχικά στην ανατολική Ουκρανία από τη Ρωσία και επεστράφη στη Ρωσία λίγο μετά την αεροπορική τραγωδία, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι οποίες εξέτασαν μαρτυρίες κατοίκων, απομεινάρια του πυραύλου που βρέθηκαν στα συντρίμμια του αεροσκάφους καθώς επίσης ευρήματα δορυφόρων και βιντεοσκοπημένο υλικό. Πριν από την έναρξη της κύριας δίκης, ο ολλανδός ανακριτής, Φρεντ Βεστερμπέκε, δήλωσε πεπεισμένος για την ύπαρξη αποδείξεων που βεβαιώνουν τη ρωσική εμπλοκή.
Μέχρι στιγμής οι διεθνείς έρευνες καταλήγουν σε τέσσερις βασικούς υπόπτους, τρεις εκ των οποίων είναι Ρώσοι: ο Ιγκόρ Γκίρκιν, ο πρώην υπ. Άμυνας της αυτοανακηρυχθείσας ‘Δημοκρατίας του Ντονέτσκ’ και στρατηγός Σεργκέι Ντουμπίνσκι, ο συνταγματάρχης Όλεγκ Πουλάτοφ και ο Ουκρανός Λεονίντ Καρτσένκο. Όλοι τους αρνούνται οποιαδήποτε σχέση με το συμβάν. Στο στόχαστρο των ερευνών βρίσκεται και ένας πέμπτος ύποπτος, ο Βολοντίμιρ Τσεμάκ, πρώην διοικητικής ομάδας αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία. Άλλοι ύποπτοι θα μπορούσαν να προκύψουν από τα μέλη του πληρώματος του πυραυλικού συστήματος BUK ή ενδεχομένως ο αρχηγός της 53ης ρωσικής μεραρχίας αντιαεροπορικών πυραυλικών συστημάτων, ο οποίος ίσως έδωσε εντολές. Προς το παρόν κανένας από τους υπόπτους δεν έχει εμφανιστεί σε ολλανδικό δικαστήριο. Η Ρωσία δεν εκδίδει πολίτες της και πιθανώς ο Ουκρανός Καρτσένκο να απέκτησε ρωσικό διαβατήριο. Ενδιαφέρον προκαλεί επίσης η ενδεχόμενη πολιτική διάσταση της δίκης, δεδομένου ότι στο στόχαστρο των ερευνών βρίσκεται και ο Βλάντισλαφ Σουρκόφ, υψηλόβαθμος Ρώσος αξιωματούχος και πρώην σύμβουλος του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η πορεία της δίκης
Η δίκη που ξεκίνησε τη Δευτέρα στην Ολλανδία είναι η κύρια δίκη, στην οποία θα διερευνηθούν ουσιαστικά ζητήματα με ακροάσεις, οι οποίες μάλιστα θα μεταδοθούν ζωντανά λόγω του αυξημένου δημόσιου ενδιαφέροντος από την κεντρική δικαστική αίθουσα του Σίπχολ -κοντά στο ομώνυμο αεροδρόμιο του Άμστερνταμ. Η προκαταρκτική δίκη ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020 και ασχολήθηκε κυρίως με διαδικαστικά ζητήματα. Μόνο ένας εκ των κατηγορουμένων θα εκπροσωπηθεί από δικηγόρους στο ολλανδικό δικαστήριο, ο Όλεγκ Πουλάτοφ. Για την ιστορία, η πτώση του μαλαισιανού αεροσκάφους το καλοκαίρι του 2014 οδήγησε στην επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία από τις ΗΠΑ και την ΕΕ εξαιτίας υπονοιών για την εμπλοκή της.Λίγες μόλις ώρες μετά την τραγωδία, φιλορώσοι αυτονομιστές γιόρταζαν την «επιτυχή» κατάρριψη φερόμενου ουκρανικού πολεμικού αεροσκάφους. Μια μέρα μετά ο ίδιος ο πρόεδρος Πούτιν κατηγόρησε την Ουκρανία, ενώ οι ρωσικές αρχές αρνήθηκαν οποιαδήποτε εμπλοκή, περιπλέκοντας την κατάσταση.
Τον Οκτώβριο του 2020 η Ρωσία αποχώρησε οριστικά από τις επαφές με την Ολλανδία και την Αυστραλία στο πλαίσιο της διερεύνησης της υπόθεσης, ως αντίδραση στην προσφυγή της ολλανδικής κυβέρνησης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Τέλος, η δίκη που στο διεξάγεται Άμστερνταμ είναι η μεγαλύτερη, αλλά όχι η μοναδική νομική προσφυγή σχετικά με την υπόθεση MH17. Δύο ομαδικές προσφυγές έχουν επίσης υποβληθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από συγγενείς των 380 θυμάτων της συντριβής. Οι προσφεύγοντες κατηγορούν τη Ρωσία ότι παραβίασε το δικαίωμα στη ζωή των θυμάτων ζητώντας υπέρογκες αποζημιώσεις. Τέσσερις συγγενείς θυμάτων έχουν υποβάλει επίσης προσφυγή στο ΕΔΔΑ κατά της Ουκρανίας, την οποία θεωρούν εν μέρει υπεύθυνη επειδή δεν είχε αποκλείσει τον εναέριο χώρο πάνω από την επίμαχη ζώνη στην ανατολική Ουκρανία.
Μιχαήλ Μπουσούεφ
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
