Η πανδημία COVID-19 έχει στοιχίσει την ζωή σε αμέτρητους συνανθρώπους μας σε όλο τον κόσμο, ενώ τα χρόνια προβλήματα που μερικοί από τους ανθρώπους που νόσησαν θα συνεχίσουν να έχουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά, φαίνεται ότι θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούν την ανθρωπότητα για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχουν καταγραφεί πάνω από 1,2 εκ. θάνατοι από την νόσο και έχουν μέχρι τώρα χαθεί περίπου 20,5 εκ. life years (years of life lost, YLL): πολύ περισσότερα από όσα αποδίδονται στα καρδιαγγειακά νοσήματα ή στην γρίπη.
Καρκίνος και νόσος COVID-19, όμως είναι μια άλλη ιστορία: ένας τοξικός συνδυασμός. Η νόσος COVID-19 κατάφερε να εκτροχιάσει ακόμα και τα καλύτερα οργανωμένα συστήματα υγείας του κόσμου. Είναι πλέον γνωστό ότι οι ασθενείς με καρκίνο έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν σοβαρές επιπλοκές από την νόσο COVID-19 και να πεθάνουν από αυτή. Ως ευάλωτοι και ευπαθείς είναι ξεκάθαρο ότι θα έπρεπε να εμβολιάζονται κατά προτεραιότητα και ευτυχώς αυτό έγινε στην χώρα μας.
Η πανδημία δεν τους επιβαρύνει μόνο λόγω της αυξημένης θνητότητας και νοσηρότητας. Τους αυξάνει το ούτως ή άλλως δυσβάσταχτο ψυχολογικό φορτίο. Τους επηρεάζει με τις καθυστερήσεις των θεραπειών και παρεμβάσεων στις οποίες θα πρέπει να υποβληθούν, με τις καθυστερήσεις στις νέες ογκολογικές καινοτομίες (διαγνωστικές και θεραπευτικές) που αναπόφευκτα έχουν συμβεί και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν, με τις καθυστερήσεις στις πρώιμες διαγνώσεις που θα ακολουθήσουν την μη σωστή διενέργεια των προσυμπτωματικών ελέγχων, με την αναστολή ή την καθυστέρηση στην έναρξη και συνέχιση πολλών κλινικών μελετών.
Στις ΗΠΑ ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο μαστού μειώθηκε κατά 89.2% και για τον καρκίνο παχέος εντέρου κατά 84.5% μέσα σε 5 μήνες το 2020, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι νέες διαγνώσεις καρκίνου κατά 65.2% στο πρώτο μισό του 2020. Υπολογίζεται, δε, ότι θα καταγραφούν τουλάχιστον 10.000 περισσότεροι θάνατοι από καρκίνο μέσα στην επόμενη 10ετία λόγω των καθυστερήσεων στις έγκαιρες διαγνώσεις.
Στην Ελλάδα χάθηκε ή καθυστέρησε για λίγο ένας μικρός αριθμός θεραπειών ογκολογικών ασθενών, κυρίως κατά την διάρκεια του πρώτου lockdown, και αυτό συνέβη χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των ογκολόγων και όλων των εργαζομένων που τους πλαισιώνουν στα δημόσια και ιδιωτικά ογκολογικά κέντρα της χώρας, οι οποίοι επέδειξαν σε καθημερινή βάση επαγγελματισμό στον υπέρτατο βαθμό, αλλά και ευελιξία, φαντασία,, συμπόνοια, γενναιότητα και θάρρος. Το ίδιο συνέβη και με τις ακτινοθεραπείες και με τα ογκολογικά χειρουργεία, τα οποία εξαιρέθηκαν από τους περιορισμούς, με το μεγαλύτερο πρόβλημα να σημειώνεται μόνο σε κάποια νοσοκομεία αναφοράς για COVID-19.
Δεν θα μάθουμε ποτέ ακριβώς πόσο ακριβώς επηρεάστηκε ο προσυμπτωματικός έλεγχος στην χώρα μας, γιατί δεν έχουμε ένα οργανωμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου, είναι όμως βέβαιο ότι και εδώ, καθυστερήσεις στις νέες διαγνώσεις και στις διαγνώσεις υποτροπών θα συμβούν.
Η Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), από την πρώτη στιγμή στάθηκε δίπλα στους ογκολόγους και τους ογκολογικούς ασθενείς. Πάντα σε στενή και σχεδόν καθημερινή συνεργασία με τον ΕΟΔΥ εξέδωσε ήδη από τα μέσα Μαρτίου 2020 επείγουσες ενημερώσεις και οδηγίες για ασθενείς με ιστορικό καρκίνου σχετικά με την νόσο COVID-19 και ακολούθησαν οι οδηγίες αντιμετώπισης ασθενών με κακοήθειες συμπαγών οργάνων και αιματολογικές κακοήθειες και νόσο COVID-19, σε συνεργασία με την Αιματολογική Εταιρεία. Σε ένα τοπίο που συνεχώς άλλαζε όσο περνούσαν οι μήνες, η ΕΟΠΕ εξέδωσε συγκεκριμένες οδηγίες για την εφαρμογή του διαγνωστικού ελέγχου στις δομές ημερήσιας νοσηλείας, για τις εισαγωγές στις ογκολογικές μονάδες αλλά και για τους εργαζόμενους σε αυτές, ενώ με την έναρξη των εμβολιασμών στην Ελλάδα εξέδωσε οδηγίες διαχείρισης ασθενών με συμπαγείς όγκους σχετικά με τον εμβολιασμό για την νόσο COVID-19 και έδωσε μάχη προκειμένου οι ογκολογικοί ασθενείς να εμβολιαστούν κατά προτεραιότητα, κάτι που έγινε πραγματικότητα τον Μάρτιο 2021.
