Η Ευρωπαϊκή Ενωση ιδρύθηκε με την προοπτική της εξέλιξής της σε Ομοσπονδία. Αυτό σημαίνει ότι ένα μέρος της εθνικής κυριαρχίας των κρατών-μελών εκχωρήθηκε σε ένα υπερεθνικό όργανο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το σύστημα σε γενικές γραμμές λειτουργεί με δύο τρόπους: τον κοινοτικό και τον διακυβερνητικό. Στην πρώτη περίπτωση οι αποφάσεις του ανώτατου οργάνου – Ευρωπαϊκό Συμβούλιο – εκτελούνται από την Επιτροπή η οποία και ελέγχει τη συμβατότητα των πράξεων των κρατών με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ετσι για παράδειγμα οι πολιτικές Υγείας και Παιδείας παραμένουν στις διαδικασίες της διακυβερνητικής μεθόδου.
Η πιο επιτυχημένη εφαρμογή της κοινοτικής μεθόδου είναι η εμπορική της πολιτική. Στην αρχή με την τελωνειακή ένωση και στη συνέχεια με τη δημιουργία της Ενιαίας Αγοράς, η Ενωση των «27» είναι σήμερα ο ισχυρότερος οικονομικός πόλος παγκοσμίως. Πώς ασκεί την εξουσία της η Επιτροπή σε αυτή την περίπτωση; Διαπραγματεύεται με τρίτες χώρες ώστε τα εισαγόμενα προϊόντα, αγαθά και υπηρεσίες να ελέγχονται σε ένα μόνο συνοριακό σημείο ως προς τη συμμόρφωσή τους με τους κοινοτικούς κανόνες για την ασφάλεια των πολιτών, την υγεία, τους κανόνες για την προστασία του περιβάλλοντος, των εργασιακών δικαιωμάτων κ.λπ. Το αποτέλεσμα είναι λιγότερη γραφειοκρατία, λιγότεροι δασμοί και φόροι, ταχύτερη διακίνηση προϊόντων και αγαθών, δημιουργία εκατομμυρίων θέσεων εργασίας και ισχυροποίηση των επιχειρήσεων σε ένα όλο και πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον.
Η ιερή αγελάδα της διατήρησης της εθνικής κυριαρχίας ήταν από την αρχή η Αμυνα και η αντιμετώπιση εξωτερικών απειλών και κινδύνων από το ΝΑΤΟ.
Τα χρόνια πέρασαν, η Σοβιετική Ενωση και ο Ψυχρός Πόλεμος έγιναν παρελθόν και νέοι «παίκτες» προέκυψαν στο στερέωμα της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Εδώ και καιρό το μεν ΝΑΤΟ προετοιμάζεται για την επόμενη ημέρα, η δε ΕΕ καλείται να αναλάβει ένα μέρος της ασφάλειας και της Αμυνάς της. Από τον Ομπάμα ήδη ο μηχανισμός των αλλαγών εστιαζόταν στην απαίτηση των ΗΠΑ για αύξηση των δαπανών των «27». Ο Τραμπ απείλησε για αποχώρηση της χώρας του από το ΝΑΤΟ. Φυσικά οι ανιστόρητες απειλές αποσύρθηκαν με την εκλογή του Μπάιντεν. Ωστόσο με τη στροφή των ΗΠΑ στην αντιμετώπιση των απειλών και των συμφερόντων της που διακυβεύονται στη Νοτιοανατολική Ασία μια νέα ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική τίθεται σε εφαρμογή. Οχι σε αντιπαλότητα με το ΝΑΤΟ αλλά σε συνεργασία. Ο χώρος δεν μας επιτρέπει να αναφερθούμε σε μια σειρά δράσεων που έχει αναλάβει η Ενωση για την Αμυνά της. Ετσι θα αναφερθούμε μόνο στην PESCO (Permanent Structured Cooperation), κι αυτό γιατί εδώ και κάποιους μήνες η Τουρκία επέδειξε σφοδρή «συμπάθεια» για τη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία.
