Την ώρα που στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και σε ορισμένες ακόμη πλούσιες χώρες σχεδόν όλοι οι ενήλικοι έχουν πρόσβαση στα εμβόλια κατά της COVID-19 – σε ορισμένες δε εμβολιάζονται και υγιείς έφηβοι -, σε δεκάδες χώρες του πλανήτη οι πλέον ευάλωτοι πληθυσμοί δεν γνωρίζουν αν και πότε θα εμβολιαστούν. Είναι ενδεικτικό ότι από το σύνολο των δύο δισεκατομμυρίων δόσεων που έχουν διανεμηθεί διεθνώς, στις χώρες χαμηλού εισοδήματος έχουν κατευθυνθεί λιγότερες από το 0,3%, παρότι εκεί διαβιεί περίπου το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στον αντίποδα, άνω του 85% των δόσεων έχουν χορηγηθεί σε κατοίκους χωρών με υψηλό και μεσαίο εισόδημα. «Η ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια είναι ο ταχύτερος και δικαιότερος τρόπος να λήξει η πανδημία» δήλωσε ο Mπιλ Γκέιτς, θερμός υποστηρικτής του μηχανισμού COVAX που ιδρύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τον Ιούνιο του 2020 και υποστηρίχτηκε από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς και αρκετές κυβερνήσεις.
Φιλόδοξοι στόχοι, πενιχρά αποτελέσματα
Στόχος του COVAX είναι να ενθαρρύνει τη δίκαιη κατανομή των εμβολίων, με τελικό στόχο την οικουμενική ανάσχεση της πανδημίας. Βασική δέσμευσή του είναι η παροχή τουλάχιστον δύο δισεκατομμυρίων δόσεων των εγκεκριμένων εμβολίων σε αναπτυσσόμενες χώρες και όσα κράτη δεν έχουν καταφέρει να συνάψουν συμφωνίες με τις φαρμακοβιομηχανίες, πριν από το τέλος του 2021. Συνολικά, στοχεύουν να καλύψουν χώρες με συνολικό πληθυσμό τεσσάρων δισεκατομμυρίων ανθρώπων, περίπου τη μισή ανθρωπότητα. Οπως μάλιστα διευκρινίζεται, οι 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις θα κατευθυνθούν σε 92 οικονομίες χαμηλότερου εισοδήματος έως τις αρχές του 2022. Οι 1,3 δισ. πρώτες δόσεις που θα παραδοθούν εντός του 2021 αρκούν για να καλύψουν τις πλέον ευάλωτες ομάδες: Τους εργαζομένους στον υγειονομικό τομέα, τους ηλικιωμένους και τα άτομα με υποκείμενα νοσήματα.
Οι φιλόδοξοι στόχοι που τέθηκαν αρχικά χαιρετίστηκαν με ενθουσιασμό διεθνώς, αλλά όσο περνούσαν οι πρώτοι μήνες του έτους, τόσο πιο ξεκάθαρο γινόταν ότι οι λιγότερο προνομιούχοι του πλανήτη θα αργήσουν πολύ να αποκτήσουν ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια. Εως την 1η Ιουνίου μέσω του COVAX είχαν διακινηθεί μόλις 77 εκατομμύρια εμβόλια σε 127 διαφορετικές χώρες. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η εμβολιαστική ανισότητα δεν πλήττει μόνο τους λιγότερο προνομιούχους, καθώς ακόμη και οι χώρες που εμβολιάζουν μαζικά τον πληθυσμό τους θα συνεχίζουν να κινδυνεύουν από την εμφάνιση νέων παραλλαγών του ιού. «Καμία χώρα δεν είναι ασφαλής μέχρι να είναι όλες ασφαλείς» υποστήριξε πρόσφατα ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, πρόεδρος του ΔΣ της Παγκόσμιας Συμμαχίας για τα Εμβόλια GAVI που είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες του COVAX.
Το δυσθεώρητο κόστος και η εξοικονόμηση
Στο ίδιο πλαίσιο, η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα τόνισε ότι η πολιτική των εμβολίων είναι (και) οικονομική πολιτική υπογραμμίζοντας ότι αν η πανδημία τεθεί άμεσα υπό έλεγχο, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα ενισχυθεί κατά περίπου εννέα τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2025. «Οι επιστήμονες μας προσέφεραν εμβόλια σε χρόνο-ρεκόρ. Τώρα οι κυβερνήσεις οφείλουν να επιδείξουν αντίστοιχη ταχύτητα και διάθεση συνεργασίας για να προμηθεύσουν με εμβόλια τους πάντες και παντού» δήλωσε η κυρία Γκεοργκίεβα στο περιθώριο της εικονικής συνόδου του COVAX, η οποία διοργανώθηκε υπό την αιγίδα της ιαπωνικής κυβέρνησης στις 2 Ιουνίου, με στόχο την άντληση επιπλέον πόρων.