Παρά την πανδημία COVID-19 και κατά την διάρκεια αυτής, το 2020, σε μια υπερπροσπάθεια για την μη διατάραξη της κανονικότητας στα ογκολογικά πράγματα, ο FDA ενέκρινε 30 νέους φαρμακευτικούς παράγοντες, εκ των οποίων σημαντικός αριθμός αφορά σε στοχευμένες θεραπείες που εγκρίθηκαν με τα συνοδά διαγνωστικά μοριακά tests τους, αλλά και 45 τροποποιητικές χορηγήσεις για την βελτιστοποίηση της θεραπευτικής προσέγγισης των ογκολογικών ασθενών και την ελάττωση της έκθεσής τους στον ιό SARS-CoV-2. Παράλληλα, μέσω του Oncology Center of Excellence (OCE) Project Orbis, θεμελιώθηκε η διεθνής συνεργασία οργανισμών σε διάφορα ογκολογικά θέματα, όπως οι ταχύτερες εγκρίσεις φαρμάκων, η επικαιροποίση των κριτηρίων εισαγωγής και των θεμάτων των κλινικών μελετών, η ενδυνάμωση της συμμετοχής των ασθενών και των ομάδων τους στις διάφορες διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Θα ήταν παράλειψη να μην αναγνωρίσουμε ότι η πανδημία COVID-19 έδρασε σαν καταλύτης για τα παραπάνω. Κατέδειξε, επίσης, περίτρανα ότι τα πιό σημαντικά θέματα είναι παγκόσμιου ενδιαφέροντος, και η ογκολογική φροντίδα του μέλλοντος θα πρέπει να αποτινάξει τις ανισότητες του παρελθόντος και να καθορίσει ως κύριο και θεμέλιο στόχο της την ισότητα στην πρόσβαση όλων σε όλα, ανεξάρτητα από εθνικότητα, κοινωνική ή οικονομική θέση, χρώμα, θρησκεία ή κουλτούρα.
Η επιστήμη και οι επιστήμονες παγκοσμίως επέδειξαν απαράμιλλη εργατικότητα και αποτελεσματικότητα στην κατανόηση της νόσου COVID-19 και στην ανακάλυψη των εμβολίων και έγινε σε όλους εμφανές ότι όταν κυβερνήσεις και φαρμακευτικές εταιρείες επενδύουν τεράστια χρηματικά ποσά σε κάτι, θαύματα πραγματοποιούνται. Παρά την ταχεία χρησιμοποιήση των εμβολίων στις διάφορες χώρες του κόσμου, όμως, η κρίση σε καμία περίπτωση δεν έχει λήξει. Η πανδημία αρχίζει σιγά – σιγά να περνά στη νέα φάση της, και το πόσο γρήγορα θα βγούμε από αυτή εξαρτάται από όλους μας, κυβερνήσεις, κοινωνίες και πολίτες αυτού του κόσμου, αλλά κυρίως από το κατά πόσο θα εφαρμοστεί η παγκόσμια χρήση του εμβολίου, πέρα και πάνω από έθνη και κράτη.
Η επόμενη μέρα της πανδημίας, όμως, ξημερώνει με λιγότερους πόρους για την έρευνα του καρκίνου, ακριβώς διότι τεράστια ποσά δαπανήθηκαν ή επενδύθηκαν σε μικρό χρόνο για ένα μόνο στόχο: την ανέυερεση θεραπείας για την νόσο COVID-19, και αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συμβεί. Διότι, μόνο η έρευνα θα φέρει τα αποτελέσματα που όλοι μας, γιατροί ογκολόγοι, ασθενείς και φροντιστές επιθυμούμε για να νικήσουμε αυτή την νόσο και η υπερπροσπάθεια που έκανε η ανθρωπότητα κατά την διάρκεια της πανδημίας μας δείχνει τον δρόμο. Βλέποντας πλέον το φως στην άκρη αυτού του τούνελ, και πλησιάζοντας στο τέλος αυτής της πανδημίας, πρέπει να δεσμευτούμε όλοι εμείς, ότι θα κάνουμε ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να επιτρέψουμε στους ογκολογικούς ασθενείς μας να ασχοληθούν χωρίς αντιπερισπασμούς, και παρενοχλήσεις, χωρίς εμπόδια και άλλα φορτία, με τον πόλεμο τους απέναντι στη νόσο τους, και να τους διαβεβαιώσουμε ότι θα σταθούμε δίπλα τους, καλύτεροι και δυνατότεροι από πριν.
*Η κυρία Ζένια Σαριδάκη, είναι παθολόγος ογκολόγος, αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ).