1. Κύριος στόχος της Ενωσης είναι η προετοιμασία της για τυχόν επεμβάσεις σε τρίτες χώρες, η ανάπτυξη της στρατιωτικής της βιομηχανίας κ.ά. Αυτή τουλάχιστον είναι η επιθυμία της Γαλλίας. Η Γερμανία αντέδρασε σε αυτή την προοπτική και έτσι για την ώρα η δράση της περιορίζεται σε «χαμηλού επιπέδου» παρεμβάσεις, στις οποίες συμμετέχουν και στρατιωτικοί. Στην PESCO δεν συμμετέχουν η Δανία και η Μάλτα.
2. Από τις ΗΠΑ υπήρξαν δύο ενστάσεις: η υποψία ότι το εγχείρημα δρα ανταγωνιστικά με το ΝΑΤΟ και η διαφαινόμενη συρρίκνωση εξαγωγών οπλικών συστημάτων στην ΕΕ.
3. Στην πρώτη ένσταση η ΕΕ απάντησε με την πρόσφατη διεύρυνση στα κράτη που συμμετέχουν στην PESCO. Σήμερα οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Νορβηγία συμμετέχουν ως πλήρη μέλη. Η ένταξη ενός μη κοινοτικού μέλους απαιτεί ομοφωνία. Για τους εξοπλισμούς δεν περιέλαβε αγορές όπλων για τις ανάγκες της, αλλά τα κράτη-μέλη αποφασίζουν τα ίδια. Για τη βιομηχανία οπλικών συστημάτων περιορίστηκε στην τόνωση της βιομηχανίας ενισχύοντας και ενθαρρύνοντας την έρευνα και τη συνεργασία σε συγκεκριμένους τομείς.
Για να αποκτήσουμε μια γεύση των έργων που επιτελούν τα μέλη της, ας δούμε ενδεικτικά κάποια από τα έργα τα οποία συντονίζει η χώρα μας: αναβάθμιση των συστημάτων θαλάσσιας επίβλεψης, ειδική εκπαίδευση στα ελικόπτερα, κοινή προστασία θαλάσσιων μεταφορών και λιμένων, σχολή υπηρεσιών ασφαλείας, κυβερνοασφάλεια κ.λπ. Σε 10 ακόμα έργα -σε σύνολο 74 μέχρι σήμερα που συντονίζουν άλλα κράτη – η Ελλάδα είναι παρούσα.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό η Τουρκία έσπευσε πριν από λίγους μήνες να υποβάλει αίτηση για τη συμμετοχή της στην PESCO στη διάρκεια της γερμανικής Προεδρίας. Η πρώτη αντίδραση προήλθε από την ΑΚΚ, τη γερμανίδα υπουργό Αμυνας. Θεώρησε θετική την πρόθεση του Ερντογάν. Ο ευρωπαϊκός Τύπος, όπως η «FAZ», σχολίασε ως αρνητική και αποπροσανατολιστική την αίτηση μιας χώρας στην οποία τα δημοκρατικά δικαιώματα έχουν σταδιακά και συστηματικά παραβιαστεί. Επισήμανε επιπλέον ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να επιτευχθεί ομοφωνία, όχι μόνο εξαιτίας των αρνητικών ψήφων Ελλάδας, Κύπρου, Αυστρίας κ.ά., αλλά και της καχυποψίας απέναντι στον Ερντογάν, σε σχέση με τον στρατηγικό προσανατολισμό της.
Tα επόμενα χρόνια θα δούμε ραγδαίες εξελίξεις στην ενδυνάμωση της κοινοτικής πολιτικής Ασφάλειας και Αμυνας, που θεωρητικά στηρίζεται πια στο δόγμα «προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής». Μπορεί η Ενωση να προχωράει αργά, γραφειοκρατικά και με καθυστέρηση, όμως προχωράει. Η αστάθεια περιοχών της γειτονιάς μας επιβάλλει ταχύτερες πρωτοβουλίες και ανάληψη ρόλων που σήμερα φαίνονται αδιανόητοι. Μπορεί η χώρα μας να μην έχει ακόμη σημαντική δύναμη πυρός, το κύρος της όμως είναι μεγάλο λόγω του υψηλού επιπέδου στρατιωτικού προσωπικού και μιας δυναμικής εξωτερικής πολιτικής που ακολουθεί.
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι μέλος της διαΝΕΟσις, του ΕΛΙΑΜΕΠ, πρώην στέλεχος της ΕΕ.