Κατά τη διάρκεια της συνόδου «Ενας Κόσμος Προστατευμένος» συγκεντρώθηκαν 2,4 δισ. δολάρια από σχεδόν 40 δωρητές (κυβερνήσεις, ιδρύματα και ιδιώτες), υπερβαίνοντας τον αρχικό στόχο χρηματοδότησης. Συνολικά ο οικονομικός βραχίονας του COVAX (AMC) έχει δεσμεύσει 9,6 δισ. δολάρια μέχρι σήμερα. Επιπλέον, πέντε κυβερνήσεις (Ιαπωνίας, Βελγίου, Δανίας, Ισπανίας και Σουηδίας) δεσμεύτηκαν να δωρίσουν περισσότερες από 54 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, αυξάνοντας τον συνολικό αριθμό των δόσεων σε 132 εκατομμύρια. Εφόσον τηρηθούν οι δεσμεύσεις έως τις αρχές του 2022, μέσω του COVAX θα έχει προστατευθεί από τον ιό σχεδόν το 30% του ενήλικου πληθυσμού σε 91 χώρες.
Σε όσους υποστηρίζουν ότι το κόστος είναι δυσθεώρητο, εμφατική απάντηση έδωσε ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, δρ Τέντρος: «Μπορεί το κόστος των εμβολίων να ανέρχεται σε δισεκατομμύρια, αλλά η συνολική εξοικονόμηση εκτιμάται σε τρισεκατομμύρια, από την επιπλέον οικονομική παραγωγή που θα καταστεί δυνατή σε έναν κόσμο χωρίς COVID». Οπως χαρακτηριστικά τόνισε, η βοήθεια στον υπόλοιπο κόσμο θα κοστίσει στην Αμερική έως και επτά δισεκατομμύρια ετησίως – λιγότερο από 0,5% του κόστους του πακέτου ενισχύσεων της πανδημίας, ύψους δύο τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Την έκκληση του δρος Τέντρος για δικαιότερη κατανομή των εμβολίων προσυπογράφουν με κοινό άρθρο τους οι επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Ποιοι προμηθεύουν
Ο Covax έχει συνάψει συμφωνίες για την προμήθεια εμβολίων των AstraZeneca (παράγονται σε αδειοδοτημένα εργοστάσια στην Ινδία και στη Νότια Κορέα), Pfizer/BioNTech, Moderna, Johnson & Johnson και Novavax. Παράλληλα, διαπραγματεύεται και με άλλες φαρμακευτικές εταιρείες, όπως η κινεζική Sinovac.
Το έλλειμμα 200 εκατ. δόσεων από την Ινδία
Η δραματική επιδημική έξαρση που καταγράφεται το τελευταίο διάστημα στην Ινδία επέφερε ένα νέο, ιδιαίτερα οδυνηρό πλήγμα στα σχέδια του COVAX: Το ινδικό Ινστιτούτο Serum (SII), που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός εμβολίων παγκοσμίως, ανακοίνωσε ότι θα διακρατήσει για εσωτερική χρήση εκατομμύρια δόσεις εμβολίων που επρόκειτο να εξαχθούν. Μεταξύ αυτών και 200 εκατ. δόσεις που θα κατευθύνονταν για την κάλυψη των αναγκών του COVAX.
Νέα έκκληση
Προκειμένου να καλυφθεί το έλλειμμα των εκατομμυρίων δόσεων, στελέχη του COVAX απευθύνουν νέες εκκλήσεις προς τις χώρες που έχουν τη δυνατότητα να διαθέσουν τα εμβολιαστικά τους πλεονάσματα μέσω του μηχανισμού. «Αν δεν καλυφθεί το τρέχον, επείγον έλλειμμα, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές» αναφέρουν χαρακτηριστικά, καλώντας τις πλούσιες χώρες αφενός να παραχωρήσουν περισσότερες δόσεις και αφετέρου να το πράξουν άμεσα – ει δυνατόν στις αρχές Ιουνίου. Η έκκληση αφορά επίσης την άρση των μέτρων ελέγχου στις εξαγωγές εμβολίων, πρώτων υλών και άλλων συστατικών, αλλά και στην άρση κάθε είδους των εμπορικών εμποδίων που προκύπτουν στην εφοδιαστική αλυσίδα.
